Była reaganomika, thatcheryzm, krótko sądzono, że przelotnie był trumpism. A teraz wydaje się, że zostanie on na dłużej. Ronald Reagan i Margareth Thatcher wyciągnęli swoimi politykami amerykańską i brytyjską gospodarki ze stagnacji lat 70-tych i początku lat 80-tych XX wieku. W największym uproszczeniu oboje opowiadali się za przywróceniem dominacji wolnego rynku, znacznym ograniczeniem interwencji państwa w gospodarce, stawiali na przedsiębiorczość obywateli i ich indywidualną odpowiedzialność za swe losy. Przyniosło to pozytywne efekty w ostatniej dekadzie ubiegłego wieku i na początku obecnego. Potem czar prysnął, czego spektakularnym dowodem był kryzys finansowy 2007/2008. Brytyjczycy oceniają dziś politykę swojej byłej premier mocno krytycznie. I nie sądzę, by pod jej ówczesnymi hasłami ktoś mógł odnieść na wyspach sukces wyborczy. Amerykanie pamiętają Reaganowi ożywienie ekonomiczne i obniżenie podatków, mniej -znaczne zwiększenie (wbrew deklaracjom) długu publicznego.
Po wspomnianym kryzysie finansowym powrócił interwencjonizm państwowy (również w USA i w Wlk. Brytanii), choć głównie na rzecz wielkich korporacji i sektora finansowego. Pandemia dała kolejny impuls do zwiększenia wydatków państwa w celu ratowania gospodarek. Rezultaty były całkiem obiecujące w makroskali, ale zadowolonych z nich okazało się w USA zbyt mało. Donald Trump potrafił to wykorzystać.
Czy można uznać, że trumpism jest spójną doktryną gospodarczą? Pod głównym hasłem „Make America great again” kryje się wiele niewiadomych. Znaczne ograniczenie imigracji ma dać szanse głównie białym słabo wykształconym mężczyznom. Nie jestem pewny, czy zechcą z niej skorzystać. Nowe miejsca pracy mają powstawać głównie w przemyśle. W przemyśle, który ma być chroniony protekcyjnymi cłami przed napływem zagranicznych (głównie chińskich towarów). To się nie uda bez silnego wsparcia państwa. A Trump chce przecież ograniczyć wydatki budżetowe. Co prawda głównie o charakterze socjalnym (służba zdrowia, pomoc społeczna), ale to raczej nie przysporzy mu zwolenników na amerykańskiej prowincji. Obniżenie podatków zawsze cieszy obywateli, ale z reguły tych najbogatszych bardziej (tak było za czasów Reagana). Zobaczymy czy gospodarka ruszy z tego powodu z kopyta.
Kilka rzeczy (jeśli chodzi o efekty pomysłów Trumpa) wiemy prawie na pewno. Wielki biznes (na czele z Elonem Muskiem) zaciera ręce – będzie największym beneficjentem. Nierówności społeczne (dochodowe, majątkowe) niewątpliwie nie zmniejszą się, a raczej wzrosną. Drastyczne ograniczenie imigracji zmieni mocno rynek pracy, ale to nie znaczy, że brak napływu rąk do pracy z zewnątrz spowoduje, że otworzą się świetlane perspektywy dla dotychczas bezrobotnych słabo wyedukowanych „rodowitych” Amerykanów ze środkowych stanów. Ponieważ Trump jest niewierzącym w zmiany klimatyczne to na tym polu i tak słaba aktywność USA będzie jeszcze bardziej ograniczona.
I
na koniec – z czego cieszy się PiS? Co w dotychczasowej polityce tej formacji jest zgodne z ekonomicznymi aspektami trumpismu? Renacjonalizacja? Nie. Polityka socjalna? Nie. Ograniczenie imigracji? Tak. Tyle, że nam już brakuje, a będzie brakować jeszcze więcej rąk do pracy. Cięcia wydatków budżetowych? Ha, ha, ha! Decentralizacja (rezygnacja z niektórych uprawnień federalnych na rzecz władz stanowych)? Też nie.
Fajne (dla PiS) zostają zatem ideologia (m.in. nastawienie antyaborcyjne), specyficzny wdzięk hipokryzji i przede wszystkim fakt, że nawet będąc skazanym prawomocnym wyrokiem można rządzić krajem.
A związki z Rosją? Cóż Macierewicz może mieć, to Trump tym bardziej.
Tylko ten kolor włosów!!!
Piotr Dominiak
Cotygodniowe komentarze „Rejsy po gospodarce” prof. dr. hab. Piotra Dominiaka, założyciela i pierwszego dziekana Wydziału Zarządzania i Ekonomii Politechniki Gdańskiej ukazywały się na łamach prasy gdańskiej od początku lat 90. Obecnie prof. Dominiak publikuje je na swoim profilu na FB
Ilustracja wygenerowana przez AI. Źródło: Wikimedia Commons
