Organizatorami spotkania w Berlinie było Europejskie Stowarzyszenie Sędziów oraz Narodowe Stowarzyszenie Sędziów Niemieckich. Spotkanie odbyło się w dniach od 24 do 26 maja 2018 roku.
W 2018 roku Berlin został wybrany jako miejsce spotkania Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, w którym uczestniczyli sędziowie z prawie wszystkich krajów europejskich oraz delegaci innych krajów między innymi Chile i Izraela. W spotkaniu nie uczestniczyli między innymi sędziowie z Turcji, którzy wcześniej stanowili bardzo prężną delegację, gdyż obecne władze tureckie uznają Europejskie Stowarzyszenie Sędziów za organizację wspierającą międzynarodowy terroryzm (sic!).
Stowarzyszenie Sędziów Europejskich to międzynarodowa organizacja o charakterze zawodowym, globalnym i apolitycznym, która zrzesza krajowe stowarzyszenia sędziów europejskich. Głównym celem Stowarzyszenia jest globalne zabezpieczenie niezależności sądownictwa jako podstawowego gwaranta poszanowania wolności i praw człowieka.
Stowarzyszenie jest obecnie organem konsultacyjnym Organizacji Narodów Zjednoczonych.
Spotkanie rozpoczęło się częścią oficjalną, w której uczestniczyli obok sędziów europejskich także politycy i przedstawiciele środków masowego przekazu. Spotkanie otworzył Przewodniczący Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów Jose Igreja Matos, po czym głos zabrali Jens Gnisa Przewodniczący Stowarzyszenia Sędziów Niemieckich, a także Katherina Barley Federalny Minister Sprawiedliwości Niemiec. Następnie przemawiali: Frans Timmermans, Wiceprzewodniczący Komisji Europejskiej, sędzia Thomas von Danwitz, Przewodniczący Izby Trybunale Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu oraz sędzia Carlo Ranzoni z Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu. Wystąpienia wspomnianych mówców stanowiły otwarcie panelu dyskusyjnego, którego tematem była niezależność wymiaru sprawiedliwości i niebezpieczeństwa w egzekwowaniu zasady praworządności w obecnej Europie. Panel ten był moderowany przez czołową dziennikarkę opiniotwórczej niemieckiej grupy medialnej Frankfurter Allgemeine Zeitung Helene Bubrowski.
Kolejnym etapem omawianego wydarzenia były obrady w gronie sędziowskim, bez udziału polityków i przedstawicieli środków masowego przekazu. Etap ten rozpoczął się od aprobaty protokołu ze spotkania Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów w Santiago de Chile. Następnie przewodniczący stowarzyszenia przedstawił zasadnicze działania podejmowane przez Stowarzyszenie w okresie pomiędzy spotkaniem w Santiago i w Berlinie.
Z kolei głos zabrała Andrea Huber, rezydujący w Polsce przedstawiciel Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE. W swoim wystąpieniu pani Andrea Huber odniosła się do aktualnej sytuacji wymiaru sprawiedliwości w Polsce ze szczególnym uwzględnieniem poczynań w tym zakresie obecnego rządu polskiego.
Następnie głos zabrał przedstawiciel IUSTITII, który opisał aktualną sytuację w polskim sądownictwie, ze szczególnym uwzględnieniem ostatnich poprawek do ustaw o Sądzie Najwyższym oraz sądownictwie powszechnym, które zostały przyjęte jako konsekwencja rozmów pomiędzy polskim rządem i Komisją Europejską, a także ocenę IUSTITI w odniesieniu do tzw. „białej księgi” poruszającej kwestie sądownictwa, którą sporządził obecny rząd polski. Zgromadzeni podjęli dwie rezolucje związane z sytuacją sądownictwa w Polsce. Pierwsza dotyczyła obserwowanych przez Stowarzyszenie naruszeń art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej, zaś druga, nazwana memorandum, odnosiła się bezpośrednio do zagrożeń zasady praworządności w Polsce. Rezolucje te znajdują się na stronach internetowych Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów, zostały również przetłumaczone na język polski i znajdują się na stronach internetowych IUSTITI.
Z kolei omówiono działania Stowarzyszenia przedsiębrane w obronie ponad dwóch tysięcy sędziów tureckich, którzy zostali pozbawieni urzędów bądź skazani na kary pozbawienia wolności. Działania te polegają przede wszystkim na przekazywaniu przez Stowarzyszenie pomocy finansowej rodzinom uwięzionych sędziów za pośrednictwem ukrytych kont bankowych, wszelka otwarta pomoc spotyka się bowiem z mnożeniem zarzutów wobec osób uczestniczących w tych działaniach. Rezolucja dotycząca Turcji znajduje się na stronie internetowej Stowarzyszenia Sędziów Europejskich. Moje osobiste przekonanie przemawia za tym, aby, w świetle informacji przedstawionych przez niektórych członków delegacji narodowych, członkowie IUSTITII powstrzymali się od podróży do Turcji nawet w celach turystycznych (o tempora o mores!).
