11 kwietnia 2024 roku Anthony Michael Collins, Rzecznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał Opinię w sprawie C-647/21, to jest wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. O odpowiedź na pytania wnioskowała sędzia Agnieszka Niklas-Bibik z Sądu Okręgowego w Słupsku, którą dotknęły represje za niestosowanie się do ziobrowych ustaw kagańcowych.

W opinii Michaela Collinsa odebranie 70 spraw sędzi Agnieszce Niklas-Bibik bez jej zgody i przeniesienie jej do innego wydziału, wciąż bez zgody sędzi, stanowiło ukrytą karę dyscyplinarną [akapit 43 Opinii].

Przytaczamy Postanowienie SO w Słupsku oraz całą Opinię.

OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO ANTHONY’EGO MICHAELA COLLINSA

przedstawiona w dniu 11 kwietnia 2024 r.(1)

Sprawy połączone C‑647/21 i C‑648/21

D.K. (C‑647/21)

M.C.,

M.F. (C‑648/21)

przy udziale:

Prokuratury Rejonowej w Bytowie

Prokuratury Okręgowej w Łomży

[wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożone przez Sąd Okręgowy w Słupsku (Polska)]

[…]

Wprowadzenie

1.        Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach złożone przez A.N.‑B., sędzię Sądu Okręgowego w Słupsku, w dniu 20 października 2021 r. dotyczą zasadniczo zakresu i praktycznego zastosowania koncepcji „wewnętrznej” niezawisłości sędziowskiej wyrażonej w art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, a w szczególności niepodlegania przez sędziego żadnym wpływom i naciskom w obrębie samej struktury wymiaru sprawiedliwości.

2.        W październiku 2021 r. Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku przeniósł sędzię A.N.‑B. z VI Wydziału Karnego Odwoławczego Sądu Okręgowego w Słupsku do II Wydziału Karnego tego sądu, rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji. Siedemdziesiąt(2) przydzielonych jej spraw, w tym spraw leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach, zostało jej odebranych i ponownie przydzielonych(3) innym sędziom(4). Działania te zostały podjęte bez zgody sędzi A.N.‑B. Ponieważ w jej przekonaniu miały one na celu uniemożliwienie jej zweryfikowania, w ramach wykonywania jej właściwości w postępowaniu odwoławczym, czy w rozpoznawanych przez nią sprawach został spełniony wymóg dotyczący sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy, sędzia A.N.‑B. uznała, że naruszają one zasady nieusuwalności i niezawisłości sędziów. Zmierza ona zatem do ustalenia, czy zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, art. 47 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „Kartą”) oraz zasadą pierwszeństwa prawa Unii sposób, w jaki osoby wchodzące w skład kolegium sądu zostały powołane, brak wyrażenia przez nią zgody na odebranie jej spraw oraz brak jakichkolwiek kryteriów decydujących o tym odebraniu upoważniają ją do dalszego orzekania w sprawach, w których zwrócono się z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnych w niniejszych sprawach.

 Ramy prawne – ustawodawstwo polskie

 Prawo o ustroju sądów powszechnych

3.        Zgodnie z art. 21 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2001 r., nr 98, poz. 1070) w brzmieniu mającym zastosowanie w sporach w postępowaniu głównym (zwanej dalej „p.u.s.p.”) organami sądów w sądzie okręgowym są prezes sądu, kolegium sądu i dyrektor sądu.

4.        Artykuł 22a p.u.s.p. stanowi:

„§ 1.      […] prezes sądu okręgowego w sądzie okręgowym po zasięgnięciu opinii kolegium sądu okręgowego […] ustal[a] podział czynności, który określa:

1)      przydział sędziów […] do wydziałów sądu,

2)      zakres obowiązków sędziów […] i sposób ich uczestniczenia w przydziale spraw,

3)      plan dyżurów oraz zastępstw sędziów […]

–        przy uwzględnieniu specjalizacji sędziów […] w rozpoznawaniu poszczególnych rodzajów spraw, konieczności zapewnienia właściwego rozmieszczenia sędziów […] w wydziałach sądu i równomiernego rozłożenia ich obowiązków oraz potrzeby zagwarantowania sprawnego postępowania sądowego.

[…]

§ 4.      Prezes sądu może ustalić nowy podział czynności w całości lub części w każdym czasie, jeżeli przemawiają za tym względy, o których mowa w § 1. […]

§ 4a.      Przeniesienie sędziego do innego wydziału wymaga zgody sędziego.

§ 4b.      Nie wymaga zgody sędziego przeniesienie go do innego wydziału, jeżeli:

1)      przeniesienie następuje do wydziału, w którym rozpoznaje się sprawy z tego samego zakresu;

[…]

§ 5.      Sędzia lub asesor sądowy, któremu zmieniono podział czynności w sposób skutkujący zmianą zakresu jego obowiązków, w szczególności przeniesieniem do innego wydziału sądu, może odwołać się do Krajowej Rady Sądownictwa [(zwanej dalej »KRS«)] w terminie siedmiu dni od dnia otrzymania nowego zakresu obowiązków. Odwołanie nie przysługuje w przypadku:

1)      przeniesienia do wydziału, w którym rozpoznaje się sprawy z tego samego zakresu;

[…]

§ 6.      Odwołanie, o którym mowa w § 5, wnosi się za pośrednictwem prezesa sądu, który dokonał podziału czynności objętego odwołaniem. Prezes sądu przekazuje odwołanie [KRS] w terminie 14 dni od dnia jego otrzymania, wraz ze stanowiskiem w sprawie. [KRS] podejmuje uchwałę uwzględniającą albo oddalającą odwołanie sędziego, mając na uwadze względy, o których mowa w § 1. Uchwała [KRS] w sprawie odwołania, o którym mowa w § 5, nie wymaga uzasadnienia. Od uchwały [KRS] odwołanie nie przysługuje. Do czasu podjęcia uchwały sędzia lub asesor sądowy wykonuje obowiązki dotychczasowe”.

