Ustawa nowelizująca jedynie w minimalnym stopniu dostosowuje regulacje ustawowe do wymogów wynikających z norm Konstytucji i prawa międzynarodowego. W tym stanie rzeczy, silnie rekomenduje się wprowadzenie poprawek przez Senat, ukierunkowanych na pełną i prawidłową realizację zaleceń wynikających z orzeczeń sądów i trybunałów – czytamy  w ekspertyzie, przygotowanej przez Zespół Doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji w przedmiocie oceny rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 26 maja 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw.

Ustawą zajmie się w najbliższą środę, 1 czerwca br. Senat na dodatkowym, 43 posiedzeniu, zwołanym specjalnie w celu zajęcia stanowiska wobec tej ustawy.

Sejm uchwalił w ubiegły czwartek zainicjowaną przez prezydenta Andrzeja Dudę nowelizację ustawy o Sądzie Najwyższym, która m.in. likwiduje Izbę Dyscyplinarną SN, czego oczekuje Komisja Europejska w związku z decyzją Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Zgodnie z nią, sędziowie, którzy teraz orzekają w Izbie Dyscyplinarnej mają mieć możliwość przejścia do innej izby lub w stan spoczynku. W SN ma zostać natomiast utworzona Izba Odpowiedzialności Zawodowej, do której miałyby być wylosowane 33 osoby, spośród których prezydent wybierać ma na pięcioletnią kadencję 11 sędziów.

Zespół Doradców ds. kontroli konstytucyjności prawa przy Marszałku Senatu X kadencji sporządził ekspertyzę w przedmiocie oceny rozwiązań przyjętych w ustawie z dnia 26 maja 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw. W jej konkluzjach czytamy, że „dokonanie zmian w strukturze organizacyjnej Sądu Najwyższego, gwarancjach niezawisłości sędziów i niezależności sądów oraz odpowiedzialności dyscyplinarnej jest niezbędne”. W ocenie autorów ekspertyzy, ustawa nowelizująca jedynie w minimalnym stopniu dostosowuje regulacje ustawowe do wymogów wynikających z norm Konstytucji i prawa międzynarodowego, w związku z tym rekomendują oni wprowadzenie do ustawy poprawek „ukierunkowanych na pełną i prawidłową realizację zaleceń wynikających z przywołanych orzeczeń sądów i trybunałów”. Jak czytamy w ekspertyzie, Rekomenduje się podjęcie dalszych prac legislacyjnych ukierunkowanych na:

1) ukształtowanie procedury wyboru sędziów orzekających w sprawach dyscyplinarnych z poszanowaniem zasady separacji i równoważenia się władz, z należytym uwzględnieniem decydującej roli samorządu sędziowskiego;

2) uniemożliwienie dalszego orzekania przez sędziów powołanych przez neo-KRS w ramach wadliwej procedury;

3) anulowanie orzeczeń wydanych przez Izbę Dyscyplinarną SN;

4) zapewnienie jednostkom możliwości skutecznego i rzeczywistego instrumentu służącego kontroli orzeczeń oraz zawisłych postępowań pod względem zasiadania w składach sędziowskich osób, co do których bezstronności lub niezawisłości istnieją poważne wątpliwości, w tym również wyłącznie z uwagi na okoliczności towarzyszące ich powołaniu;

5) usunięcie przepisów wprowadzających albo utrzymujących możliwość dyscyplinarnego karania sędziów za czynności podejmowane w ramach ich obowiązków wynikających z Konstytucji RP i ustaw.

Zmiany w ustawie o SN stały się konieczne po tym, jak Trybunał Sprawiedliwości UE latem 2021 r. zobowiązał Polskę do natychmiastowego zawieszenia stosowania przepisów odnoszących się do uprawnień Izby Dyscyplinarnej w kwestiach m.in. uchylania immunitetów sędziowskich. Za niewykonanie tego postanowienia TSUE nałożył na Polskę karę 1 mln euro dziennie. Z powodu dalszego funkcjonowania Izby Dyscyplinarnej, do tej pory Komisja Europejska nie zaakceptowała polskiego Krajowego Planu Odbudowy po pandemii koronawirusa. W ramach Funduszu Odbudowy z budżetu polityki spójności na lata 2021-2027 Polska ma do dyspozycji ok. 76 mld euro.

W uchwalonej przez Sejm nowelizacji znalazły się także zapisy dot. „testu bezstronności i niezawisłości sędziego”. Ma on dać każdemu obywatelowi – jak wskazywał prezydent – prawo do rozpatrzenia jego sprawy przez bezstronny i niezawisły sąd. Wniosek o zbadanie wymogów niezawisłości i bezstronności ma mieć prawo złożyć strona lub uczestnik postępowania, z wyjątkiem postępowań zakończonych prawomocnym orzeczeniem.

W nowelizacji znalazł się także przepis przewidujący – w ciągu pół roku od wejścia jej w życie – możliwość wznowienia spraw sędziów ukaranych dyscyplinarnie prawomocnymi orzeczeniami Izby Dyscyplinarnej lub tych, którym uchylono immunitet

senat.gov.pl

Zdjęcie ilustrujące: Autorka – Marta Marchlewska-Wilczak, Kancelaria Senatu RP