Tak właśnie orzekł w ust. 37 wyroku z 7 listopada w sprawie C-326/23 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej nie chcąc udzielić odpowiedzi na pytanie prejudycjalne pseudosędziego Tomasza Szanciły: „konieczne jest stwierdzenie, że sędzia zasiadający w Izbie Cywilnej, jednoosobowo tworzący skład orzekający, który zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie, nie stanowi „sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE”.

WYROK TRYBUNAŁU (piąta izba)

z dnia 7 listopada 2024 r.(*)

Odesłanie prejudycjalne – Artykuł 267 TFUE – Pojęcie „sądu” – Sędzia Izby Cywilnej Sądu Najwyższego (Polska) – Sędzia powołany przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie uchwały Krajowej Rady Sądownictwa (Polska) w nowym składzie – Odesłanie prejudycjalne skierowane przez skład orzekający nieposiadający statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy – Niedopuszczalność

W sprawie C‑326/23

mającej za przedmiot wniosek o wydanie, na podstawie art. 267 TFUE, orzeczenia w trybie prejudycjalnym, złożony przez Sąd Najwyższy (Polska) w składzie jednego sędziego postanowieniem z dnia 15 marca 2023 r., które wpłynęło do Trybunału w dniu 25 maja 2023 r., w postępowaniu:

C.W. S.A.,

C.O. S.A.,

D. sp. z o.o.,

G. S.A.,

C. sp. z o.o.,

C.1 S.A.

przeciwko

Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów,

przy udziale:

L. S.A.,

TRYBUNAŁ (piąta izba),

w składzie: I. Jarukaitis (sprawozdawca), prezes czwartej izby, pełniący obowiązki prezesa piątej izby, D. Gratsias i E. Regan, sędziowie,

rzecznik generalny: N. Emiliou,

sekretarz: A. Calot Escobar,

uwzględniając pisemny etap postępowania,

rozważywszy uwagi, które przedstawili:

– w imieniu C. sp. z o.o. – P.K. Rosiak, M. Sendrowicz i K. Szczepanowska-Kozłowska, radcowie prawni,

– w imieniu rządu polskiego – B. Majczyna i S. Żyrek, w charakterze pełnomocników,

– w imieniu Komisji Europejskiej – K. Herrmann i P.J.O. Van Nuffel, w charakterze pełnomocników,

podjąwszy, po wysłuchaniu rzecznika generalnego, decyzję o rozstrzygnięciu sprawy bez opinii,

wydaje następujący

Wyrok

1 Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym dotyczy wykładni art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w świetle art. 47 ust. 1 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”).

2 Wniosek ten został przedstawiony w ramach sporu między C.W. S.A., C.O. S.A., D. sp. z o.o., G. S.A., C. sp. z o.o. (zwaną dalej „spółką C”) i C.1 S.A. a Prezesem Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (Polska) w przedmiocie decyzji nakładającej na te przedsiębiorstwa kary pieniężne za naruszenie reguł prawa konkurencji.

Prawo polskie

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej

3 Artykuł 179 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej (zwanej dalej „Konstytucją”) stanowi:

„Sędziowie są powoływani przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa [zwanej dalej »KRS«], na czas nieoznaczony”.

4 W myśl art. 180 Konstytucji:

„1. Sędziowie są nieusuwalni.

2. Złożenie sędziego z urzędu, zawieszenie w urzędowaniu, przeniesienie do innej siedziby lub na inne stanowisko wbrew jego woli może nastąpić jedynie na mocy orzeczenia sądu i tylko w przypadkach określonych w ustawie.

Ustawa o Sądzie Najwyższym

5 Artykuł 29 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz.U. z 2018 r., poz. 5), zmienionej ustawą z dnia 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o Sądzie Najwyższym oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2022 r., poz. 1259), (zwanej dalej „ustawą o Sądzie Najwyższym”) stanowi:

„[…]

§ 2. W ramach działalności Sądu Najwyższego lub jego organów niedopuszczalne jest kwestionowanie umocowania [sądów], konstytucyjnych organów państwowych oraz organów kontroli i ochrony prawa.

