6 czerwca na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego odbyła się konferencja naukowa, która zgromadziła kwiat nauk prawnych. Celem konferencji było uczczenie jubileuszu Prof. Stanisława Biernata, wybitnego polskiego prawnika, specjalisty w zakresie prawa Unii Europejskiej, prawa administracyjnego i konstytucyjnego, byłego sędziego NSA i Trybunału Konstytucyjnego.

Profesor Stanisław Biernat jest założycielem Katedry Prawa Europejskiego UJ, którą kierował do września 2018 r. Jego osiągnięcia naukowe zostały potwierdzone m.in. tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu Friedricha Schillera w Jenie. Profesor Stanisław Biernat posiada również wielkie zasługi dla ugruntowania zasad państwa prawnego w Polsce. Przez blisko 30 lat pełnił służbę publiczną m.in., jako wykładowca w Krajowej Szkole Administracji Publicznej, członek Rady Legislacyjnej i sędzia Naczelnego Sądu Administracyjnego, a ostatnio, do czerwca 2017 r., jako sędzia i wiceprezes Trybunału Konstytucyjnego.

Zainteresowania naukowe Profesora Stanisława Biernata obejmują szerokie spektrum zagadnień z zakresu prawa administracyjnego, publicznego prawa gospodarczego prawa konstytucyjnego, oraz prawa europejskiego. Koncentrowały się szczególnie wokół takich problemów i zjawisk jak: prawne formy działania administracji, rozdział dóbr przez państwo, prywatyzacja zadań publicznych, wolność gospodarcza i reglamentacja działalności gospodarczej, przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, ustrojowe uwarunkowania członkostwa Polski w Unii Europejskiej, system prawny Unii Europejskiej, europeizacja polskiego prawa administracyjnego, ochrona praw człowieka. Tym, co przewija się w całym niezwykle bogatym dorobku naukowym Jubilata jest dążenie do ugruntowania i ochrony w Polsce podstawowych zasad europejskiego dziedzictwa prawnego: wolności, równości, demokracji, rządów prawa i praw człowieka. Tematyka konferencji stara się choć w części nawiązywać do najważniejszych wątków tego dorobku.

Konferencja została zorganizowana w miejsce tradycyjnej księgi jubileuszowej. Jej termin zbiegł się z 30-tą rocznicą pierwszych częściowo wolnych wyborów parlamentarnych w Polsce z 4 czerwca 1989 r. Zapoczątkowały one przemiany polityczne, społeczne i gospodarcze, które przywróciły w Polsce ład demokratyczny, doprowadziły do uchwalenia nowej Konstytucji, a także zaowocowały członkostwem naszego kraju w NATO i Unii Europejskiej. W 2013 r. Sejm RP ustanowił dzień 4 czerwca Dniem Wolności i Praw Obywatelskich.

Patronat nad Konferencją objął rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego – prof. dr hab. med. Wojciech Nowak oraz dziekan Wydziału Prawa i Administracji UJ – prof. dr hab. Jerzy Pisuliński

Laudację wygłosił prof. dr hab. Andrzej Wasilewski, który przedstawił sylwetkę naukową i wybitne osiągnięcia benefisanta, a także drogi jego kariery sędziowskiej w NSA i Trybunale Konstytucyjnym, podkreślając ostatni, najtrudniejszy okres wiceprezesury TK.

Po nim głos zabrał sam prof. Stanisław Biernat, który podzielił się swoimi wspomnieniami i anegdotami z bogatego życia naukowca, prawnika, sędziego i wychowawcy licznych adeptów nauk prawnych. Wspominał swoich nauczycieli szkolnych, kolegów z akademika i najważniejszych wykładowców. Dziękował też rodzinie. Zakończył – wzruszającym fragmentem wiersza swojej matki, nauczycielki i poetki, napisanego „Do nienarodzonego syna” kilka miesięcy przed jego urodzeniem. Pisała, jak sobie wyobraża jego przyszłość. Nagrany telefonem fragment odtworzył przed publicznością. Halina Biernat mówiła, że [przede wszystkim] „nie będziesz żołnierzem„. Jej syn miał poświęcić się ochronie życia i ludzi.

Profesor Stanisław Biernat otrzymał nie tylko kwiaty. Wręczono mu też obraz:

I sesja plenarna: Państwo prawa – współczesne wyzwania dla prawa publicznego w Polsce i Europie

Prof. dr hab. Lech Garlicki: Państwo prawa – orientacja seksualna – religia

Profesor Garlicki nie mówił jednak na zapowiedziany temat, skupił się na sytuacji instytucji prawa. Mówił:
Dynamika zdarzeń jest taka, że trzeba próbować odpowiedzieć na szereg pytań. przede wszystkim w związku z sytuacją, która dotknęła Trybunał Konstytucyjny, a która dotknie też Sąd Najwyższy i NSA. {…}
Najpierw był okres ograniczania Trybunału, takiego przekształcania, które prowadziło do politycznego podporządkowania go [władzy] np. przez manipulacje składami
Do 2015 roku obowiązywała doktryna odmawiania sądom powszechnym prawa do orzekania w sprawach konstytucji. Po 2015 zaczęto przyjmować, że mogą one [w tych sprawach rozstrzygać] ale znów pojawiło się szereg pytań, które można sprowadzić do pojęcia kwadratury koła: jak ocenić działania naprawcze stanu prawnego przy pomocy narzędzi nadzwyczajnych.
Są to pytania, na które odpowiedzi nie mam.
Trybunał walczył przez kilkanaście miesięcy, sądy powszechne mają słabsze instrumenty obrony, nawet jeśli mają sojusznika w Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej.
Dzieje się tak, bo polska konstytucja była pisana na czas dobrej pogody.