5.        Artykuł 30 § 1 p.u.s.p. stanowi:

„Kolegium sądu okręgowego składa się z:

1)      prezesa sądu okręgowego;

2)      prezesów sądów rejonowych z obszaru właściwości sądu okręgowego”.

6.        Artykuł 47a p.u.s.p. przewiduje:

„§ 1.      Sprawy są przydzielane sędziom i asesorom sądowym losowo, w ramach poszczególnych kategorii spraw, chyba że sprawa podlega przydziałowi sędziemu pełniącemu dyżur.

§ 2.      Przydział spraw w ramach poszczególnych kategorii jest równy, chyba że został zmniejszony z uwagi na pełnioną funkcję, uczestniczenie w przydziale spraw innej kategorii lub z innych przyczyn przewidzianych ustawą”.

7.        Zgodnie z art. 47b p.u.s.p.:

„§ 1.      Zmiana składu sądu może nastąpić tylko w przypadku niemożności rozpoznania sprawy w dotychczasowym składzie albo długotrwałej przeszkody w rozpoznaniu sprawy w dotychczasowym składzie. Przepis art. 47a stosuje się odpowiednio.

[…]

§ 3.      Decyzje w sprawach, o których mowa w § 1 […], podejmuje prezes sądu albo upoważniony przez niego sędzia.

§ 4.      Zmiana miejsca służbowego sędziego lub delegowanie do innego sądu oraz zakończenie delegowania nie stanowi przeszkody do podejmowania czynności w sprawach przydzielonych w dotychczasowym miejscu służbowym albo miejscu pełnienia służby, aż do ich zakończenia.

§ 5.      Na wniosek sędziego lub z urzędu kolegium sądu właściwe dla nowego miejsca służbowego sędziego lub miejsca jego delegowania może zwolnić sędziego z obowiązku rozpoznania części lub wszystkich spraw, w szczególności w razie znacznej odległości od tego sądu do nowego miejsca służbowego sędziego lub miejsca jego delegowania, a także przy uwzględnieniu stopnia zaawansowania rozpoznawanych spraw. Przed podjęciem uchwały kolegium sądu zasięga opinii prezesów właściwych sądów.

§ 6.      Przepisy § 4 i 5 stosuje się odpowiednio w przypadku przeniesienia do innego wydziału tego samego sądu”.

Postępowania główne i pytania prejudycjalne

8.        W sprawie leżącej u podstaw sprawy C‑647/21 w dniu 11 grudnia 2020 r. Sąd Rejonowy w B. (Polska) skazał D.K. za czyn z art. 190 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny i wymierzył mu karę pozbawienia wolności(5). W lutym 2021 r. obrońca D.K. złożył do sądu odsyłającego apelację od tego wyroku, domagając się jego zmiany na korzyść oskarżonego. Sędzia A.N.‑B. została wyznaczona jako sędzia sprawozdawczyni i przewodnicząca jednoosobowego składu orzekającego w przedmiocie tej apelacji.

9.        W sprawie leżącej u podstaw sprawy C‑648/21 M.C. i M.F. zostali oskarżeni o czyny z art. 231 § 1 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks karny, polegające na przekroczeniu uprawnień przez funkcjonariuszy publicznych(6). W marcu 2016 r. sąd pierwszej instancji skazał M.F. i orzekł karę pozbawienia wolności(7). M.C. został uniewinniony. W listopadzie 2016 r. sąd drugiej instancji uchylił ten wyrok i przekazał sprawę do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. W grudniu 2017 r. ten ostatni sąd skazał M.C. i M.F. za zarzucane im czyny. Na skutek kolejnej apelacji w kwietniu 2019 r. sąd drugiej instancji uniewinnił M.C. i utrzymał w mocy wyrok wobec M.F. Od tego wyroku kasację do Sądu Najwyższego złożył Prokurator Generalny. W kwietniu 2020 r. Sąd Najwyższy uchylił wyrok sądu drugiej instancji i przekazał temu sądowi sprawę do ponownego rozpoznania. Sprawa ta toczy się przed wydziałem odwoławczym Sądu Okręgowego w Słupsku, który miał ją rozpoznać w składzie złożonym z Prezesa Sądu Okręgowego w Słupsku, sędzi sprawozdawczyni i przewodniczącej składu orzekającego – sędzi A.N.‑B. – oraz trzeciego sędziego.

10.      W innej niepowiązanej sprawie(8) sędzia A.N.‑B. wydała we wrześniu 2021 r. zarządzenie, w którym powołując się na art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, zwróciła się do przewodniczącego wydziału odwoławczego Sądu Okręgowego w Słupsku o ponowne wyznaczenie członka składu orzekającego w tej sprawie w miejsce Prezesa Sądu Okręgowego w Słupsku. W zarządzeniu tym przypomniano, że Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku – powołany na stanowisko sędziego w tym sądzie na podstawie uchwały KRS w nowym składzie(9) – został wyznaczony do tego składu z naruszeniem prawa do sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy na podstawie art. 6 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie w dniu 4 listopada 1950 r., art. 47 Karty, art. 45 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zwanego dalej „ETPC”) w sprawie Reczkowicz przeciwko Polsce(10).

11.      Zarządzenie to zostało uchylone przez Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Słupsku na podstawie art. 42a § 2 p.u.s.p. Według sądu odsyłającego Wiceprezes został powołany na stanowisko sędziego na podstawie uchwały KRS(11). Następnie Minister Sprawiedliwości, będący jednocześnie Prokuratorem Generalnym, powołał go na stanowisko Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Słupsku. Sąd odsyłający ma wątpliwości co do tego, czy Wiceprezes Sądu Okręgowego w Słupsku mógł uchylić jego zarządzenie w ramach nadzoru administracyjnego, ponieważ prawidłowa obsada sądu orzekającego w sprawie należy do materii orzeczniczej, w której ingerencja wiceprezesa sądu jest niedopuszczalna. Niezależnie od tego postanowienie wiceprezesa Trybunału z dnia 14 lipca 2021 r., Komisja/Polska(12), nakazujące zawieszenie stosowania niektórych przepisów prawa polskiego, w tym art. 42a § 2 p.u.s.p., pozbawiło Wiceprezesa Sądu Okręgowego w Słupsku wszelkich uprawnień do wydawania aktów na podstawie tego przepisu.

