11 i 12 października w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej trwa rozprawa z powództwa Polski i Węgier przeciwko Parlamentowi Europejskiemu i Komisji Europejskiej o stwierdzenie nieważności rozporządzenia PE i Rady w części warunkującej ochronę budżetu UE przez przestrzeganie rządów prawa.
Skarga Polski
Skarga wniesiona w dniu 11 marca 2021 r. – Rzeczpospolita Polska przeciwko Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej
(Sprawa C-157/21)
Język postępowania: polski
Strony
Strona skarżąca: Rzeczpospolita Polska (Przedstawiciel: B. Majczyna, pełnomocnik)
Strony pozwane: Parlament Europejski, Rada Unii Europejskiej
Żądania strony skarżącej
stwierdzenie nieważności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii1 w całości;
obciążenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej kosztami.
Zarzuty i główne argumenty
1) Zarzut braku ważnej podstawy prawnej rozporządzenia 2020/2092.
Polska podnosi, że rozporządzenie wydane na podstawie art. 322 ust. 1 lit a) TFUE nie może ustanawiać przesłanek naruszenia zasad składających się na pojęcie „państwa prawnego” oraz upoważniać Komisji i Rady do stwierdzania naruszeń tych zasad przez państwa członkowskie, a w konsekwencji do przyjmowania, w aktach wykonawczych, środków ochrony budżetu Unii. Polska wykazuje ponadto, że utworzony mechanizm nie spełnia warunków, jakie powinien spełniać mechanizm warunkowości, a zatem jest mechanizmem nakładania na państwa członkowskie sankcji za nieprzestrzeganie ich traktatowych zobowiązań.
2) Tytułem ewentualnym, na wypadek gdyby Trybunał uznał kompetencję ustawodawcy Unii do przyjęcia rozporządzenia 2020/2092, zarzut niewłaściwej podstawy prawnej tego rozporządzenia.
3) Tytułem ewentualnym, na wypadek gdyby Trybunał uznał kompetencję ustawodawcy Unii do przyjęcia rozporządzenia 2020/2092, zarzut naruszenia Protokołu (nr 2) w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności.
4) Zarzut naruszenia art. 296 akapit drugi TFUE poprzez niewystarczające uzasadnienie wniosku w sprawie rozporządzenia 2020/2092.
5) Zarzut naruszenia art. 7 TUE.
Polska wykazuje, że rozporządzenie 2020/2092 ustanawia nowy, nieprzewidziany w traktatach mechanizm kontroli przestrzegania przez państwa członkowskie zasad państwa prawnego, a tym samym wywołuje skutki równoważne ze zmianą traktatów. Ponadto, ponieważ cel mechanizmu ustanowionego w rozporządzeniu 2020/2092 pokrywa się z celem procedury ustanowionej w art. 7 TUE, rozporządzenie 2020/2092 prowadzi do obejścia procedury ustanowionej w art. 7 TUE, podważając zasadność jej dalszego stosowania a wręcz czyniąc ją bezprzedmiotową.
6) Zarzut naruszenia art. 269 akapit pierwszy TFUE przez zdefiniowanie wartości „państwa prawnego” jako pojęcia prawa pierwotnego z art. 2 TUE drogą aktu prawa wtórnego, tj. drogą rozporządzenia 2020/2092.
7) Zarzut naruszenia art. 4 ust. 1 i 2 zdanie drugie oraz art. 5 ust. 2 TUE.
Zarzut rozwija argumentację przedstawioną w zarzucie pierwszym. Polska podnosi, że ustanawiając przewidziany w rozporządzeniu 2020/2092 mechanizm kontroli przestrzegania przez państwa członkowskie zasad państwa prawnego ustawodawca Unii naruszył zasadę przyznania ustanowioną w art. 4 ust. 1 oraz w art. 5 ust. 2 TUE. Dodatkowo Polska wskazuje, że ustawodawca naruszył również ustanowiony w art. 4 ust. 2 zdanie drugie TUE obowiązek poszanowania podstawowych funkcji państwa, zwłaszcza funkcji mających na celu zapewnienie jego integralności terytorialnej, utrzymanie porządku publicznego oraz ochronę bezpieczeństwa narodowego
8) Zarzut naruszenia zasady równego traktowania państw członkowskich (art. 4 ust. 2 zdanie pierwsze TUE).
Polska podnosi, że przepisy rozporządzenia nie gwarantują, że stwierdzenie naruszeń zasad państwa prawnego będzie poprzedzone „dogłębną oceną jakościową”, która będzie obiektywna, bezstronna i uczciwa. Polska wskazuje ponadto, że procedura przyjęcia środków ochrony budżetu Unii w sposób bezpośredni i jednoznaczny dyskryminuje mniejsze i średnie państwa członkowskie względem państw dużych.