Prof. dr hab. Andrzej Rzepliński: Orzecznictwo dyscyplinarne Sądu Najwyższego w wolnej Polsce w latach 2002-2015

Były prezes Trybunału Konstytucyjnego rozpoczął od oświadczenia, że „nie jest prawdą, że terroryzowałem sędziów„. A potem przypomniał inicjatywę 32 posłów Prawa i Sprawiedliwości z 2004 roku przywrócenia w Polsce kary śmierci. Po referendum o przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej i parę miesięcy przed tym formalnym aktem. Mówił: „są ludzie, którzy z uporem maniaka wracają do swoich maniakalnych pomysłów. (…) Ich ideał sędziów to 21 tysięcy terakotowych figur stojących nieruchomo (…) Ich ideał to sądy bolszewickie„. Przypomniał, że przed wojną dokonano zmian w Sądzie Najwyższym tylko po to, by móc wymienić wojewódzkich komisarzy wyborczych tak, by „podrasować wybory, by mogły zwyciężyć siły propaństwowe„.

A. Rzepliński przypomniał też sprawę sędzi Barbary Statkiewicz z Sądu Okręgowego w Ostrołęce, której czci bronił, oskarżanej na wątłej podstawie pomówienia o korupcję, a którą w lutym 2010 roku prezydent Lech Kaczyński powołał do Sądu Apelacyjnego.

Prof. dr hab. Mirosław Wyrzykowski: Iluzja bezpieczeństwa konstytucyjnego

Nieoczekiwanym mottem moje wystąpienia jest wiersz Haliny Biernat, jego fragment o bezpieczeństwie.
W stanie zagrożenia, jeśli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, ogłasza się stan klęski żywiołowej. Od 2015 roku żyjemy w stanie klęski żywiołowej spowodowanej żywiołem politycznym.
Znany jest też stan wojenny i stan wyjątkowy.
Utworzony świeżo sąd dyscyplinarny jest sądem nadzwyczajnym, który w konstytucji opisany jest jako sąd wyjątkowy przewidziany na czas wojny.
Mamy też stan wyjątkowy, gdyż „mamy do czynienia z zagrożeniem wewnętrznego porządku konstytucyjnego przez konstytucyjne władze publiczne – prezydenta, sejm, rząd„.
„Światło działań legislacyjnych jest skierowane na [dotychczasowe] rządy prawa„, mówił M. Wyrzykowski i opisał, jak postępuje destrukcja polskiego parlamentaryzmu. Przykładem jest ostatnia „nowelizacja Kodeksu karnego„. Marszałek Sejmu zarządził – powołując się na prośbę rządu – odejście od ustawowej procedury noweli Kodeksu. Prof. Wyrzykowski uznał, że było to „podżeganie przez rząd do deliktu konstytucyjnego„.
Nastąpiło odwrócenie porządku konstytucyjnego i suwerenem stał się ten, kto może wprowadzić stan wyjątkowy.
Dziś na straży bezpieczeństwem konstytucyjnego [nie stoją konstytucyjne władze, w tym – Trybunał Konstytucyjny], ale Sąd najwyższy, NSA, sądy powszechne, Rzecznik Praw Obywatelskich, sami obywatele oraz – taki paradoks – zagranica: TSUE i ETPC.

Coraz większego symbolicznego znaczenia nabrała sama Konstytucja. A zagrożenie bezpieczeństwa konstytucyjnego nie leży w samej konstytucji lecz w świadomym, totalnym odrzuceniu konstytucji tego państwa.

W krótkiej dyskusji głos zabrał m. in. dr Bohdan Zdziennicki, były prezes Trybunału Konstytucyjnego, który mówił o stanie nadzwyczajnym, o „agresji jednego organu konstytucyjnego przeciwko innemu organowi konstytucyjnemu, co jest sytuacją unikalną”

II sesja plenarna: Polska w Unii Europejskiej. Znaczenie członkostwa Polski w UE dla zapewnienia przestrzegania zasady państwa prawa

Referaty: Prof. dr hab. Maciej Szpunar: Integracja europejska: od wspólnego rynku do skutecznej ochrony sądowej

Prof. dr hab. Ewa Łętowska: Race to the bottom – nowe zagrożenia państwa prawa. Polska: Herostratesem czy katalizatorem

Prof. dr hab. Anna Wyrozumska: Wpływ Polski na rozwój systemu ochrony przestrzegania praworządności w UE

III sesja plenarna. Państwo prawa a administracja i gospodarka

Referaty: Prof. dr hab. Leon Kieres: Wolność gospodarcza podmiotów publicznych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego

Prof. dr hab. Zbigniew Kmieciak: O metodologii dyskursu w przedmiocie ochrony praworządności Prof. dr hab. Irena Lipowicz: Zasada związania administracji prawem jako gwarancja wolności we współczesnym państwie –kultura paradoksu?

Prof. dr hab. Stanisław Piątek: Blaski i cienie stanowienia i stosowania publicznego prawa gospodarczego

Od Redakcji: Niestety, nie zanotowaliśmy wszystkich referatów i głosów w dyskusji. Oczekujemy jeszcze na jeden z referatów. Szczęśliwie organizatorzy zapowiedzieli, że całość Konferencji, zarejestrowanej przez nich, po obróbce i montażu zostanie udostępniona na YouTubie. Monitor o tym poinformuje.