12.      Na początku października 2021 r. w innej sprawie sędzia A.N.‑B. uchyliła(13) wyrok sądu niższej instancji wydany przez sędziego powołanego na podstawie uchwały KRS(14).

13.      W dniu 11 października 2021 r. kolegium sądu wydało uchwałę o zwolnieniu sędzi A.N.‑B. z obowiązku rozpoznania około 70 spraw, w tym spraw, w których zostały złożone wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach. Zwolnienie z obowiązku rozpoznania spraw zapadło bez zgody sędzi A.N.‑B., a nadto „bez wymaganego prawem wniosku”. Sędzi A.N.‑B. nie doręczono uchwały kolegium sądu, a Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku poinformował ją jedynie o fakcie zwolnienia jej z obowiązku rozpoznania tych spraw. Sędzi A.N.‑B. nie są znane uzasadnienie oraz podstawa prawna wydania tej uchwały. Pomimo dwukrotnego wniosku sędzi A.N.‑B. Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku odmówił udostępnienia jej treści wspomnianej uchwały.

14.      W dniu 13 października 2021 r. Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku wydał zarządzenie(15) o przeniesieniu sędzi A.N.‑B. z wydziału odwoławczego(16) Sądu Okręgowego w Słupsku(17) do wydziału tego sądu rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji(18) (zwane dalej „zarządzeniem z dnia 13 października 2021 r.”). Zarządzenie to wskazuje „lakonicznie” na konieczność zapewnienia sprawnego funkcjonowania obu tych wydziałów Sądu Okręgowego w Słupsku. Powołano się w nim również na nieustaloną korespondencję między prezesem tego sądu a przewodniczącym jednego z tych wydziałów. Zarządzenie Prezesa Sądu Okręgowego w Słupsku weszło w życie w dniu 18 października 2021 r. i w tym dniu zostało doręczone sędzi A.N.‑B. Nie zawiera ono żadnej informacji o przysługującej jej środkach odwoławczych.

15.      W swoich uwagach Komisja wskazała, że wobec sędzi A.N.‑B. wszczęto również postępowanie dyscyplinarne oraz że w dniu 29 października 2021 r. została ona zawieszona w czynnościach służbowych nie dłużej niż na okres jednego miesiąca. Na rozprawie, która odbyła się w dniu 24 stycznia 2024 r., rząd polski potwierdził, że to postępowanie dyscyplinarne jest w toku, jednak nie był w stanie przedstawić żadnych informacji na temat jego wyniku.

16.      Sąd odsyłający zmierza do ustalenia, czy w świetle powyższych okoliczności i wyroku Simpson/Rada i HG/Komisja (szczególna procedura kontroli orzeczenia)(19) odebranie sędzi A.N.‑B. spraw leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach stanowiło naruszenie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i art. 47 Karty. Na wypadek ustalenia, że powyższe postanowienia zostały naruszone, sąd odsyłający zadaje pytanie, czy powinien pominąć uchwałę kolegium sądu z tym skutkiem, że sędzia A.N.‑B. dalej będzie orzekać jako przewodnicząca jednoosobowego składu rozpoznającego sprawę leżącą u podstaw sprawy C‑647/21 oraz jako sędzia sprawozdawczyni i przewodnicząca składu rozpoznającego sprawę leżącą u podstaw sprawy C‑648/21. W tych okolicznościach Sąd Okręgowy w Słupsku postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującymi pytaniami prejudycjalnymi:

„1)      Czy art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 [Karty] należy interpretować w ten sposób, że stoi on na przeszkodzie przepisom krajowym, takim jak art. 47b §§ 5–6 w związku z art. 30 § 1 i art. 24 § 1 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, zgodnie z którymi organ sądu krajowego, taki jak kolegium sądu, ma kompetencję do zwolnienia sędziego tego sądu z obowiązku rozpoznania części lub wszystkich przydzielonych mu spraw, przy czym:

a)      w skład kolegium sądu wchodzą, z mocy prawa, prezesi sądów, powołani na te stanowiska przez organ władzy wykonawczej, taki jak Minister Sprawiedliwości, będący jednocześnie Prokuratorem Generalnym;

b)      zwolnienie sędziego z obowiązku rozpoznania przydzielonych mu spraw następuje bez jego zgody;

c)      prawo krajowe nie przewiduje kryteriów, jakimi powinno kierować się kolegium sądu, zwalniając sędziego z obowiązku rozpoznania przydzielonych mu spraw, a także obowiązku uzasadnienia oraz kontroli sądowej takiego zwolnienia;

d)      niektórzy członkowie kolegium sądu zostali powołani na stanowiska sędziowskie w okolicznościach analogicznych do tych, o których mowa w wyroku Trybunału z dnia 15 lipca 2021 r., Komisja/Polska (System odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów) (C‑791/19, EU:C:2021:596)?

2)      Czy przepisy wskazane w pytaniu pierwszym, a także zasadę pierwszeństwa należy interpretować w ten sposób, że uprawniają (względnie zobowiązują) one sąd krajowy, rozpoznający sprawę w postępowaniu karnym objętą zakresem zastosowania dyrektywy 2016/343[(20)], którego sędzia został zwolniony z obowiązku rozpoznania spraw w sposób opisany w pytaniu pierwszym, oraz wszelkie organy państwa do pominięcia aktu kolegium sądu oraz innych aktów wydanych w jego następstwie, takich jak zarządzenia o ponownym przydzieleniu spraw, w tym sprawy w postępowaniu głównym, z pominięciem zwolnionego sędziego – tak, aby mógł on dalej zasiadać w składzie rozpoznającym tę sprawę?