§ 3. Niedopuszczalne jest ustalanie lub ocena przez Sąd Najwyższy lub inny organ władzy zgodności z prawem powołania sędziego lub wynikającego z tego powołania uprawnienia do wykonywania zadań z zakresu wymiaru sprawiedliwości.

§ 4. Okoliczności towarzyszące powołaniu sędziego Sądu Najwyższego nie mogą stanowić wyłącznej podstawy do podważenia orzeczenia wydanego z udziałem tego sędziego lub kwestionowania jego niezawisłości i bezstronności.

§ 5. Dopuszczalne jest badanie spełnienia przez sędziego Sądu Najwyższego lub sędziego delegowanego do pełnienia czynności sędziowskich w Sądzie Najwyższym wymogów niezawisłości i bezstronności z uwzględnieniem okoliczności towarzyszących jego powołaniu i jego postępowania po powołaniu, na wniosek uprawnionego, o którym mowa w § 7, jeżeli w okolicznościach danej sprawy może to doprowadzić do naruszenia standardu niezawisłości lub bezstronności, mającego wpływ na wynik sprawy z uwzględnieniem okoliczności dotyczących uprawnionego oraz charakteru sprawy.

§ 6. Wniosek o stwierdzenie przesłanek, o których mowa w § 5, może być złożony wobec sędziego Sądu Najwyższego lub sędziego delegowanego do pełnienia czynności sędziowskich w Sądzie Najwyższym wyznaczonego do składu rozpoznającego:

1) środek zaskarżenia;

§ 7. Uprawnionym do złożenia wniosku jest strona lub uczestnik postępowania przed Sądem Najwyższym w sprawach, o których mowa w § 6.

§ 15. Sąd Najwyższy rozpoznaje wniosek na posiedzeniu niejawnym w składzie 5 sędziów losowanych spośród całego składu Sądu Najwyższego, po wysłuchaniu sędziego, którego wniosek dotyczy chyba, że wysłuchanie jest niemożliwe lub bardzo utrudnione. Wysłuchanie może nastąpić na piśmie. Sędzia, którego wniosek dotyczy jest wyłączony z losowania.

§ 21. Od postanowienia wydanego na skutek rozpoznania wniosku przysługuje odwołanie do Sądu Najwyższego w składzie 7 sędziów losowanych spośród całego składu Sądu Najwyższego. Sędzia, którego orzeczenie dotyczy oraz sędzia, który brał udział w wydaniu zaskarżonego postanowienia, są wyłączeni z losowania”.

Kodeks postępowania cywilnego

6 Artykuł 49 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 1964 r., nr 43, poz. 296), w brzmieniu mającym zastosowanie do sporu w postępowaniu głównym, (zwanej dalej „k.p.c.”) stanowi:

„[…] sąd wyłącza sędziego na jego żądanie lub na wniosek strony, jeżeli istnieje okoliczność tego rodzaju, że mogłaby wywołać uzasadnioną wątpliwość co do bezstronności sędziego w danej sprawie”.

Postępowanie główne i pytania prejudycjalne

7 Decyzją z dnia 8 grudnia 2009 r. Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów stwierdził, że porozumienie zawarte przez zainteresowane przedsiębiorstwa stanowiło praktykę ograniczającą konkurencję na polskim rynku produkcji i sprzedaży cementu szarego. W konsekwencji nałożył on na te przedsiębiorstwa kary pieniężne za naruszenie przepisów prawa krajowego i przepisów prawa Unii w dziedzinie konkurencji.

8 Wyrokiem z dnia 13 grudnia 2013 r. Sąd Okręgowy w Warszawie (Polska) częściowo zmienił tę decyzję i obniżył kary pieniężne nałożone na zainteresowane przedsiębiorstwa.

9 W wyniku apelacji wniesionych od tego wyroku Sąd Apelacyjny w Warszawie obniżył, wyrokiem z dnia 27 marca 2018 r., wysokość kar pieniężnych, o których mowa w pkt 7 niniejszego wyroku.

10 Od wyroku tego wniesiono skargi kasacyjne. Wyrokiem z dnia 29 lipca 2020 r. Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego (zwana dalej „Izbą Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych”) częściowo uchyliła wyrok z dnia 27 marca 2018 r. i przekazała sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Apelacyjnemu w Warszawie, który wydał nowy wyrok w dniu 21 maja 2021 r.

