Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych spełnia wszystkie cechy zakazanego przez Konstytucję sądu wyjątkowego:
- jest wyodrębniona organizacyjnie, ma swojego Prezesa;
- ma specjalne kompetencje, dotyczące spraw szczególnie wrażliwych politycznie (wybory, status sędziów, stosowanie ustawy kagańcowej);
- jest nad-sądem, bo może uchylić trybie tzw. skargi nadzwyczajnej każde orzeczenie sądowe, także Sądu Najwyższego;
- wszystkie osoby powołane do tej Izby nie mają statusu sędziów w znaczeniu konstytucyjnym, bo na urząd zostały powołane bez wniosku Krajowej Rady Sądownictwa działającej w konstytucyjnym składzie;
- powołania do Izby nastąpiły w skrajnie upolitycznionej procedurze przed organem (neoKRS) zdominowanym przez jedną opcję polityczną;
- sama nazwa (nadzwyczajna) świadczy o jej specjalnym charakterze;
- Trybunał Sprawiedliwości UE uznał, że w Izbie tej nie można utworzyć bezstronnego i niezawisłego sądu;
- Europejski Trybunał Praw Człowieka w sprawie Wałęsa przeciwko Polsce stwierdził, że Izba ta nie jest sądem;
- to samo orzekł wielokrotnie Sąd Najwyższy.
Zgodnie z ustawą o Sądzie Najwyższym, jedną z kategorii wrażliwych politycznie spraw rozstrzyganych przez tą Izbę, są zażalenia na uchwały Państwowej Komisji Wyborczej. Jednocześnie w Kodeksie wyborczym stwierdzono jednoznacznie, że zażalenia od uchwał Państwowej Komisji Wyborczej, przysługują do Sądu Najwyższego, a nie jakiegokolwiek innego organu. Nie ma więc wątpliwości, że skoro Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych nie może orzekać jako sąd, kierowanie do niej różnych spraw oznacza, że będą ona rozpoznawane przez organ pozasądowy. Nie będą to orzeczenia Sądu Najwyższego.
Czy dana osoba (partia polityczna) chce skorzystać z zażalenia do Sądu Najwyższego na uchwałę PKW, czy też nie, zależy od niej samej. Ktoś, kto celowo kieruje takie zażalenie do innego organu (może to być Urząd Gminy w Bobicach, ale może to być Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych), ryzykuje, że upłynie mu termin do złożenia prawidłowego zażalenia – do Sądu Najwyższego.
Natomiast jeżeli zażalenie złożono formalnie do Sądu Najwyższego, to odpowiedzialność za skierowanie tego zażalenia do rozpatrzenia przez ten właśnie Sąd, a nie organ pozasądowy, spoczywa na I Prezesie Sądu Najwyższego sprawującym nadzór nad biurem podawczym. Jeżeli takie zażalenie zostaje jednak skierowane poza Sąd Najwyższy (czyli np. do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych), to znaczy, że nie doszło do jego rozpoznania w prawidłowej procedurze. Sprawa jest w istocie w toku, bez względu na to, czy owa Izba wydałaby jakieś rozstrzygnięcie w tej sprawie, czy nie. Odpowiedzialność za taki stan rzeczy ponosi wówczas I Prezes SN, bowiem niedopuszczalne jest kierowanie przez niego spraw, w których zażalenie przysługuje do Sądu Najwyższego (a tak stanowi to Kodeks wyborczy), do rozpoznania przez jednostkę organizacyjną nie będącą sądem.
Sytuacja ta będzie się powtarzać w przypadku każdej innej sprawy kierowanej do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Należy przy tym podkreślić, że podobnie jak w przypadku wyborów do Sejmu i Senatu, tak w przypadku wyborów Prezydenta, Konstytucja RP zastrzega, że ich ważność „stwierdza Sąd Najwyższy” (art. 101 Konstytucji RP oraz art. 129 Konstytucji RP), a nie jakikolwiek organ pozasądowy. Orzeczenia te mają charakter deklaratoryjny, a brak ich wydania w określonym przez ustawę terminie nie przeszkadza w objęciu urzędu przez nowo wybranego Prezydenta, czy też posła lub senatora. Dopiero ewentualne stwierdzenie przez Sąd Najwyższy nieważności wyboru, powoduje konieczność przeprowadzenia nowych wyborów. Ale kompetencje do podjęcia takiej decyzji ma Sąd Najwyższy, a nie jakikolwiek inny organ quasi sądowy, w tym Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.
Włodzimierz Wróbel
Autor opublikował ten komentarz na swoim profilu FB
Tytuł i wytłuszczenia – od redakcji MK