3)      Czy przepisy wskazane w pytaniu pierwszym, a także zasadę pierwszeństwa należy interpretować w ten sposób, że wymagają one istnienia w krajowym porządku prawnym w postępowaniu karnym objętym zakresem zastosowania dyrektywy 2016/343 tego rodzaju środków, które zapewnią uczestnikom postępowania, takim jak oskarżeni w sprawie głównej, kontrolę i odwołanie od decyzji, o jakich mowa w [pytaniu pierwszym], mających doprowadzić do zmiany składu orzekającego sądu rozpoznającego sprawę i w konsekwencji zwolnienie sędziego dotychczas przydzielonego od rozpoznania sprawy z obowiązku jej rozpoznania w sposób opisany w pytaniu pierwszym?”.

Postępowanie przed Trybunałem

17.      Postanowieniem prezesa Trybunału z dnia 29 listopada 2021 r. sprawy C‑647/21 i C‑648/21 zostały połączone do celów pisemnego i ustnego etapu postępowania oraz wydania wyroku.

18.      Sąd odsyłający zwrócił się o rozpatrzenie obu tych wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w trybie przyspieszonym na podstawie art. 105 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem Sprawiedliwości Unii Europejskiej. Postanowieniem z dnia 29 listopada 2021 r. prezes Trybunału odmówił zastosowania trybu przyspieszonego. Uznał on, że sąd odsyłający przedstawił argumenty natury ogólnej(21), nie podając szczególnych powodów uzasadniających ich rozpatrzenie w trybie przyspieszonym. Okoliczność, że sprawy w postępowaniach głównych dotyczą postępowania karnego, nie stanowi takiego uzasadnienia.

19.      W dniu 18 października 2022 r. Trybunał zawiesił postępowanie w sprawach połączonych C‑647/21 i C‑648/21 do czasu wydania wyroku w sprawach połączonych C‑615/20 i C‑671/20. W dniu 20 lipca 2023 r. Trybunał doręczył sądowi odsyłającemu wyrok YP i in. (Uchylenie immunitetu sędziowskiego i zawieszenie sędziego w czynnościach służbowych)(22) i wezwał go do wskazania, czy nadal podtrzymuje swoje wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym. Na polecenie Prezesa Sądu Okręgowego w Słupsku sędzia A.N.‑B. odpowiedziała w dniu 25 września 2023 r.(23), że Sąd Okręgowy w Słupsku pragnie podtrzymać wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach połączonych C‑647/21 i C‑648/21.

20.      Wobec pewnych niejasności dostrzeżonych w odpowiedzi sędzi A.N.‑B. Trybunał skierował do niej wniosek o udzielenie wyjaśnień(24), zgodnie z art. 101 § 1 regulaminu postępowania przed Trybunałem. Trybunał zwrócił się między innymi z pytaniem, czy sędzia A.N.‑B. nadal zasiada w składzie orzekającym w sprawach leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach połączonych C‑647/21 i C‑648/21, a jeśli tak, to w jakim charakterze. Sędzia A.N.‑B. odpowiedziała na ten wniosek w dniu 17 października 2023 r.(25). Potwierdziła ona, że była sędzią sprawozdawczynią i przewodniczącą składu orzekającego w postępowaniu przed Sądem Okręgowym w Słupsku w obu tych sprawach w chwili złożenia wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w dniu 20 października 2021 r. Sprawa, w której wystąpiono z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑648/21, została przydzielona postanowieniem z dnia 21 października 2021 r.(26) innemu sędziemu sprawozdawcy, który wcześniej zasiadał w składzie trzyosobowym. W tym samym dniu zmieniono również jednoosobowy skład orzekający w sprawie, w której wystąpiono z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑647/21. Sędzia A.N.‑B. potwierdziła, że postępowania przed Sądem Okręgowym w Słupsku w sprawach leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach zostały w następstwie skierowania tych wniosków zawieszone i nadal pozostają zawieszone. Sędzia A.N.‑B. poinformowała również Trybunał, że Sąd Okręgowy w Słupsku zasiada w pełnym składzie(27), gdy orzeka co do meritum sprawy (na rozprawie). Na posiedzeniu zaś – jak miało to miejsce w sprawach leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawach połączonych C‑647/21 i C‑648/21 – Sąd Okręgowy w Słupsku orzeka w składzie jednoosobowym, przy czym sędziemu sprawozdawcy przysługują wówczas uprawnienia przewodniczenia na posiedzeniu.

21.      Uwagi na piśmie na piśmie złożyli Prokuratura Rejonowa w Bytowie, Prokuratura Okręgowa w Łomży, rządy duński, niderlandzki, polski i szwedzki oraz Komisja Europejska. Wyżej wskazani uczestnicy, z wyjątkiem Prokuratury Rejonowej w Bytowie, Prokuratury Okręgowej w Łomży i rządu niderlandzkiego, przestawili uwagi ustnie oraz odpowiedzieli na pytania Trybunału na rozprawie w dniu 24 stycznia 2024 r.

 W przedmiocie właściwości Trybunału

 Uwagi stron

22.      Rządy duński i polski oraz Komisja uważają, że art. 47 Karty nie ma zastosowania do spraw toczących się przed Sądem Okręgowym w Słupsku, leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach. Chociaż pytania te odnoszą się do dyrektywy 2016/343, Komisja zauważa, że ich celem nie jest uzyskanie wykładni przepisów tej dyrektywy.

23.      Prokuratura Rejonowa w Bytowie i Prokuratura Okręgowa w Łomży twierdzą, że przedstawione pytania dotyczą odebrania spraw sędziemu. Chodzi tu zatem o kwestię organizacji wymiaru sprawiedliwości w państwie członkowskim stanowiącą wyłączną kompetencję krajową, której prawo Unii nie reguluje. Prokuratura Okręgowa w Łomży dodaje, że pytania zadane przez sędzię A.N.‑B. dotyczą nie sfery orzeczniczej, a jej indywidualnej sytuacji, tak więc mają charakter personalny.