Kolejnym etapem spotkania, jak sądzę najważniejszym, było oficjalne przedstawienie Powszechnej Karty Praw i Obowiązków Sędziego. Dokument ten wręczył członkom narodowych stowarzyszeń sędzia Christophe Regnard Przewodniczący Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów. W części wstępnej tego dokumentu zapisano między innymi, iż niezbędna częścią zasady praworządności jest niewątpliwie reprezentowana przez niezawisłe sądownictwo. Treść Karty, która wedle słów sędziego Regnarda powinna stać się „biblią” każdego sędziego znajduje się na stronie internetowej Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów.
Następnie obradujący przeszli ponownie do prezentacji zagrożeń dla niezawisłości sędziowskiej w krajach członkowskich. W tym miejscu wystąpili sędziowie z Węgier, Bułgarii, Albanii i Serbii. Przedstawili oni swoje opinie dotyczące naruszeń zasady praworządności i związanej z nią nierozerwalnie zasady niezawisłości sędziowskiej w ich krajach. Zgromadzeni podjęli rezolucję dotyczącą Serbii, która znajduje się na stronach internetowych Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów.
Z kolei zostały przedstawione raporty grup roboczych Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów oraz zasady współpracy Stowarzyszenia z agendami Organizacji Narodów Zjednoczonych i Unii Europejskiej.
Dalsze obrady dotyczyły podjęcia działań zmierzających do wsparcia narodowych stowarzyszeń sędziowskich zwłaszcza w krajach, w których obserwowane są zagrożenia zasady praworządności.
Następnie Przewodniczący Stowarzyszenia Sędziów Europejskich przedstawił informację o budżecie organizacji.
Na zakończenie zarząd Stowarzyszenia przedstawił informacje na temat zbliżających się wyborów do władz Stowarzyszenia, związanych z upływem kadencji obecnego zarządu. Delegaci zostali również zaproszeni na kolejne spotkania Stowarzyszenia, a mianowicie spotkanie Międzynarodowego Stowarzyszenia Sędziów w Maroku w 2018 roku oraz Europejskiego Stowarzyszenia Sędziów w Danii w 2019 roku.
Spotkanie sędziów w Berlinie było szeroko komentowane w opiniotwórczych mediach niemieckich.
Podsumowując, jako najważniejsze elementy spotkania w Berlinie wskazać należy publikację Powszechnej Karty Praw i Obowiązków Sędziego, przyjęcie opisanych powyżej rezolucji oraz kwestie związane z pomocą humanitarną dla rodzin represjonowanych sędziów tureckich. Odnosząc się natomiast do spraw polskich należy wskazać na pełne zrozumienie i poparcie wszystkich delegatów dla działań IUSTITI zmierzających do przeciwdziałania wszelkim naruszeniom niezależności sędziów i niezawisłości sądownictwa w Polsce. Delegat IUSTITI spotkał się z bardzo ciepłym przyjęciem ze strony sędziów europejskich zgromadzonych na spotkaniu. Nadto w toku rozmów z delegatami oraz przedstawicielami władz Stowarzyszenia, a także wiceprezydentem Fransem Timmermansem uzyskał pełne poparcie dla działań IUSTITI. Realnym przejawem tego poparcia, oprócz wskazanych rezolucji, stało się zaproszenie IUSTITI do udziału w obradach Nordyckiego Stowarzyszenia Sędziów, którego przedstawiciele postanowili w związku z zaproszeniem IUSTITI przyjąć nazwę Stowarzyszenia Sędziów Nordyckich i Bałtyckich (sic!). Ważnym elementem stało się również nawiązanie współpracy z przedstawicielem Biura Instytucji Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE w Polsce panią Andreą Huber.
W poszukiwaniu ogólniejszej refleksji po spotkaniu wskazać należy, iż obecnie w wielu państwach europejskich mamy do czynienia z rozszerzającym się zjawiskiem populizmu, którego głównym przejawem jest kwestionowanie zasady praworządności oraz niezależności sądownictwa i niezawisłości sędziowskiej. Sytuacja ta stanowi dla nas sędziów ogromne wyzwanie, któremu musimy sprostać. Jednym ze środków do osiągnięcia celu w postaci powszechnego zagwarantowania zasady praworządności jest nieustanne przypominanie społeczeństwom oraz ich politycznym przedstawicielom słów Monteskiusza, który dowodzi, że Nie ma wolności, jeśli władza sędziowska nie jest oddzielona od prawodawczej i wykonawczej. Gdyby bowiem była połączona z władzą prawodawczą, władza nad życiem i wolnością obywateli byłaby dowolna; sędzia byłby prawodawcą. Gdyby była połączona z władzą wykonawczą, sędzia mógłby mieć siłę ciemiężyciela.
Kraków, 31 maja 2018 roku