11 Na wyrok ten zażalenie do Sądu Najwyższego wniosła spółka C, kwestionując w szczególności prawidłowość składu orzekającego Sądu Apelacyjnego w Warszawie, który wydał ten ostatni wyrok, oraz składu Sądu Najwyższego, który wydał wyrok z dnia 29 lipca 2020 r.

12 Po uzyskaniu informacji o składzie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych właściwej do orzekania w przedmiocie zażalenia spółka C wniosła na podstawie art. 29 § 5 ustawy o Sądzie Najwyższym wniosek o stwierdzenie, że jeden z sędziów wchodzących w skład tej izby nie spełnia wymogów niezawisłości i bezstronności, zważywszy na okoliczności związane z jego powołaniem na wniosek KRS. W konsekwencji wniosła ona o wyłączenie tego sędziego.

13 We wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym skład odsyłający w składzie jednego sędziego, sędziego T.S., który zasiada w Izbie Cywilnej Sądu Najwyższego (zwanej dalej „Izbą Cywilną”), wskazuje, że sprawa została rozpoznana „na posiedzeniu niejawnym w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych” w dniu 15 marca 2023 r. Z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, wynika jednak, że sędzia odsyłający wchodzi w skład pięcioosobowego składu sędziowskiego wylosowanego spośród całego składu Sądu Najwyższego, który został wyznaczony, zgodnie z art. 29 § 15 ustawy o Sądzie Najwyższym, do prowadzenia wszczętego na wniosek spółki C postępowania incydentalnego mającego na celu zbadanie spełnienia wymogów niezawisłości i bezstronności (zwanego dalej „testem niezawisłości i bezstronności”).

14 Ten sędzia odsyłający wyraża wątpliwości co do zgodności z prawem Unii testu niezawisłości i bezstronności oraz przewidzianej w prawie polskim procedury wyłączenia sędziego.

15 Uznawszy, że istnieje pole do „dialogu orzeczniczego”, który umożliwi uniknięcie podejścia prowadzącego do powstania nieusuwalnej sprzeczności między prawem Unii a polskim prawem konstytucyjnym, wspomniany sędzia odsyłający uważa, że ani pierwsze, ani drugie z tych dwóch praw nie pozwalają na podważenie powołania sędziego i na zakwestionowanie zdolności tego sędziego do orzekania, w przypadku gdy nie ma związku między okolicznościami towarzyszącymi powołaniu wspomnianego sędziego a okolicznościami rozpoznawanej przez niego sprawy ani podstaw do zakwestionowania jego niezawisłości i bezstronności innych niż te dotyczące prawidłowości procedury nominacyjnej.

16 W tych okolicznościach Sąd Najwyższy postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1) Czy art. 19 ust. 1 akapit 2 [TUE] w związku z art. 47 ust. 1 [Karty] należy rozumieć w ten sposób, że sąd rozpoznający sprawę obowiązany jest pominąć czynność (wniosek) strony, która zmierza do niedopuszczalnego w świetle prawa Unii Europejskiej oraz konstytucji państwa członkowskiego podważenia – niepodlegającego kontroli sądowej w świetle prawa krajowego i prawa unijnego – powołania sędziego, poprzez kwestionowanie zdolności tego sędziego do orzekania, z uwagi na brak związku okoliczności procesu nominacyjnego tego sędziego z okolicznościami rozpoznawanej sprawy oraz z uwagi na brak rzeczywistych podstaw do zakwestionowania jego bezstronności i niezawisłości na podstawie innych okoliczności niż kwestionowana przez stronę prawidłowość procedury nominacyjnej sędziego, w tym zachowania tego sędziego po powołaniu, jego podatności na wpływy ze strony władzy ustawodawczej lub wykonawczej, co w świetle prawa krajowego czyni taką czynność strony równoważną niedopuszczalnej actio popularis oraz stanowi jaskrawe i oczywiste nadużycie krajowego prawa procesowego?

