12 czerwca Sejm głosami Prawa i Sprawiedliwości przyjął zmiany w ustawie o Krajowej Radzie Sądownictwa, które przewidują między innymi wygaszenie kadencji obecnych członków Rady i wybór nowych członków przez Sejm. Dają możliwość blokowania decyzji Rady przez jej mniejszość polityczną oraz przewidują dokonywanie wyboru osoby powoływanej na urząd sędziego przez Prezydenta RP.
Druga z przyjętych ustaw podporządkowuje sądy Ministrowi Sprawiedliwości. M.in. pozbawia sędziów wpływu na to, kto będzie kierował sądami i przyznaje ministrowi sprawiedliwości arbitralne prawo do powoływania i odwoływania prezesów sądów. Obniża wiek przejścia w stan spoczynku sędziów (z 67 lat do 65/60) i uzależnia możliwość dalszego orzekania sędziów, którzy osiągnęli tak obniżony wiek od zgody Ministra Sprawiedliwości. Uzależnienie możliwości orzekania sędziego od decyzji Ministra Sprawiedliwości to niedopuszczalna praktyka rodem z PRL (Trybunał Konstytucyjny w orzeczeniu z 24 czerwca 1998r. K 3/98). Ustawa zakłada możliwość odwołania wszystkich dotychczasowych sędziów funkcyjnych (prezesów, wiceprezesów, przewodniczących wydziałów itd.) w ciągu 6 miesięcy bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Daje Ministrowi Sprawiedliwości dostęp do akt każdej sprawy sądowej celem „reprezentowania Polski przed sądami czy organizacjami międzynarodowymi”. Podobna zmiana została w 2015 roku zakwestionowana przez Trybunał Konstytucyjny (Kp 10/15).
Rzecznik Praw Obywatelskich (o zmianach w KRS, o zmianach w USP), Biuro Legislacyjne Kancelarii Sejmu, Komisarz Praw Człowieka, Naczelna Rada Adwokacka (o zmianach w KRS, o zmianach w USP), Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia (o zmianach w KRS, późniejszych zmianach w KRS, o zmianach w USP), Sąd Najwyższy (o zmianach w KRS, późniejszych zmianach w KRS, o zmianach w USP), Naczelny Sąd Administracyjny, Rada Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego, Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Eksperci przy Fundacji im. Stefana Batorego (o zmianach w USP, o zmianach w KRS), Amnesty International, Rada Wykonawcza Europejskiej Sieci Rad Sądownictwa (ENCJ), Zebranie Przedstawicieli Zebrań Sędziów Sadów Apelacyjnych, Zebranie Przedstawicieli Zgromadzeń Ogólnych Sędziów Okręgów, Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (i opinia końcowa), Rada Adwokatur i Stowarzyszeń Prawniczych Europy (CCBE), Forum Obywatelskiego Rozwoju
w swoich opiniach uznali, że wyżej przedstawione zmiany naruszają nie tylko Konstytucję RP, ale również europejskie standardy państwa prawa.
Mimo to, Wiceminister Sprawiedliwości Łukasz Piebiak popierał proponowane rozwiązania i oświadczył na mównicy sejmowej, że „nowelizacja Prawa o ustroju sądów powszechnych to jest wprowadzenie pewnego standardu cywilizacyjnego, standardu europejskiego”.
Przed godziną 17 Sejm większością 227 głosów przyjął w trzecim czytaniu projekt zmiany ustawy o Krajowej Radzie Sądownictwa. Lista imienna posłów, którzy głosowali za przyjęciem tego projektu dostępna jest tutaj. Po godzinie 18, większością 229 głosów przyjął w trzecim czytaniu projekt zmiany – Prawo o ustroju sądów powszechnych oraz niektórych innych ustaw. Lista imienna posłów, którzy głosowali za przyjęciem tego projektu dostępna jest tutaj.
Nie są to jedyne ustawy w ciągu ostatnich dwóch latach, których zamierzeniem było „reformowanie wymiaru sprawiedliwości”. Wspomnieć należy o wcześniejszych ustawach usprawniających Trybunał Konstytucyjny czy podporządkowujących Ministrowi Sprawiedliwości dyrektorów wszystkich sądów w Polsce.
Ważne z punktu widzenia ochrony praw obywatelskich ustawy zmieniające ustrój sądów wpływają do Sejmu nie jako projekty rządowe, lecz jako projekty poselskie, by ograniczyć w ten sposób etap konsultacji społecznych.
Tak samo stało się z projektem zmian w ustawie o Sądzie Najwyższy, który został złożony w Sejmie 12 lipca 2017r., tj. tego samego dnia, w którym przyjęto zmiany w KRS i USP – druk nr 1727. Projekt ten umożliwia usunięcie wszystkich obecnych sędziów Sądu Najwyższego i przeniesienie ich w stan spoczynku. Pamiętać należy, iż Sąd Najwyższy orzeka o ważności wyborów parlamentarnych oraz prezydenckich. Założenia tego projektu budzą oczywiste skojarzenia z rozwiązaniami węgierskimi, których opis i ocena prawna znajduje się tutaj (sprawa Baka przeciwko Węgrom).
