Warszawa 28 sierpień 2024 r.
1. Konferencja Ambasadorów RP bardzo krytycznie odnosiła się do „kampanii reparacyjnej” prowadzonej przez funkcjonariusza PiS Arkadiusza Mularczyka. Podkreślaliśmy, że ze względu na uwarunkowania polityczne i prawne nie ma ona żadnych szans na powodzenie, że jest skierowana przede wszystkim na pozyskanie wyborców, grając na emocjach ciągle obecnych w społeczeństwie polskim, wreszcie – że pomija sprawę pomocy dla żyjących jeszcze w Polsce ofiar zbrodni nazistowskich, co było sprawą skandaliczną. Zarazem wskazywaliśmy, że możliwe jest uzyskanie pomocy humanitarnej ze strony Niemiec dla takich ofiar, korzystając z drogi przetartej w latach 1991 i 2000, kiedy – pomijając rozbieżności w ocenie prawnej i odwołując się do sprawiedliwości oraz moralnej odpowiedzialności – ofiary zbrodni nazistowskich uzyskały konkretną pomoc finansową (rozwiązanie „pragmatyczne”).
2. Wymagałoby to jednak dobrej atmosfery w stosunkach polsko-niemieckich oraz podjęcia rozmów w tej sprawie. Pełna manipulacji „kampania reparacyjna” i obraźliwe nastawienie wobec Niemiec, podjęcie takich rozmów w okresie rządów PiS uniemożliwiało. Po wyborach parlamentarnych jesienią 2023 r. nastąpiła zasadnicza zmiana w relacjach polsko-niemieckich, zarówno w ramach Unii Europejskiej, polityki bezpieczeństwa, jak i w relacjach bilateralnych. Zarysowała się również perspektywa udzielenia przez Niemcy konkretnej, humanitarnej pomocy żyjącym jeszcze w Polsce ofiarom zbrodni nazistowskich, w odwołaniu do odpowiedzialności moralnej i historycznej za zbrodniczą politykę okupanta niemieckiego w Polsce. Ze strony polskiej postulowano, aby Niemcy zaproponowali „kreatywne podejście” w tej mierze.
3. Nie ma tutaj żadnych barier organizacyjnych: w Polsce działa Fundacja Polsko-Niemieckie Pojednanie (ustanowiona na podstawie porozumienia z 1991 r.); ma ona doświadczenie w przekazywaniu świadczeń, olbrzymią pamięć instytucjonalną (w tym świetnie udokumentowane archiwum, zawierające wiarygodną listę potencjalnych beneficjentów). Fundacja przedłożyła również solidnie opracowany program pomocy: miałby się on składać z dwóch części – dożywotnich, regularnych świadczeń (rozwiązanie takie jest stosowane przez Niemcy) oraz funduszu, z którego ofiary mogłyby otrzymać wsparcie finansowe na rehabilitację i opiekę.
4. Koncepcja godnego rozwiązania, odwołującego się do odpowiedzialności historycznej i moralnej Niemiec, obejmuje pakiet z trzema filarami: po pierwsze – udzielenie pomocy humanitarnej ofiarom zbrodni nazistowskich, po drugie – ambitny program upamiętnienia tragicznej przeszłości, koncentrujący się wokół wzniesienia w Berlinie Domu Polsko-Niemieckiego oraz – po trzecie – mocne zaangażowanie Niemiec na rzecz umocnienia bezpieczeństwa Polski, zwłaszcza w obliczu wojny w Ukrainie.
5. Jest to podejście przemyślane i w pełni zasadne, uwzględniające wymogi bezpieczeństwa Europy i nakierowane na przyszłość. Wszystkie trzy filary pakietu mają swoją wagę. Niemniej filar pierwszy ma wagę zasadniczą, stanowi bowiem moralną podbudowę całego pakietu. Udzielenie pomocy humanitarnej żyjącym jeszcze ofiarom zbrodni nazistowskich powinno nastąpić niezwłocznie. Od postulatu „kreatywnego rozwiązania” minęło pół roku. Z konsultacji między rządami obu państw na początku lipca br. wynika, że strona niemiecka wyraziła gotowość dodatkowych świadczeń dla żyjących w Polsce ofiar. Teraz trzeba usiąść do stołu i wynegocjować szczegóły i wysokość sumy, która winna zapewnić realny poziom pomocy.
Każdego miesiąca odchodzi kilkaset ofiar zbrodni nazistowskich. Pomoc humanitarna godna i moralnie uzasadniona, to pomoc na którą nie można dłużej czekać!
Konferencja Ambasadorów RP
Konferencja Ambasadorów RP to stowarzyszenie byłych przedstawicieli RP, której celem jest analiza polityki zagranicznej, wskazywanie pojawiających się zagrożeń dla Polski i sporządzanie rekomendacji. Chcemy dotrzeć do szerokiej opinii publicznej. Łączy nas wspólna praca i doświadczenie w kształtowaniu pozycji Polski jako nowoczesnego państwa Europy, znaczącego członka Wspólnoty Transatlantyckiej. Jesteśmy przekonani, że polityka zagraniczna powinna reprezentować interesy Polski, a nie partii rządzącej.