2) Czy art. 19 ust. 1 akapit 2 [TUE] w związku z art. 47 ust. 1 [Karty] należy rozumieć w ten sposób, że efektywnym i wystarczającym mechanizmem spełnienia kryteriów sądu ustanowionego ustawą w rozumieniu prawa Unii Europejskiej jest przyznanie stronom w prawie krajowym uprawnienia polegającego na możliwości żądania weryfikacji wpływu ogółu okoliczności towarzyszących procedurze nominacyjnej i zachowania sędziego po powołaniu na jego bezstronność i niezawisłość w rozpoznawanej sprawie w ramach tzw. testu bezstronności lub wniosku o wyłączenie sędziego?”.

W przedmiocie dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym

17 Spółka C wyraża wątpliwości co do tego, czy organ odsyłający, którego skład tworzy jednoosobowo sędzia T.S., można uznać za niezawisły i bezstronny sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w świetle art. 47 Karty z uwagi na okoliczności, w jakich sędzia ten został powołany do Izby Cywilnej. Spółka C podkreśla w szczególności, że wspomniany sędzia jest jednym z sędziów, w odniesieniu do których Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok z dnia 3 lutego 2022 r. w sprawie Advance Pharma sp. z o.o. przeciwko Polsce (CE:ECHR:2022:0203JUD00146920, zwany dalej „wyrokiem w sprawie Advance Pharma przeciwko Polsce”).

18 Komisja Europejska podziela wątpliwości wyrażone przez spółkę C. Uznając, że wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został przedstawiony przez orzekającego w składzie jednoosobowym sędziego powołanego do Izby Cywilnej w okolicznościach pokrywających się z okolicznościami towarzyszącymi powołaniu sędziów, którzy wystąpili do Trybunału z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach zakończonych wyrokiem z dnia 21 grudnia 2023 r., Krajowa Rada Sądownictwa (Dalsze zajmowanie stanowiska sędziego) (C‑718/21, zwanym dalej „wyrokiem Krajowa Rada Sądownictwa”, EU:C:2023:1015) i postanowieniami: z dnia 15 maja 2024 r., Rzecznik Finansowy (C‑390/23, EU:C:2024:419), z dnia 29 maja 2024 r., Rzecznik Praw Obywatelskich (Skarga nadzwyczajna w polskim prawie) (C‑720/21, EU:C:2024:489) i z dnia 29 maja 2024 r., Prokurator Generalny (Skarga nadzwyczajna w polskim prawie II) (C‑43/22, EU:C:2024:459), Komisja twierdzi, że ten organ odsyłający nie może zostać uznany za sąd ustanowiony uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 akapit drugi Karty.

19 W odpowiedzi na środek organizacji postępowania zarządzony na podstawie art. 62 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem rząd polski potwierdził, że sędzia orzekający w składzie jednoosobowym stanowiący organ odsyłający został powołany do Izby Cywilnej w dniu 10 października 2018 r. przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek nowo utworzonej KRS zawarty w uchwale nr 330/2018 przyjętej przez ten organ w dniu 28 sierpnia 2018 r. Potwierdził on również, że do powołania doszło, mimo że postanowieniem z dnia 27 września 2018 r. Naczelny Sąd Administracyjny (Polska) wstrzymał wykonalność uchwały nr 330/2018, która ostatecznie została uchylona przez ten sąd wyrokiem z dnia 6 maja 2021 r.

20 W tym względzie z utrwalonego orzecznictwa wynika, że przy ustalaniu, czy organ występujący z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym ma charakter „sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE, co stanowi wyłącznie kwestię prawa Unii, a w rezultacie przy dokonywaniu oceny, czy wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest dopuszczalny, Trybunał bierze pod uwagę całokształt okoliczności, takich jak w szczególności ustanowienie organu na podstawie ustawy, jego stały charakter, obligatoryjny charakter jego jurysdykcji, kontradyktoryjność postępowania, stosowanie przez organ przepisów prawa oraz jego niezawisłość (zob. podobnie wyroki: z dnia 30 czerwca 1966 r., Vaassen-Göbbels, 61/65, EU:C:1966:39, s. 395; Krajowa Rada Sądownictwa, pkt 40 i przytoczone tam orzecznictwo; a także z dnia 7 maja 2024 r., NADA i.in., C‑115/22, EU:C:2024:384, pkt 35).