 Ocena

24.      Artykuł 51 ust. 1 Karty stanowi, że jej postanowienia mają zastosowanie do państw członkowskich wyłącznie w zakresie, w jakim stosują one prawo Unii. Sprawy w postępowaniach głównych, które leżą u podstaw spraw C‑647/21 i C‑648/21, mają charakter karny, a pytanie drugie dotyczy dyrektywy 2016/343. Sąd odsyłający nie przedstawił powodów pozwalających wyjaśnić, w jaki sposób wykładnia tej dyrektywy mogłaby mieć jakiekolwiek znaczenie dla rozstrzygnięcia toczących się przed nim spraw. W postanowieniach odsyłających nie została również wskazana jakakolwiek kwestia związana z wykładnią lub stosowaniem przepisów prawa Unii. Nic we wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wskazuje na to, że jakakolwiek osoba powołuje się na prawo do skutecznego środka prawnego wyrażone w art. 47 Karty lub że jakakolwiek osoba powołująca się na to prawo opiera je na prawie lub swobodzie gwarantowanych przez prawo Unii(28).

25.      W myśl utrwalonego orzecznictwa, chociaż organizacja wymiaru sprawiedliwości, w tym zasady odbierania i ponownego przydziału spraw, należy do kompetencji państw członkowskich, to wykonywanie tej kompetencji musi być zgodne z prawem Unii, a w szczególności z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE(29). Na gruncie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE każde państwo członkowskie powinno zapewnić, by sądy lub trybunały mogące rozstrzygać o wykładni lub stosowaniu prawa Unii(30) realizowały wymogi skutecznej ochrony sądowej(31). Postanowienie to stoi na przeszkodzie przepisom krajowym dotyczącym organizacji wymiaru sprawiedliwości, które osłabiają ochronę wartości państwa prawnego(32). Państwa członkowskie powinny zatem ukształtować organizację wymiaru sprawiedliwości w taki sposób, aby zapewnić jego zgodność z wymogami prawa Unii. Wymogi te obejmują w szczególności niezależność sądów powołanych do orzekania w kwestiach dotyczących stosowania lub wykładni prawa Unii, tak aby zapewnić skuteczną ochronę sądową wywodzonych z tego prawa praw jednostek(33). Wynika z tego, że Trybunał jest właściwy do dokonywania wykładni prawa Unii w sprawach dotyczących organizacji wymiaru sprawiedliwości państwa członkowskiego.

26.      Jeśli chodzi o uwagi Prokuratury Okręgowej w Łomży dotyczące personalnego charakteru zadanych pytań, wystarczy zauważyć, że wyrok YP także dotyczył właściwości indywidualnych sędziów, którzy wystąpili z odesłaniami prejudycjalnymi. W wyroku tym Trybunał orzekł, czy tacy sędziowie mogą nadal, w zgodzie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, rozpoznawać i rozstrzygać toczące się przed nimi sprawy karne. Trybunał odpowiedział na przedłożone pytania w sposób umożliwiający sądowi odsyłającemu rozstrzygnięcie, in limine litis, kwestii proceduralnych dotyczących właściwości indywidualnych sędziów tych sądów do rozpoznania toczących się przed nimi spraw(34).

27.      Z powyższych względów proponuję, aby Trybunał uznał swoją właściwość do wydania rozstrzygnięcia w przedmiocie wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach, z wyjątkiem kwestii dotyczących wykładni art. 47 Karty.

 W przedmiocie dopuszczalności przedstawionych pytań prejudycjalnych

 Uwagi stron

28.      Prokuratura Rejonowa w Bytowie i Prokuratura Okręgowa w Łomży kwestionują dopuszczalność wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach. Sprawy odebrano sędzi A.N.‑B. w dniu 18 października 2021 r., a następnie ponownie przydzielono je jednemu lub kilku innym sędziom. W ich ocenie w dniu 20 października 2021 r. sędzia A.N.‑B. nie była uprawniona do wystąpienia z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, ponieważ w tym dniu nie prowadziła już postępowań krajowych leżących u podstaw tych wniosków ani nie zasiadała we właściwych składach orzekających Sądu Okręgowego w Słupsku. Przedstawione pytania są zatem hipotetyczne, jako że udzielone na nie odpowiedzi nie są potrzebne do wydania wyroku w toczących się przed tym sądem postępowaniach karnych. Niezawisłość i bezstronność sędziego lub sędziów, którym sprawy te ponownie przydzielono, nie jest przedmiotem rozważań. Prokuratura Rejonowa w Bytowie i Prokuratura Okręgowa w Łomży twierdzą także, że wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach nie spełniają wymogów określonych w art. 94 lit. a) i b) regulaminu postępowania przed Trybunałem.

29.      Komisja uważa, że pytanie trzecie, które dotyczy środków odwoławczych przysługujących stronom postępowania przed sądem krajowym, jest niedopuszczalne, ponieważ jest ono hipotetyczne, a zarazem nie dotyczy żadnej kwestii incydentalnej, którą należałoby rozstrzygnąć in limine litis. Na rozprawie rząd polski podniósł, że pytania przedstawione przez sąd odsyłający są dopuszczalne(35).

30.      W pierwszej kolejności należy odnieść się do podniesionej przez Komisję kwestii dopuszczalności pytania trzeciego.

