Żeby lepiej zrozumieć specyfikę dyskursu publicznego i jego poziom, należy wprowadzić pojęcie zwane „Oknem Overtona”. Mówi o nim w swoich publikacjach prof. Anna Siewierska, znakomita politolożka z Uniwersytetu Rzeszowskiego. Ostatnio wspomniał owo okno także Radosław Gruca na portalu „Goniec.pl” w kontekście debat organizowanych przez Tomasza Sakiewicza w TV Republika.
Okno Overtona jest sposobem oswojenia i uznania przez opinię publiczną treści dotychczas nieakceptowalnych. Polityk pragnący zwrócić na siebie uwagę, zdobyć popularność i zainteresowanie swoimi poglądami może przesuwać okno Overtona, niczym suwak logarytmiczny od sfery uznawanej za legalną i popularną, rozsądną lub przynajmniej do przyjęcia ku skrajnościom radykalnym i dotychczas nie do pomyślenia.
Wszelako takie poglądy zazwyczaj są ignorowane lub odrzucane, jako objęte społecznym tabu, ostracyzmem i mechanizmem poprawności politycznej. Polityk skrajny skazany jest na niszę, a więc jedynie małą grupę entuzjastów, dopóki nie znajdzie się w tzw. mainstreamowym medium, które pozwoli mu zaprezentować szokujące treści. Samo zaproszenie i możliwość głoszenia zakazanej agendy sprawia wrażenie, że należy je objąć zbiorową wyobraźnią.
Populistyczna prawica przesunęła w polskim dyskursie okno Overtona silnie w prawą stronę. Mistrzem tej propagandy stał się Tomasz Sakiewicz i jego imperium na czele z TV Republika. Atrakcyjność magla wygrywa ze zdrowym rozsądkiem i poczuciem odpowiedzialności za państwo. Dlatego dziś nikt specjalnie nie interesuje się lewicą z jej postulatami państwa opiekuńczego, tym bardziej, że rozdawnictwo przejęła właśnie formacja Kaczyńskiego sytuująca się na prawo.
Zestaw ideałów prawicy ma charakter bogoojczyźniany i izolacjonistyczny wobec jakichkolwiek zewnętrznych wpływów. Należy do nich niechęć do Unii Europejskiej i uwielbienie dla Trumpa jako wyraziciela takich poglądów za oceanem. Prawica postuluje państwo opresyjne, nastawione wrogo nawet do własnych obywateli, stosujące system zakazów i nakazów, z rozwiniętym systemem więziennictwa. Pojawia się hasło przywrócenia kary śmierci.
Wizja kraju i społeczeństwa w wydaniu prawicowych kandydatów na prezydenta, jest obrazem koszarowym lub klasztornym. Dąży do unifikacji, nie znosi sprzeciwu, obywatele mają być posłuszni i podporządkowani rozkazom. Za lojalność dostaną nagrodę, za bunt zostaną wykluczeni. Wskazuje się wspólnego wroga, którego obywatele mają za zadanie niszczyć i potępiać: migrantów, innowierców i lewaków, środowiska LGBT, kobiety, zwłaszcza feministki i chcące dokonać aborcji. Jak łatwo zauważyć, są to na ogół osoby i grupy mniejszościowe i słabsze, bez trudu dające się zaatakować.
By jednak atak na bezbronnych nie uwłaczał obywatelom, przydaje się ofiarom cechy demoniczne, powiązania z zagranicą, wietrzy się światowe spiski. Piszę o tym, mając w pamięci nagonki i pogromy na Żydów, ponieważ figura Żyda w polskim imaginarium jest pierwowzorem wroga, którego należy wykluczyć, wypędzić, albo unicestwić. Taka jest natura prawicowego systemu państwa.
Polityka ugrupowań centrowych nie jest tak atrakcyjna, nie wzbudza takich emocji, choć trzeba wskazać, że obecny rząd w zakresie traktowania uchodźców przejął opowieść prawicy i umiejętnie zarządza społecznymi lękami ksenofobicznymi.
Mam wrażenie, że pozostali kandydaci na prezydenta spoza podium próbują przesunąć okno Overtona w swoją stronę, a to odwiedzając TV Republika, które powinno być ostatnim miejscem odwiedzin dla szanującego się polityka, a to odwiedzając prezydenta Dudę, który jako kłamca i krzywoprzysięzca nie przestrzegający Konstytucji był do tej pory objęty społeczną infamią. Uwaga ta dotyczy chadeckiego kandydata i kandydatki Lewicy.
Oczywiście, największe zainteresowanie nadal wzbudzają bezpośredni rywale Rafała Trzaskowskiego, to jest Karol Nawrocki, prezentujący wyraziste poglądy narodowo-socjalistyczne, zgodne ze strategią Prawa i Sprawiedliwości, oraz Sławomir Mentzen, liberał gospodarczy, lecz przy tym kandydat środowisk skrajnych, faszyzujących, znajdujący wspólny język ze słabo wykształconą młodzieżą.
Okno Overtona otwarte na prawicowe postulaty zdominowało dyskusję polityczną podczas kampanii wyborczej. Przez to okno przeciska się do naszej wyobraźni, mimo potężnej postury, Tomasz Sakiewicz, a wraz z nim restrykcyjne państwo wyznaniowe, gwarant bezpieczeństwa za cenę wolności.
Pytanie, czy Rafał Trzaskowski znalazł sposób, by przywrócić okno zbiorowej wyobraźni do pozycji środkowej, w której dominuje zdrowy rozsądek, satysfakcja z naprawiania świata, poczucie sprawiedliwości i niechęć do złych nienawistnych afektów. Znaczna część Polek i Polaków darzy go zaufaniem, i oby nie uległa podszeptom z piwnicznego okienka Sakiewicza.
Przemysław Wiszniewski
Komentarz Autor opublikował wcześniej na swoim profilu FB
