Ursula von der Leyen

Przewodnicząca Komisji Europejskiej

Věra Jourová

Wiceprzewodnicząca Komisji Europejskiej ds. wartości i przejrzystości

Didier Reynders

Europejski komisarz ds. sprawiedliwości

Josep Borrell

Wysoki przedstawiciel / wiceprzewodniczący

Olivér Várhelyi

Europejski komisarz ds. sąsiedztwa i rozszerzenia

Marija Pejćinović Burić

Sekretarz Generalny Rady Europy

Michael O’Flaherty

Komisarz Praw Człowieka (RE)

Wasze Ekscelencje,

W tym roku przypada ósma rocznica próby zamachu stanu w Turcji. Z tej okazji chcielibyśmy ponownie zwrócić uwagę na niepokojącą sytuację w tym kraju. Platforma na rzecz Niezależnego Sądownictwa, składająca się z czterech europejskich organizacji sędziowskich: AEAJ, EAJ, MEDEL i Judges4Judges, od ponad dziesięciu lat uważnie obserwuje rozwój sytuacji w tureckim systemie prawnym. Jak już informowaliśmy w poprzednich oświadczeniach, od 2016 r. rządy prawa w Turcji doświadczyły dramatycznego załamania na wielu poziomach. Jak zwięźle ujęto to w raporcie Komisji Europejskiej dotyczącym Turcji z 2023 r.^[1]: „Poważny regres trwa nadal i pomimo kilku pakietów reform sądownictwa w ostatnich latach, strukturalne braki w systemie sądownictwa pozostały nierozwiązane. (…) Nadmierna presja wywierana przez władze na sędziów i prokuratorów nadal ma negatywny wpływ na niezawisłość i jakość sądownictwa”. Chociaż Turcja jest jednym z najstarszych członków Rady Europy, dostosowanie się do podstawowych wartości tej społeczności w zakresie funkcjonowania systemu demokratycznego, poszanowania praw podstawowych i niezależności sądownictwa ma kluczowe znaczenie.

Liczne apele ze strony instytucji europejskich i międzynarodowych pozostały niestety bez odpowiedzi i nie podjęto żadnych znaczących kroków w celu zaradzenia środkom represji i brakom w zakresie praworządności. Chcielibyśmy przypomnieć najbardziej alarmujące fakty:

– Ponad 4500 tureckich sędziów i prokuratorów zostało zwolnionych, a około 2450 z nich zostało uwięzionych.

– Wielu naszych kolegów jest nadal przetrzymywanych w nieludzkich warunkach.

– Dwóch laureatów Nagrody Praw Człowieka im. Vaclava Havla jest nadal przetrzymywanych w areszcie. Sędzia Murat Arslan, przewodniczący obecnie rozwiązanego niezależnego stowarzyszenia sędziowskiego YARSAV, otrzymał tę nagrodę w 2017 roku. Obrońca praw człowieka Osman Kavala otrzymał tę nagrodę w 2023 roku.

– Jeśli chodzi o prawa podstawowe, nie przyjęto żadnych zmian legislacyjnych w celu ograniczenia pozostałych elementów stanu wyjątkowego z 2016 r.^[2]

– Odmówiono wykonania różnych orzeczeń Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (ETPC).^[3]

– Tureckie sądownictwo nie jest w stanie wymierzać sprawiedliwości i zapewniać skutecznych środków odwoławczych i wyraźnie brakuje mu niezależności.

Okoliczności te znajdują również odzwierciedlenie w Indeksie Praworządności 2023, w którym Turcja zajmuje 117. miejsce na 142^[4] kraje. Wszystkie te czynniki wskazują na wyraźne lekceważenie rządów prawa i innych filarów, które stanowią fundament demokratycznego państwa. Platforma wielokrotnie wskazywała, że tureckie sądownictwo zostało politycznie zawłaszczone i brakuje mu niezależności. Tytułem przykładu, odnosimy się do ustaleń międzynarodowej delegacji reprezentującej 27 stowarzyszeń prawniczych, stowarzyszeń adwokackich, grup praw człowieka i grup prawniczych, która podjęła misję informacyjną w Turcji w listopadzie 2023 r. Delegacja ta nie tylko przeprowadziła wywiady z uwięzionymi prawnikami, ale także obserwowała rozprawy sądowe. Raport pokazuje niepokojący schemat naruszeń międzynarodowych standardów sprawiedliwego procesu przez tureckie sądy.^[5]

Platforma na rzecz Niezależnego Sądownictwa korzysta zatem z okazji, aby podkreślić, że te poważne naruszenia praworządności nie mogą być tolerowane, ponieważ Turcja jest członkiem Rady Europy i krajem kandydującym do przystąpienia do UE.

W związku z tym zwracamy się do Waszych Ekscelencji z prośbą o podjęcie wszelkich niezbędnych kroków w celu nakłonienia władz tureckich do:

– zaprzestania wszelkich represji i zastraszania sędziów i prokuratorów,

– uwolnienia uwięzionych kolegów i zagwarantowania poszanowania praw podstawowych,

– przywrócenia do pracy niesłusznie zwolnionych sędziów i prokuratorów oraz zwrócenia skonfiskowanych majątków,

– przywrócenia wszystkich warunków wymaganych przez rządy prawa, a tym samym do wypełnienia międzynarodowych zobowiązań prawnych Turcji do wdrożenia wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

Platforma na rzecz Niezależnego Sądownictwa jest dostępna, aby zapewnić wszelką pomoc, jeśli zajdzie taka potrzeba i będzie nadal uważnie obserwować sytuację w Turcji.

Sylvain Mérenne

Przewodniczący Stowarzyszenia Europejskich Sędziów Administracyjnych (AEAJ)

Mikael Sjöberg

Przewodniczący Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów (EAJ)

Tamara Trotman

Przewodnicząca organizacji Sędziowie dla Sędziów

Mariarosaria Guglielmi

Przewodnicząca Magistrats Européens pour la Démocratie et les Libertés (MEDEL)

^[1] Raport o Turcji 2023 – Komisja Europejska (europa.eu), s. 23
^[2] Kluczowe ustalenia raportu o Turcji 2023 (europa.eu)
^[3] Oświadczenie Platformy na rzecz Niezależnego Sądownictwa w Turcji w sprawie erozji praworządności w Turcji – MEDEL – Magistrats européens pour la démocratie et les libertés (medelnet.eu)
^[4] Wskaźnik praworządności WJP | Turkiye Insights (worldjusticeproject.org)eu)
^[5] New report details results of our recent fact-finding mission in Turkey | The Law Society

Statement Türkiye July 2024

Zdjęcie ilustrujące: Murat Arslan