31.      Wnioski o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie zawierają żadnej informacji dotyczącej tego, że którakolwiek ze stron w postępowaniach leżących u podstaw spraw połączonych C‑647/21 i C‑648/21 sprzeciwiła się uchwale kolegium sądu, która miała na celu odebranie spraw sędzi A.N.‑B., lub domagała się przeprowadzenia kontroli tej uchwały. Również z akt sprawy przed Trybunałem nie wynika, jakoby stronom tym w jakikolwiek sposób uniemożliwiono lub utrudniono wyrażenie takiego sprzeciwu lub domaganie się przeprowadzenia takiej kontroli. Wnioskuję z tego, że pytanie trzecie sądu odsyłającego jest hipotetyczne, a tym samym niedopuszczalne.

32.      Co się tyczy dopuszczalności pytań pierwszego i drugiego, pragnę zauważyć, że przesłanki dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym muszą pozostawać spełnione przez cały czas trwania tego postępowania(36). Na mocy art. 100 § 1 regulaminu postępowania Trybunał pozostaje właściwy do rozpoznania wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym tak długo, jak długo sąd, który skierował ten wniosek, go nie cofnie. Zgodnie z art. 100 § 2 regulaminu postępowania Trybunał może jednak w każdej chwili stwierdzić, że przesłanki jego właściwości nie są już spełnione.

33.      Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem pytania dotyczące wykładni prawa Unii, z którymi zwraca się sąd krajowy na podstawie art. 267 TFUE, korzystają z domniemania posiadania znaczenia dla sprawy. W kontekście ustanowionej w tym postanowieniu współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi jedynie do sądu krajowego, przed którym zawisł spór i na którym spoczywa odpowiedzialność za przyszły wyrok, należy – przy uwzględnieniu okoliczności konkretnej sprawy – zarówno ocena tego, czy do wydania wyroku jest niezbędne uzyskanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, jak i ocena znaczenia dla sprawy pytań, z którymi zwraca się on do Trybunału. Zarówno z brzmienia, jak i z systematyki art. 267 TFUE wynika jednak, że sąd krajowy może wystąpić z wnioskiem o wydanie orzeczenia tylko wtedy, gdy toczy się przed nim sprawa, w której sąd ten jest zobowiązany wydać orzeczenie pozwalające na uwzględnienie odpowiedzi udzielonej przez Trybunał. Trybunał nie wydaje opinii o charakterze doradczym w odpowiedzi na pytania ogólne lub hipotetyczne. Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym powinien być zatem konieczny dla skutecznego rozstrzygnięcia sporu przed sądem odsyłającym lub dla rozstrzygnięcia in limine litis kwestii wstępnej prawa Unii lub krajowego prawa procesowego(37).

34.      Z obszernej korespondencji między Trybunałem a sądem odsyłającym(38) wynika, że na gruncie prawa polskiego sędzia A.N.‑B. prowadziła postępowania przed Sądem Okręgowym w Słupsku w sprawach leżących u podstaw spraw połączonych C‑647/21 i C‑648/21 w chwili wystąpienia przez nią w dniu 20 października 2021 r. z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach, w następstwie czego postępowania te zostały zawieszone(39). Sąd ten nie wycofał wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym pomimo uchwały kolegium sądu o odebraniu sędzi A.N.‑B. spraw, w których wystąpiono z tym wnioskami, i ponownego przydzielenia ich innym sędziom. Uważam zatem, że związanie Trybunału wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożonymi przez Sąd Okręgowy w Słupsku nastąpiło w dniu 20 października 2021 r. i że w chwili redagowania niniejszej opinii Trybunał nadal pozostaje właściwy do ich rozpoznania zgodnie z art. 100 § 1 regulaminu postępowania.

35.      Co się tyczy zarzutu, zgodnie z którym odpowiedź Trybunału nie jest niezbędna do rozstrzygnięcia spraw karnych leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach, nie jest jasne, czy te sprawy karne mają jakikolwiek materialny związek z prawem Unii, który wymagałby od sądu odsyłającego zastosowania tego prawa w celu wydania orzeczenia co do istoty sprawy(40). Oczywisty brak związku między tymi sprawami karnymi a prawem Unii nie zawsze musi oznaczać brak niezbędnego charakteru odpowiedzi. Trybunał podkreślił w swym orzecznictwie, że jego odpowiedź na pytania prejudycjalne może być niezbędna, aby dostarczyć sądom odsyłającym wykładnię prawa Unii, która umożliwi im rozstrzygnięcie kwestii proceduralnych prawa krajowego, co z kolei powinno pozwolić im na rozpoznanie zawisłych spraw co do istoty(41). Podzielam zatem przedstawioną przez rząd polski na rozprawie uwagę, zgodnie z którą odpowiedź Trybunału jest obiektywnie konieczna, aby umożliwić sądowi odsyłającemu, przed wydaniem orzeczenia co do istoty zawisłych przed nim spraw, rozstrzygnięcie in limine litis w przedmiocie kwestii proceduralnej(42).

36.      W pkt 69 wyroku G i in. Trybunał orzekł, że niezbędność, w rozumieniu art. 267 TFUE, wykładni prawa Unii, o którą zwrócono się do Trybunału, wymaga, aby sąd odsyłający mógł „sam wyciągnąć konsekwencje z tej wykładni”. W sprawie leżącej u podstaw wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑269/21 sędzia sprawozdawca, który zasiadał w składzie trzech sędziów, dążył do ustalenia, czy inny sędzia tego składu spełnia wymogi dotyczące niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu prawa Unii. Trybunał orzekł, że wykładnia prawa Unii, o którą zwrócił się sąd odsyłający, nie jest niezbędna dla rozstrzygnięcia zawisłego przed nim sporu i że w związku z tym wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym jest niedopuszczalny, ponieważ sędzia sprawozdawca zasiadający w składzie trzyosobowym nie może, orzekając samodzielnie, uwzględnić odpowiedzi Trybunału. Trybunał orzekł w istocie, że sędzia, który wystąpił z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑269/21, nie jest właściwy do wyłączenia innego sędziego zasiadającego w tym samym składzie orzekającym(43).

