„Projekt jest sprzeczny z Konstytucją RP oraz Regulaminem Sejmu w aspekcie wymogów formalnych procesu legislacyjnego, obejmującego zmiany o charakterze kodeksowym. W tym zakresie tryb procedowania nad omawianym przedłożeniem jest sprzeczny z art. 112 i art. 119 ust. 1 Konstytucji.”
Autorzy ekspertyzy:
Agnieszka Barczak-Oplustil prof. UJ dr hab.
Mikołaj Małecki dr hab.
Szymon Tarapata dr hab.
Włodzimierz Wróbel prof. dr hab.
Dominik Zając dr
Witold Zontek dr
Opiniowany projekt ustawy (po uwzględnieniu autopoprawki): druk sejmowy nr 471, Sejm X kadencji
Ekspertyza została przedłożona w Sejmie w procesie legislacyjnym.
Procedowany projekt ustawy o zmianie niektórych ustaw w celu usprawnienia działań Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji oraz Straży Granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa zawiera wiele zróżnicowanych rozwiązań mających, zgodnie z deklaracjami projektodawcy, wzmocnić bezpieczeństwo granicy państwowej oraz pomóc funkcjonariuszom i żołnierzom w realizowaniu swych zadań w zakresie obronności (druki sejmowe nr 471, 471-A).
Z uwagi na liczbę dodawanych i zmienianych przepisów, w niniejszej ekspertyzie analizie poddano przede wszystkim regulacje o charakterze prawnokarnym oraz te przepisy ustawowe, które bezpośrednio wpływają na wykładnię i stosowanie przepisów prawa karnego w kontekście ich zgodności z regulacjami konstytucyjnymi, spójności systemowej i rzetelności procedury legislacyjnej.
Wnioski:
- Projektowane przepisy naruszają konstytucyjną zasadę legalizmu (art. 7 Konstytucji), zasadę proporcjonalności (art. 31 ust. 3 Konstytucji), zasadę określoności przepisów karnych (art. 42 ust. 1 Konstytucji), zasadę prawidłowej legislacji (art. 2 Konstytucji), jak też naruszają prawo do ochrony życia i zdrowia każdego człowieka wynikające z zasady godności (art. 30 Konstytucji).
- Projekt w sposób sprzeczny z art. 134 ust. 2 Konstytucji powierza prezydentowi RP kompetencje do wydania postanowień o użyciu oddziałów wojskowych na terytorium Polski bez pośrednictwa Ministra Obrony Narodowej.
- Projekt jest sprzeczny z Konstytucją RP oraz Regulaminem Sejmu w aspekcie wymogów formalnych procesu legislacyjnego, obejmującego zmiany o charakterze kodeksowym. W tym zakresie tryb procedowania nad omawianym przedłożeniem jest sprzeczny z art. 112 i art. 119 ust. 1 Konstytucji.
- Projekt nie jest spójny z już obowiązującymi przepisami dotyczącymi środków przymusu bezpośredniego i użycia broni palnej przez funkcjonariuszy publicznych, co narusza konstytucyjne standardy prawidłowej legislacji oraz osłabia zaufanie obywateli do państwa i tworzonego przez nie prawa.
- Wejście w życie proponowanych przepisów może doprowadzić do eskalacji niebezpieczeństwa dla funkcjonariuszy i żołnierzy strzegących granicy państwowej z uwagi na wyłączenie ich odpowiedzialności karnej za posługiwanie się bronią palną wbrew zasadom użycia broni, również w przypadku nieostrożnych lub lekkomyślnych zachowań narażających na niebezpieczeństwo zdrowie i życie innych funkcjonariuszy lub żołnierzy.
- Przepisy przewidujące wyłączenie odpowiedzialności karnej funkcjonariuszy będą miały zastosowanie także do czynów już popełnionych przed ich wejściem w życie, polegających na niezgodnym z zasadami użyciu broni palnej, co wyłączy możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności karnej przedstawicieli władzy publicznej działającej bez podstawy lub poza granicami prawa. Projekt pozostaje w tym aspekcie w oczywistej sprzeczności z regułami i wartościami demokratycznego państwa prawa.
- Uzasadnienie przedłożonego projektu operuje wprowadzającymi w błąd i niejasnymi argumentami, w tym odwoływaniem się do wewnętrznie sprzecznej konstrukcji „kontratypu przestępstwa”, co godzi w zasady prawidłowej legislacji oraz jest sprzeczne z zasadą rzetelności działania organów władzy publicznej. Uzasadnienie wprowadzanych zmian prowadzi do chaosu prawnego i niepewności przy ewentualnym stosowaniu przepisów po ich wejściu w życie. Niejasny charakter prawny projektowanych norm może doprowadzić do niebezpiecznych konsekwencji praktycznych, w tym przyznania osobom wdzierającym się na teren RP prawa do stosowania obrony koniecznej przeciwko działaniom funkcjonariuszy dopuszczających się bezprawnego zamachu na dobra prawne osób przekraczających granicę państwową.
- Jeżeli intencją projektodawców było zagwarantowanie braku odpowiedzialności represyjnej wobec żołnierzy i funkcjonariuszy, którzy w warunkach dynamicznych działań podejmowanych w sytuacji bezpośredniego i bezprawnego zamachu na nienaruszalność granicy państwa, nie dochowują formalnych zasad używania środków przymusu bezpośredniego, broni palnej lub innego uzbrojenia, nie powodując przy tym skutków w zakresie życia lub zdrowia innych osób, to należałoby przesądzić to w sposób wyraźny w treści projektowanych przepisów.