Helsińska Fundacja Praw Człowieka złożyła przed Sądem Rejonowym w Warszawie opinię przyjaciela sądu w sprawie z powództwa dziennikarki Informacyjnej Agencji Radiowej przeciwko Polskiemu Radiu S.A. o odszkodowanie z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu (sygn. akt. VII P 328/18).

Redakcyjne zobowiązanie dziennikarza do ujawniania pochodzenia sprawcy czynu zabronionego

Dorota Nygren została zatrudniona w Polskim Radiu 15 marca 2010 r. na stanowisku starszego redaktora w Redakcji Informacyjnej Agencji Radiowej. Dnia 2 września 2015 r., przygotowując materiał dotyczący znieważenia i próby rozboju na księdzu z północy Włoch, zdecydowała się nie podawać marokańskiej narodowości sprawcy tego czynu. Uznała, że jest to mało istotne w kontekście zajścia, a podanie tej informacji mogłoby być stygmatyzujące. W wyniku zaistniałej sytuacji została wezwana przez przełożonych na rozmowę, w trakcie której zagrożono jej, że jeżeli nie zastosuje się do zasad obowiązujących w Informacyjnej Agencji Radiowej, może utracić pracę. Dyrektor IAR nakazał dziennikarce podawać narodowość sprawców we wszystkich materiałach o przestępstwach. Pomimo wyjaśnień Doroty Nygren, powołania się na standardy dziennikarskie i zasady etyczne, w tym stanowisko Rzecznika Praw Obywatelskich i Rady Etyki Mediów, 10 listopada 2017 r. przełożony zdecydował się oddelegować ją do działu archiwizacji. Wyjaśnił, że dziennikarka łamie obowiązujące standardy i zataja informacje dotyczące narodowości. W zawiązku ze zmianą stanowiska zmniejszono jej uposażenie.

Sprawę Doroty Nygren prowadzi pro bono prezeska Polskiego Towarzystwa Prawa Antydyskryminacyjnego. Polskiemu Radiu S.A. zarzucono dyskryminację przez asocjację, czyli gorsze traktowanie dziennikarki ze względu na to, że chciała przeciwdziałać stygmatyzacji mniejszości narodowej.

Obowiązek lojalności dziennikarza wobec pracodawcy a prawo do swobody wypowiedzi i zasady etyki dziennikarskiej

HFPC w swojej opinii zwróciła uwagę, że pomimo określonego w przepisach Kodeksu Pracy obowiązku lojalności pracownika wobec pracodawcy, mogą wystąpić uzasadnione okoliczności, które zwalniają go z tej powinności. Zgodnie z orzecznictwem Europejskiego Trybunału Praw Człowieka charakter pracy dziennikarza skutkuje tym, że obowiązki pracownicze nie mogą mieć takiej samej mocy wiążącej, jak w przypadku innych zawodów. Dziennikarzom należy przede wszystkim zagwarantować warunki wykonywania zawodu umożliwiające realizowanie przez nich misji publicznej. Ich działania powinny być wolne od nacisków, kontroli oraz niepotrzebnej ingerencji w przekazywane przez nich treści. W opinii HPFC, działanie Doroty Nygren, stanowiące sprzeciw wobec stygmatyzujących i dyskryminujących treści podawanych w mediach, można uznać za realizację dziennikarskiej swobody wypowiedzi w odniesieniu do spraw o istotnym publicznym znaczeniu w kontekście troski o poszanowanie zasad etyki zawodowej. Nieuzasadnione zastosowanie sankcji, takich jak odsunięcie dziennikarza od anteny, w stosunku do osób korzystających z wolności słowa niesie ze sobą niebezpieczeństwo wystąpienia tzw. „efektu mrożącego” (chilling effect). Jego istotą jest zniechęcenie autora wypowiedzi i innych podmiotów do podejmowania podobnych działań z obawy przed ponownym poniesieniem konsekwencji. Stosowanie wyżej wskazanych sankcji przez przełożonych może zachęcać do konformistycznego wypełniania obowiązków, również w sprzeczności z etyką zawodową.