37.      Okoliczności faktyczne leżące u podstaw wyroku G i in. wyraźnie różnią się od okoliczności faktycznych leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach. Sędzia A.N.‑B. nie zmierza do wyłączenia żadnego z pozostałych sędziów Sądu Okręgowego w Słupsku. Jak wynika z pkt 35 niniejszej opinii, sąd odsyłający pragnie uzyskać wyjaśnienia w celu rozstrzygnięcia in limine litis trudności proceduralnych wynikających z uchwały kolegium sądu, której celem było uniemożliwienie sędzi A.N.‑B. rozpoznania i rozstrzygnięcia przydzielonych jej spraw, w których faktycznie dokonywała czynności(44). Taka kontrola stanowi istotny wymóg proceduralny, a sąd odsyłający może zbadać tę kwestię z urzędu(45).

38.      Chciałbym również zauważyć, że odpowiedź Trybunału będzie wiążąca dla sądu odsyłającego, w tym dla sędziego lub sędziów rozpoznających sprawy leżące u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach, oraz dla organów sądu odsyłającego uprawnionych do wyznaczania i zmiany składów orzekających(46). W zależności od odpowiedzi Trybunału na pytania pierwsze i drugie sąd odsyłający może – zgodnie z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i zasadą pierwszeństwa prawa Unii – być zmuszony do odstąpienia od zastosowania się do uchwały kolegium sądu, zapewniając w ten sposób, że sędzia A.N.‑B. będzie dalej orzekała w toczących się sprawach karnych(47). W alternatywnym ujęciu właściwość do rozpoznania tych spraw może przysługiwać sędziemu lub sędziom, którym sprawy te zostały przydzielone.

39.      Żadna ze stron w postępowaniu przed Trybunałem nie podważa dopuszczalności wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑648/21(48) z tego względu, że jedynie trzyosobowy skład Sądu Okręgowego w Słupsku, a nie sędzia A.N.‑B. działająca samodzielnie, był właściwy na podstawie prawa krajowego do wystąpienia z tym wnioskiem(49).      Dla pełności wywodu można zauważyć, że w odpowiedzi z dnia 17 października 2023 r. na wniosek Trybunału o udzielenie wyjaśnień sędzia A.N.‑B. potwierdziła, że jako sędzia sprawozdawczyni i przewodnicząca trzyosobowego składu orzekającego jest właściwa na gruncie prawa polskiego do wystąpienia z wnioskiem o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑648/21(50).

40.      Dlatego też proponuję, aby Trybunał oddalił poszczególne zarzuty braku dopuszczalności pytań pierwszego i drugiego. Z powodów przedstawionych w pkt 30 i 31 niniejszej opinii uważam natomiast, że pytanie trzecie jest niedopuszczalne.

 Co do istoty

41.      Poprzez pytania pierwsze i drugie, które należy rozpatrzyć łącznie, Sąd Okręgowy w Słupsku dąży do ustalenia, czy art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz zasada pierwszeństwa prawa Unii stoją na przeszkodzie temu, by kolegium sądu odebrało sędzi A.N.‑B. sprawy leżące u podstaw spraw połączonych C‑647/21 i C‑648/21 i ponownie przydzieliło je innemu sędziemu lub innym sędziom. Pytanie pierwsze dotyczy zasad ukonstytuowania kolegium sądu, braku zgody sędzi A.N.‑B. na odebranie jej spraw oraz braku jakichkolwiek kryteriów takiego odebrania w prawie polskim. Pytania te nie odnoszą się konkretnie do kwestii przeniesienia sędzi A.N.‑B. z VI Wydziału (odwoławczego) do II Wydziału (rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji) Sądu Okręgowego w Słupsku.

42.      Z faktów i uwag przedstawionych we wnioskach o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym wynika, że przeniesienie sędzi A.N.‑B.(51) i późniejsze odebranie jej 70 spraw, które znajdowały się wówczas w jej referacie, stanowiło środki podjęte w odpowiedzi na próby dokonania przez nią weryfikacji zgodności powołania określonych sędziów z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE(52). Rząd polski potwierdził na rozprawie, że z tych faktów i uwag wyciąga taki właśnie wniosek. Rząd ten uważa także, że powyższe środki nie zostały podjęte w interesie należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości(53).

43.      Należy również pamiętać, że prawie równocześnie wobec sędzi A.N.‑B. wszczęto postępowanie dyscyplinarne. Z dostępnych Trybunałowi informacji nie sposób wywieść, że przeniesienie sędzi A.N.‑B. z wydziału odwoławczego do wydziału rozpatrującego sprawy w pierwszej instancji tego samego sądu oraz odebranie jej spraw nastąpiło w kontekście formalnego postępowania dyscyplinarnego. A zatem do sądu odsyłającego będzie należało zbadanie, czy przeniesienie sędzi A.N.‑B. i odebranie jej spraw rzeczywiście stanowiło ukrytą – a tym samym niezgodną z prawem – karę dyscyplinarną.

44.      Zważywszy na czasową zbieżność zdarzeń oraz na to, że w sposób widoczny miały one wspólny cel, wydaje mi się, iż na potrzeby udzielenia sądowi odsyłającemu użytecznej odpowiedzi konieczne jest zbadanie przeniesienia sędzi A.N.‑B. razem z okolicznością odebrania jej spraw(54).

