Nowelizacja ustawy o prokuraturze oraz zmiany w statusie sędziów powołanych na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) po 2018 roku, to kluczowe tematy omawiane podczas sesji plenarnej Komisji Weneckiej 12.10.2024 roku. Podczas sesji wydano dwie opinie z uwagami i sugestiami w sprawie projektu ustawy rozdzielającej funkcję ministra sprawiedliwości i prokuratora generalnego oraz w kwestii możliwych sposobów uregulowania statusu tzw. neosędziów – informuje serwis internetowy Ministerstwa Sprawiedliwości.
Projekt nowelizacji ustawy Prawo o prokuraturze, przedstawiony przez Ministra Sprawiedliwości Adama Bodnara, ma na celu przywrócenie niezależności prokuratury od władzy wykonawczej poprzez wprowadzenie rozdziału funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego oraz ustanowienie Prokuratora Generalnego jako odrębnego organu, wybieranego przez Sejm za zgodą Senatu. Aby zrealizować tę zasadę, nowelizacja przewiduje wprowadzenie trzech podstawowych rozwiązań ustrojowych.
Rozdzielenie funkcji Ministra Sprawiedliwości i Prokuratora Generalnego:
- Obecnie te funkcje są połączone, co stwarza zagrożenie dla niezależności prokuratury.
- Po wprowadzeniu nowelizacji Prokurator Generalny będzie niezależnym organem, powoływanym przez Sejm na 6-letnią kadencję, bez możliwości ponownego wyboru.
Likwidacja Prokuratora Krajowego i Prokuratury Krajowej:
- W miejsce tych struktur powstanie Prokuratura Generalna jako jednostka organizacyjna Prokuratora Generalnego, co zapewni większą niezależność od administracji rządowej.
Zasady wyboru Prokuratora Generalnego:
- Kandydata będą mogły zgłaszać różne organizacje i grupy posłów, a ostateczna decyzja będzie należeć do Sejmu i Senatu.
Obecny projekt ma na celu odbudowanie niezależności prokuratury oraz wzmocnienie praworządności. Zmiany te są odpowiedzią na wcześniejsze zastrzeżenia Komisji Weneckiej z grudnia 2017 roku, która wskazywała na zagrożenia dla bezstronności prokuratury wynikające z połączenia funkcji Prokuratora Generalnego i Ministra Sprawiedliwości.
– Druga opinia dotyczyła statusu sędziów, a w gruncie rzeczy była to odpowiedź na cztery abstrakcyjne pytania, dotyczące tego, w jaki sposób podejść do sędziów, którzy zostali powołani w wyniku wadliwej nominacji po 2018 roku, czyli tzw. neosędziów. Komisja Wenecka skupiła się na wskazaniu różnych standardów międzynarodowych i w pewnym sensie w swojej opinii szukała środka między tym, jak należy to zrobić w sposób kompleksowy, pełny w odniesieniu do tej całej grupy prawie trzech tysięcy sędziów, a z drugiej strony, jak uwzględnić element indywidualnej oceny – mówił Minister Sprawiedliwości.
Zgodnie ze wstępnym projektem regulacji, nad którym prace trwają, sędziowie powołani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa nieprawidłowo ukształtowanej ustawą z 8.12.2017 r., dzielą się na trzy grupy.
Pierwsza grupa – sędziowie, którzy ukończyli Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury:
- Około 1600 osób. Uznani za powołanych zgodnie z Konstytucją, ich status nie będzie kwestionowany.
Druga grupa – osoby, które brały udział w budowie niedemokratycznego porządku prawnego (tzw. common design).
- Około 500 osób. Mają odpowiadać przed nowym organem dyscyplinarnym – Konsylium Dyscyplinarnym.
Trzecia grupa – sędziowie, którzy awansowali w strukturze sądownictwa, nie uczestnicząc aktywnie w działaniach common design.
- Około 900 osób. Przyjęli oni awanse, ale nie angażowali się bezpośrednio w działania polityczne. Będą mogli uniknąć odpowiedzialności dyscyplinarnej, jeżeli dobrowolnie wrócą na wcześniejsze stanowiska.
Minister Adam Bodnar poinformował, że dialog z Komisją Wenecką będzie toczył się dalej, a wydane przez Komisję opinie będą pomocne podczas dalszej debaty i przygotowywaniu odpowiednich ustaw.