9) Zarzut naruszenia zasady pewności prawa.
Polska podnosi, że przepisy rozporządzenia 2020/2092, w szczególności ustanowione w art. 3 oraz art. 4 ust. 2 przesłanki oceny naruszenia zasad państwa prawnego, nie spełniają wymogów jasności i precyzji.
10) Zarzut naruszenia zasady proporcjonalności (art. 5 ust. 4 TUE).
11) Zarzut nadużycia władzy poprzez ustanowienie mechanizmu, którego rzeczywistym celem nie jest ochrona budżetu Unii, lecz obejście wymogów formalnych uruchomienia procedury określonej w art. 7 TUE, jak też wymogów materialnych wszczęcia postępowania, o którym mowa w art. 258 TFUE.
____________
Skarga Węgier
Skarga wniesiona w dniu 11 marca 2021 r. – Węgry / Parlament Europejski i Rada Unii Europejskiej
(Sprawa C-156/21)
Język postępowania: węgierski
Strony
Strona skarżąca: Węgry (przedstawiciele: M.Z. Fehé, i M.M. Tátrai, pełnomocnicy)
Strona pozwana: Parlament Europejski i Komisja Europejska
Żądania strony skarżącej
Strona skarżąca wnosi do Trybunału o:
stwierdzenie nieważności rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE, Euratom) 2020/2092 z dnia 16 grudnia 2020 r. w sprawie ogólnego systemu warunkowości służącego ochronie budżetu Unii1 .
Subsydiarnie
stwierdzenie nieważności następujących przepisów rozporządzenia 2020/2092:
artykuł 4 ust. 1,
artykuł 4 ust. 2 lit. h),
artykuł 5 ust. 2,
artykuł 5 ust. 3 zdanie przedostatnie,
artykuł 5 ust. zdanie ostatnie,
artykuł 6 ust. 3 i 8
oraz
obciążenie Parlamentu Europejskiego i Rady Unii Europejskiej kosztami postępowania.
Zarzuty i główne argumenty
Zarzut pierwszy – niewłaściwy charakter podstawy prawnej rozporządzenia i brak właściwej podstawy prawnej.
Artykuł 322 ust. 1 lit. a) TFUE, to jest postanowienie wskazane jako podstawa prawna zaskarżonego rozporządzenia, uprawnia prawodawcę Unii do przyjmowania zasad finansowych dotyczących wykonywania budżetu Unii; wspomniane rozporządzenie nie zawiera jednak przepisów tego rodzaju. W konsekwencji podstawa prawna rozporządzenia nie jest podstawą właściwą i jest ono pozbawione podstawy prawnej.
Zarzut drugi – naruszenie art. 7 TUE w związku z art. 4 ust. 1 TUE, art. 5 ust. 2 TUE, art. 13 ust. 2 TUE i art. 269 TFUE.
Procedura ustanowiona w zaskarżonym rozporządzeniu stanowi skonkretyzowanie, w szczególnym przypadku, procedury przewidzianej w art. 7 TUE, na co tenże art. 7 TUE nie zezwala. Samo utworzenie w drodze zaskarżonego rozporządzenia równoległej procedury również narusza art. 7 TUE i stanowi jego obejście. Jednocześnie procedura ustanowiona w rozporządzeniu jest sprzeczna z podziałem kompetencji określonym w art. 4 ust. 1 TUE, narusza zasadę przyznania zapisaną 5 ust. 2 TUE i zasadę równowagi instytucjonalnej zapisaną w art. 13 ust. 2 TFUE oraz narusza art. 269 TFUE z powodu kompetencji przyznanej Trybunałowi Sprawiedliwości.
Zarzut trzeci – naruszenie zasad ogólnych prawa Unii: pewności prawa i jasności przepisów prawnych
Podstawowe pojęcia użyte w rozporządzeniu w części nie są zdefiniowane, a w części również nie mogą być przedmiotem jednolitej definicji, i z tego powodu nie są zdatne, by uzasadniać oceny i środki, jakie mogą być dokonywane lub przyjmowane na podstawie rozporządzenia lub by umożliwić państwom członkowskim zidentyfikowanie na jego podstawie, z konieczną pewnością, czego oczekuje się od nich w odniesieniu do ich porządków prawnych lub funkcjonowania ich organów. Podobnie różne konkretne przepisy rozporządzenia, zarówno indywidualnie jak i łącznie, wiążą się z tak wysokim natężeniem braku pewności prawa w odniesieniu do stosowania rozporządzenia, że stanowią naruszenie ogólnych zasad prawa Unii: pewności prawa i jasności przepisów prawnych.