21 Trybunał zauważył, że Sąd Najwyższy jako taki spełnia przypomniane powyżej wymogi, i uściślił, że w zakresie, w jakim wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym został złożony przez sąd krajowy, należy domniemywać, że spełnia on te wymogi niezależnie od tego, w jakim konkretnie składzie sędziowskim orzeka (wyrok z dnia 29 marca 2022 r., Getin Noble Bank, C‑132/20, EU:C:2022:235, pkt 68, 69; wyrok Krajowa Rada Sądownictwa, pkt 41).

22 Przypomniał on również, iż z utrwalonego orzecznictwa wynika, że w ramach procedury prejudycjalnej, o której mowa w art. 267 TFUE, w świetle podziału zadań między Trybunałem a sądem krajowym do Trybunału nie należy badanie, czy postanowienie odsyłające zostało wydane zgodnie z przepisami krajowymi regulującymi ustrój sądów i postępowania przed nimi. Trybunał powinien opierać się na postanowieniu odsyłającym wydanym przez sąd państwa członkowskiego, o ile postanowienie to nie zostało uchylone na skutek wniesienia środków zaskarżenia ewentualnie przewidzianych przez prawo krajowe (wyrok Krajowa Rada Sądownictwa, pkt 42 i przytoczone tam orzecznictwo).

23 Tak więc w niniejszym wypadku, chociaż ani z postanowienia odsyłającego, ani z akt sprawy, którymi dysponuje Trybunał, nie wynika jasno, że organ odsyłający złożony z sędziego orzekającego w składzie jednoosobowym jest właściwy do samodzielnego orzekania w przedmiocie złożonych przez spółkę C wniosków o przeprowadzenie testu niezawisłości i bezstronności oraz o wyłączenie sędziego, wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie można uznać za niedopuszczalny z powodu braku właściwości tego organu.

24 Niemniej Trybunał wyjaśnił zarazem, że domniemanie przywołane w pkt 21 niniejszego wyroku może zostać obalone, jeżeli prawomocne orzeczenie wydane przez sąd państwa członkowskiego lub sąd międzynarodowy prowadziłoby do uznania, że sędzia orzekający jako sąd odsyłający nie jest niezawisłym i bezstronnym sądem ustanowionym uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w świetle art. 47 akapit drugi Karty (wyrok z dnia 29 marca 2022 r., Getin Noble Bank, C‑132/20, EU:C:2022:235, pkt 72; wyrok Krajowa Rada Sądownictwa, pkt 44).

25 Otóż Trybunał, do którego wystąpiły składy orzekające, w których zasiadali sędziowie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, orzekł, że na gruncie jego własnego orzecznictwa dotyczącego wykładni art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, interpretowanego w świetle art. 47 akapit drugi Karty, poszczególne ustalenia i oceny dokonane z jednej strony przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w wyroku z dnia 8 listopada 2021 r. w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce (CE:ECHR:2021:1108JUD004986819, zwanym dalej „wyrokiem w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce”), a z drugiej strony przez Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 21 września 2021 r., prowadzą do uznania, że takie składy orzekające, ze względu na sposób powołania zasiadających w nich sędziów, nie miały statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu tych postanowień prawa Unii [zob. podobnie wyrok Krajowa Rada Sądownictwa, pkt 46–58; postanowienia: z dnia 29 maja 2024 r., Rzecznik Praw Obywatelskich (Skarga nadzwyczajna w polskim prawie), C‑720/21, EU:C:2024:489, pkt 24; z dnia 21 czerwca 2024 r., Kancelaria B., C‑810/23, EU:C:2024:543, pkt 23 i przytoczone tam orzecznictwo].

