Pytania prejudycjalne dotyczyły tego, czy skład orzekający Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN, który uchylił prawomocny wyrok sądu powszechnego, spełnia wymogi niezawisłości, bezstronności i ustanowienia na mocy ustawy w rozumieniu prawa UE, a jeżeli nie  –  jakie są tego skutki. W szczególności chodzi o to, czy sąd powszechny, którego wyrok został uchylony, może uznać takie orzeczenie SN za niebyłe i pominąć je.

Przedmiotem pozostałych pytań było to, czy zgodne z prawem UE jest orzecznictwo krajowego sądu konstytucyjnego oraz przepisy krajowe, które zakazują sądowi krajowemu badania zgodności z prawem powołania sędziego oraz przewidują odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego za podejmowanie takich działań.
Sprawa, która wywołała pytania prejudycjalne, miała charakter gospodarczy – dotyczyła naruszenia przepisów dot. ochrony konkurencji i przepisów o własności przemysłowej.

W 2006 roku zapadł w niej prawomocny wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie co do jednego z pozwanych. Natomiast w 2020 roku ówczesny Prokurator Generalny wywiódł skargę nadzwyczajną na rzecz tego pozwanego, a Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego uchyliła w tej części prawomocny wyrok i przekazała sprawę do ponownego rozpoznania.
Kluczowa w tej sprawie jest zmiana polskiego stanowiska przed TSUE. W 2022 roku przedstawiciele poprzedniego rządu wskazywali, że pytania prejudycjalne są niedopuszczalne i Trybunał powinien odmówić udzielenia na nie odpowiedzi, bo nie ma kompetencji w sprawach dot. organizacji sądownictwa krajowego.

Pełnomocnik obecnego polskiego rządu prof. Maciej Taborowski poinformował 9 stycznia na rozprawie o zmianie przez obecny rząd poprzedniego stanowiska. Przede wszystkim podkreślał, że pytania prejudycjalne należy uznać za dopuszczalne.

Pełnomocnik stwierdził dalej, że niedopuszczalne są przepisy krajowe, które zakazują sądowi krajowemu oceny zgodności z prawem powołania sędziego, a w konsekwencji badania, czy organ sądowy jest sądem w rozumieniu prawa UE. – Nie jest też dopuszczalne przypisanie sędziemu odpowiedzialności dyscyplinarnej związane z takim badaniem – mówił. – Poza tym zasada pierwszeństwa prawa Unii zezwala sądowi krajowemu na niezastosowanie orzeczenia krajowego sądu konstytucyjnego, o ile orzeczenie to wyłącza badanie przez sąd krajowy, czy – z uwagi na sposób powołania sędziów – organ sądowy jest sądem niezawisłym, bezstronnym i ustanowionym uprzednio na mocy ustawy – podkreślał.

W kluczowej dla rozpatrywanej sprawy kwestii statusu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN i jej orzeczenia uchylającego wyrok sądu powszechnego, pełnomocnik podkreślił, że organ ten nie spełnia wymogu sądu niezawisłego, bezstronnego i ustanowionego uprzednio na mocy ustawy.

Prof. Taborowski przywołał wyrok TSUE z grudnia 2023 roku, w którym Trybunał odmówił odpowiedzi na pytania prejudycjalne, uznając, że skład Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN nie spełnia wymogów prawa Unii ze względu na rażące naruszenie prawa krajowego regulującego postępowanie nominacyjne na urząd sędziego.

Taborowski przywołał także wyrok Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek, z którego wynika, że Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN w składzie, który wydał orzeczenie będące przedmiotem oceny przez ETPC, nie spełnia wymogów art. 6 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka dot. prawa do sprawiedliwego procesu.

Na koniec pełnomocnik wskazał, że w takiej sytuacji, dla zapewnienia jednostkom skutecznej ochrony prawnej, sąd powszechny jest uprawniony do pominięcia ingerującego w prawomocne orzeczenie rozstrzygnięcia organu takiego jak Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych SN (który nie spełnia wymogów prawa UE) – chyba że biorąc pod uwagę zasadę pewności prawa, zasadę powagi rzeczy osądzonej, czy zasadę uzasadnionych oczekiwań, sąd ten dojdzie do wniosku, że takie rozstrzygnięcie w konkretnych okolicznościach, w danej sprawie należy uwzględnić.

Rzecznik Generalny TSUE wyda opinię 10 kwietnia.

ms.gov.pl