Zarzut czwarty, odnoszący się do stwierdzenia nieważności art. 4 ust. 1 rozporządzenia.
Artykuł 4 ust. 1 zaskarżonego rozporządzenia umożliwia przyjmowanie środków nawet w wypadku zagrożenia dla budżetu Unii lub interesów finansowych Unii. W braku konkretnego wpływu lub konkretnego oddziaływania stosowanie środków, których przyjęcie jest możliwe na mocy rozporządzenia, można uznać za nieproporcjonalne. Tak więc rzeczone rozporządzenie narusza zasadę pewności prawa.
Zarzut piąty, odnoszący się do stwierdzenia nieważności art. 4 ust. 2 lit. h) rozporządzenia
Artykuł 4 ust. 2 lit. h) zaskarżonego rozporządzenia pozwala również na dokonanie oceny, że zostały naruszone zasady państwa prawnego i przyjęcie środków, gdy zaistnieją inne sytuacje lub działania organów mające znaczenie dla należytego zarządzania finansami w ramach budżetu Unii lub ochrony interesów finansowych Unii; w braku precyzyjnej definicji działań i sytuacji, które mogą podlegać sankcjom, narusza zasadę pewności prawa.
Zarzut szósty, odnoszący się do stwierdzenia nieważności art. 5 ust. 2 rozporządzenia
Zgodnie z art. 5 ust. 2 rozporządzenia, w sytuacji gdy zostaną przyjęte środki wobec państwa członkowskiego, to znaczy zostanie ono pozbawione środków pochodzących z budżetu Unii, nie zwolni to rządu danego państwa członkowskiego z obowiązku dalszego finansowania końcowych użytkowników programów zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Jest to po pierwsze sprzeczne z podstawą prawną rozporządzenia, ponieważ nakłada obowiązek obciążający budżet państwa członkowskiego, a po drugie narusza przepisy prawa Unii w dziedzinie deficytu budżetowego i narusza zasadę równości państw członkowskich.
Zarzut siódmy, odnoszący się do stwierdzenia nieważności art. 5 ust. 3 zdanie trzecie rozporządzenia
Zgodnie z art. 5 ust. 3 zdanie trzecie zaskarżonego rozporządzenia przyjmowane środki powinny uwzględniać charakter, czas trwania, wagę i zakres naruszeń zasad państwa prawnego, co podważa związek między stwierdzonym naruszeniem zasad państwa prawnego, a konkretnym oddziaływaniem na budżet Unii lub na interesy finansowe Unii i w związku z tym okazuje się niezgodne z podstawą prawną rozporządzenia i z art. 7 TUE. Ponadto fakt, że środki nie są określone z należytą precyzją, stanowi naruszenie zasady pewności prawa.
Zarzut ósmy, odnoszący się do stwierdzenia nieważności art. 5 ust. 3 zdanie ostatnie rozporządzenia
Zgodnie z art. 5 ust. 3 zdanie ostatnie zaskarżonego rozporządzenia przyjmowane środki są w zakresie, w jakim jest to możliwe, ukierunkowane na działania Unii, których dotyczą naruszenia zasad państwa prawnego. Nie gwarantuje to istnienia bezpośredniego związku między konkretnie stwierdzonym naruszeniem zasad państwa prawnego, a środkami, jakie należy przyjąć, a tym samym stanowi naruszenie zarówno zasady proporcjonalności, jak i – z powodu nieodpowiedniego określenia związku między konkretnie stwierdzonym naruszeniem zasad państwa prawnego, a środkami, jakie należy przyjąć – zasady pewności prawa.
Zarzut dziewiąty, odnoszący się do stwierdzenia nieważności art. 6 ust. 3 i 8 rozporządzenia
Zgodnie z art. 6 ust. 3 i 8 zaskarżonego rozporządzenia Komisja, dokonując swej oceny, bierze pod uwagę stosowne informacje pochodzące z dostępnych źródeł, w tym decyzji, wniosków i zaleceń instytucji Unii, innych odpowiednich organizacji międzynarodowych oraz innych uznanych instytucji, a dokonując oceny proporcjonalności środków, które mają zostać nałożone, Komisja powinna uwzględnić te same informacje i wskazówki, co nie oznacza zdefiniowania wykorzystanych informacji z należytą precyzją. Fakt, że odniesienia i źródła wykorzystywane przez Komisję nie są odpowiednio zdefiniowane, narusza zasadę pewności prawa.
____________