26 W pkt 77 wyroku Krajowa Rada Sądownictwa Trybunał uznał, że rozpatrywane łącznie wszystkie elementy zarówno systemowe, jak i dotyczące konkretnych okoliczności faktycznych, o których mowa w pkt 47–57 tego wyroku z jednej strony i w pkt 62–76 tego wyroku z drugiej strony, które charakteryzowały powołanie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych trzech sędziów tworzących organ odsyłający w rozpatrywanej wówczas sprawie w postępowaniu głównym, skutkują tym, że ten organ nie ma takiego statusu. Całokształt owych elementów może bowiem budzić w przekonaniu jednostek uzasadnione wątpliwości co do niepodatności tych sędziów i składu orzekającego, w którym zasiadają, na czynniki zewnętrzne, w szczególności na bezpośrednie lub pośrednie wpływy krajowej władzy ustawodawczej i wykonawczej, oraz co do ich neutralności względem ścierających się przed nimi interesów. Tego rodzaju elementy mogą prowadzić do braku widocznych oznak niezawisłości lub bezstronności tych sędziów i tego organu, co mogłoby podważyć zaufanie, jakie sądownictwo powinno budzić w tych jednostkach w społeczeństwie demokratycznym i w państwie prawnym [wyrok Krajowa Rada Sądownictwa, pkt 77; postanowienia: z dnia 29 maja 2024 r., Rzecznik Praw Obywatelskich (Skarga nadzwyczajna w polskim prawie), C‑720/21, EU:C:2024:489, pkt 25; z dnia 21 czerwca 2024 r., Kancelaria B., C‑810/23, EU:C:2024:543, pkt 24 i przytoczone tam orzecznictwo].

27 Trybunał wywiódł z tego zatem w pkt 78 wyroku Krajowa Rada Sądownictwa, iż przypomniane w pkt 21 niniejszego wyroku domniemanie należało uznać za obalone i w konsekwencji konieczne było stwierdzenie, że skład orzekający Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, który zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, nie stanowi „sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE, w związku z czym wniosek ten należało uznać za niedopuszczalny.

28 Pozostaje ustalić, czy rozważania przedstawione przez Trybunał w pkt 47–57 i 62–76 wyroku Krajowa Rada Sądownictwa w odniesieniu do elementów charakteryzujących powołanie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych sędziów wchodzących w skład organu odsyłającego, który wystąpił z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie zakończonej tamtym wyrokiem, można odnieść do sytuacji orzekającego jednoosobowo sędziego, który tworzy skład organu odsyłającego w sprawie w postępowaniu głównym, mimo że sędzia ten został powołany nie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, lecz do Izby Cywilnej.

29 W tym względzie należy stwierdzić w pierwszej kolejności, że wyrok w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce oraz wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 września 2021 r., które dotyczą okoliczności, w jakich sędziowie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych zostali powołani na podstawie uchwały nr 331/2018, znajdują swój korelat, jeżeli chodzi o siedmiu sędziów Izby Cywilnej powołanych na podstawie uchwały nr 330/2018, odpowiednio, w wyroku w sprawie Advance Pharma przeciwko Polsce i w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 maja 2021 r., w którym sąd ten uchylił tę ostatnią uchwałę.

30 W istocie, jako że tych siedmiu sędziów Izby Cywilnej, wśród których znajduje się również sędzia T.S., zostało powołanych w wyniku procedury identycznej z procedurą, która doprowadziła do powołania sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, Europejski Trybunał Praw Człowieka doszedł w §§ 321 i 334 wyroku w sprawie Advance Pharma przeciwko Polsce do wniosków pokrywających się z tymi, które przedstawił w §§ 320 i 338 wyroku w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce. Stwierdził on zatem, że w zakresie, w jakim powołania te nastąpiły, po pierwsze, na wniosek KRS w nowym składzie, która nie dawała wystarczających gwarancji niezależności od władzy ustawodawczej i wykonawczej, a po drugie, mimo wstrzymania wykonalności uchwał KRS przez Naczelny Sąd Administracyjny, powołania te odbyły się z oczywistym naruszeniem podstawowych przepisów krajowych regulujących procedurę powoływania sędziów.

31 Co się tyczy w drugiej kolejności wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 6 maja 2021 r., należy zauważyć, że w wyroku tym sąd ten uchylił uchwałę nr 330/2018, w tym w części obejmującej wniosek o powołanie sędziów, opierając się w szczególności na ustaleniach i ocenach, które w wyroku z dnia 21 września 2021 r., wspomnianym w pkt 54 wyroku Krajowa Rada Sądownictwa, jedynie powtórzono w niezmienionej postaci.

