27 marca prof. Małgorzata Gersdorf, Pierwsza Prezes Sądu Najwyższego, przedstawiła opinię do zgłoszonych 22 marca br. przez posłów Klubu Parlamentarnego „Prawo i Sprawiedliwość” projektów ustaw nowelizujących przepisy ustawy o Sądzie Najwyższym i ustroju sądów powszechnych
Opiniowany projekt zmian w ustawie o Sądzie Najwyższym i prawie o ustroju sądów powszechnych dotyczy procedury odwoływania prezesów sądów oraz problematyki przechodzenia sędziów w stan spoczynku.
Pierwszy Prezes SN w opinii zwraca uwagę, że przedstawione propozycje legislacyjne w większości mają charakter iluzoryczny i nie eliminują zasadniczych zastrzeżeń natury konstytucyjnej formułowanych pod adresem rozwiązań przyjętych w zmienianych aktach prawnych.
Propozycje te nie realizują też w żadnej mierze zaleceń Komisji Europejskiej, w których zalecono Polsce m.in. „wyeliminowanie swobody decyzyjnej Ministra Sprawiedliwości w odniesieniu do powoływania i odwoływania prezesów sądów, jak również zmianę decyzji już podjętych”.
Omawiane zmiany w ogóle nie dotyczą zaś procedury powoływania prezesów i decyzji już podjętych. Należy przypomnieć, że pod rządami nowelizacji lipcowej Minister Sprawiedliwości odwołał łącznie 129 prezesów i wiceprezesów sądów, a projektowane zmiany stan ten w istocie petryfikują.
Odnosząc się do odwoływania prezesów, proponowane zmiany nie tyle eliminują swobodę decyzyjną Ministra Sprawiedliwości, co czynią ją bardziej zakamuflowaną.
W odniesieniu do zmian dotyczących problematyki przechodzenia sędziów w stan spoczynku, Pierwszy Prezes SN zauważa, że „z perspektywy Konstytucji RP zmiana organu właściwego w przedmiocie wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego, który osiągnął wiek 65 lat z Ministra Sprawiedliwości na Prezydenta RP w istocie niczego nie zmienia. Tym bardziej, że wyrażenie zgody na przedłużenie orzekania przez sędziego po osiągnięciu przez niego wieku 65 lat, jako akt urzędowy Prezydenta RP, wymagać będzie dla swojej ważności podpisu Prezesa Rady Ministrów.”
Zmiany w ustawie o Sądzie Najwyższym, które polegają na dodaniu nieostrej przesłanki, którą kierować się ma Prezydent RP przy wyrażaniu zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego Sądu Najwyższego, który osiągnął 65. rok życia.
Pierwszy Prezes SN zwrócił uwagę, że te zastrzeżenia niewiele zmieniają. Prezydent RP będzie dysponował całkowitą swobodą w zakresie oceny przesłanek, którymi powinien się kierować przy podejmowaniu decyzji. Wskazuje na to użycie w projektowanym przepisie zwrotu „jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej uzna, że jest to uzasadnione”. Tym samym ograniczenie swobody Prezydenta RP przy podejmowaniu decyzji w tym zakresie jest pozorne.
W opinii zauważono też, że projektodawca nie zaproponował wprowadzenia do ustawy o SN możliwości odwołania się od postanowienia Prezydenta RP o odmowie wyrażenia zgody na dalsze zajmowanie stanowiska przez sędziego Sądu Najwyższego, który ukończył 65. rok życia, tak jak ma to miejsce w przypadku sędziów sądów powszechnych.