32 Odnosi się to w szczególności do ustaleń zawartych w pkt 7.1–7.6 tych dwóch wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego, zgodnie z którymi zmiany wprowadzone do przepisów krajowych dotyczących odwołań od uchwał KRS, rozpatrywane w ich kontekście faktycznym i prawnym, miały w sposób oczywisty na celu zniweczenie możliwości sądowej oceny, w jakim zakresie zbieg poszczególnych czynników mógł przesądzić o tym, że sędziowie niedawno powołani do Sądu Najwyższego na wniosek KRS w jej nowym składzie nie spełniają wymogów wynikających z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, i uniemożliwienie Trybunałowi wypowiedzenia się w tym względzie.

33 Prawdą jest, że w ramach całościowej oceny kontekstu prawnego i faktycznego, w którym nastąpiły zmiany w ustawodawstwie polskim, Trybunał wskazał również w pkt 52 i 66 wyroku Krajowa Rada Sądownictwa na szczególne okoliczności dotyczące Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. We wspomnianym pkt 52 Trybunał odniósł się zatem do §§ 331–333 wyroku w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce, w których Europejski Trybunał Praw Człowieka podkreślił, że wagę naruszenia art. 6 ust. 1 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r. potwierdzają dodatkowo fundamentalne znaczenie i wrażliwy charakter spraw należących do właściwości Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych. Jeśli chodzi o pkt 66 wyroku Krajowa Rada Sądownictwa, wspomniano w nim o utworzeniu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych ex nihilo, o tym, że w skład tej izby wchodzą wyłącznie sędziowie powołani na wniosek KRS w nowym składzie, oraz o przyznaniu tej izbie właściwości w dziedzinach szczególnie wrażliwych.

34 Tymczasem, o ile we wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wskazano, że sprawa została rozpatrzona na posiedzeniu Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, o tyle bezsporne jest jednak, że sędzia będący organem odsyłającym, którego w drodze losowania wyznaczono do specjalnego składu mającego rozstrzygnąć w przedmiocie testu niezawisłości i bezstronności, został powołany do Izby Cywilnej.

35 Niemniej wady, którymi był dotknięty proces zakończony powołaniem sędziego T.S., przypomniane w pkt 30 i 31 niniejszego wyroku, są identyczne z wadami, którymi był dotknięty proces powołania sędziów Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, i są same w sobie wystarczające, aby wzbudzić w przekonaniu jednostek uzasadnione i poważne wątpliwości co do niezawisłości i bezstronności tego sędziego, niezależnie od tego, że został powołany do izby, która nie posiada takich samych cech jak Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych.

36 W tym względzie należy podkreślić, że okoliczności, które mogą wzbudzić takie wątpliwości o charakterze systemowym, wiążą się co do zasady z indywidualną sytuacją sędziego lub sędziów, którzy występują z wnioskiem na podstawie art. 267 TFUE, a w szczególności z nieprawidłowościami, do których doszło przy powołaniu ich w ramach danego systemu sądownictwa, a nie z przydzieleniem tych sędziów do określonego składu orzekającego (zob. podobnie wyrok z dnia 29 marca 2022 r., Getin Noble Bank, C‑132/20, EU:C:2022:235, pkt 72, 73, 75).

37 W tej sytuacji przypomniane w pkt 21 niniejszego wyroku domniemanie należy uznać za obalone i w konsekwencji konieczne jest stwierdzenie, że sędzia zasiadający w Izbie Cywilnej, jednoosobowo tworzący skład orzekający, który zwrócił się do Trybunału z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszej sprawie, nie stanowi „sądu” w rozumieniu art. 267 TFUE, w związku z czym wniosek ten należy uznać za niedopuszczalny.

Z powyższych względów Trybunał (piąta izba) orzeka, co następuje:

Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Najwyższy (Polska) orzekający w składzie jednego sędziego postanowieniem z dnia 15 marca 2023 r. jest niedopuszczalny.

Jarukaitis

Gratsias

Regan

Wyrok ogłoszono na posiedzeniu jawnym w Luksemburgu w dniu 7 listopada 2024 r.