45.      Wymóg niezależności sądów, stanowiącej integralny element sądzenia, wchodzi w zakres istoty prawa do skutecznej ochrony sądowej i ma fundamentalne znaczenie dla porządku prawnego Unii(55). Aby spełnić ten wymóg, dany organ powinien wypełniać swoje zadania w pełni autonomicznie, bez podległości w ramach hierarchii służbowej, bez podporządkowania komukolwiek, w sposób wolny od nakazów czy wytycznych z jakiegokolwiek źródła, pozostając tym samym pod ochroną przed ingerencją i naciskami z zewnątrz, które mogą zagrozić niezależności osądu jego członków i wpływać na ich rozstrzygnięcia(56). Zasada niezawisłości sędziowskiej wymaga opracowania zasad pozwalających wykluczyć w przekonaniu jednostek wszelką uzasadnioną wątpliwość co do niepodatności sędziów na czynniki zewnętrzne, w szczególności na bezpośrednie lub pośrednie wpływy władzy ustawodawczej i wykonawczej, które mogą zaważyć na ich decyzjach(57). Prawo Unii wysuwa zatem w znacznym stopniu na pierwszy plan konieczność ochrony władzy sądowniczej państwa przed naciskami wywieranymi przez władzę wykonawczą lub ustawodawczą. Aby wykluczyć wszelkie uzasadnione wątpliwości co do niepodatności sędziów na jakiekolwiek bezpośrednie lub pośrednie wpływy, które mogą zaważyć na ich decyzjach, równie istotna jest ochrona indywidualnych sędziów przed niewłaściwym wpływem lub naciskami w obrębie samego wymiaru sprawiedliwości(58).

46.      Różne formy oświadczeń lub ślubowań, jakie sędziowie składają w celu orzekania w sposób całkowicie niezawisły, byłyby pozbawione sensu, gdyby przy wykonywaniu swoich obowiązków byli oni narażeni na naciski ze strony swoich kolegów, w szczególności ze strony tych, którym powierzono funkcje przewodniczenia składom orzekającym lub przydzielania spraw. Tego rodzaju naciski mogą przybierać formę od zachowań mających nieformalny charakter, poprzez przenoszenie sędziów (co, jak się wydaje, miało miejsce w niniejszym wypadku), przydzielanie spraw i zmianę ich przydziału (co, jak się wydaje, również miało miejsce w niniejszym wypadku), aż do wszczynania i prowadzenia postępowań dyscyplinarnych (co mogło mieć miejsce w niniejszym wypadku). Takie zachowanie ze strony innych sędziów nie może być postrzegane jedynie jako nieetyczne – wywieranie nacisków na kolegów przy wykonywaniu przez nich obowiązków jest niezgodne z prawem w tym samym stopniu co wywieranie nacisków przez przedstawicieli władzy wykonawczej lub ustawodawczej. Powyższe uwagi w równej mierze mają zastosowanie w przypadkach, gdy sędziowie są poddawani naciskom ze strony swoich kolegów w następstwie wypełnienia przez nich obowiązku publicznego wypowiadania się w sprawach dotyczących organizacji systemu prawnego i sprawowania władzy sądowniczej(59).

47.      Stanowisko to znajduje potwierdzenie w orzecznictwie zarówno Europejskiego Trybunału Praw Człowieka (zwanego dalej „ETPC”), jak i Trybunału. W wyroku Parlov-Tkalčić przeciwko Chorwacji ETPC orzekł, że „niezawisłość sędziowska wymaga, by poszczególni sędziowie byli wolni nie tylko od niepożądanych wpływów spoza sądownictwa, lecz także wewnątrz wymiaru sprawiedliwości. Ta wewnętrzna niezawisłość sędziowska wymaga, by byli oni wolni od poleceń lub nacisków ze strony innych sędziów lub osób pełniących obowiązki administracyjne w sądzie, takich jak prezes sądu lub przewodniczący wydziału sądu […]. Brak wystarczających gwarancji zapewniających niezawisłość sędziowską w ramach sądownictwa, w szczególności wobec ich przełożonych w sądach, może prowadzić [ETPC] do wniosku, że wątpliwości skarżącej co do (niezależności i) bezstronności sądu można uznać za obiektywnie uzasadnione […]”(60).

48.      W wyroku W.Ż.(61) Trybunał podkreślił potrzebę gwarancji proceduralnych lub zabezpieczeń w celu zapewnienia wewnętrznej niezawisłości sędziowskiej oraz prawa do zaskarżenia środków, które mogą w tę niezawisłość godzić(62). Uznał on, że przeniesienie sędziego bez jego zgody do innego sądu lub między dwoma wydziałami tego samego sądu może, podobnie jak system odpowiedzialności dyscyplinarnej, naruszać zasady nieusuwalności sędziów i niezawisłości sędziowskiej. Takie przeniesienia mogą także stanowić środek służący kontrolowaniu treści orzeczeń sądowych. Nie tylko mogą one wpływać na zakres spraw przydzielanych danym sędziom do rozpoznania i prowadzenie spraw, które mają oni w swoim referacie, ale również mogą one mieć istotne następstwa dla życia i kariery tych sędziów oraz wywoływać skutki analogiczne do tych, z którymi wiążą się kary dyscyplinarne(63). Trybunał orzekł zatem, że takie przeniesienia powinny także podlegać regułom i zasadom regulującym system odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów(64).

49.      Z powyższego wynika, że reguły dotyczące przenoszenia sędziów bez ich zgody powinny być określone z wyprzedzeniem w sposób jasny i przejrzysty, tak aby uniknąć arbitralności lub ryzyka manipulacji(65). Takie przeniesienie może zostać zarządzone wyłącznie z uzasadnionych powodów, w tym z przyczyn dotyczących rozdysponowania dostępnych zasobów w celu wspierania należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości. Tego rodzaju decyzje powinny zawierać odpowiednie uzasadnienie i podlegać zaskarżeniu zgodnie z procedurą w pełni gwarantującą prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty, w szczególności prawo do obrony. Ponieważ podobny efekt „mrożący” może wynikać nie tylko z przeniesienia sędziów, ale także z odebrania sędziemu spraw bez jego zgody, reguły i zasady mające zastosowanie do takich przeniesień oraz wszelkich środków dyscyplinarnych mają również zastosowanie(66) do odebrania sędziemu spraw bez jego zgody(67).

50.      Z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym oraz z uwag na piśmie i uwag ustnych uczestników wynika, że polskie prawo dotyczące przenoszenia sędziów bez ich zgody i odbierania im spraw nie jest zgodne ze wspomnianymi powyżej regułami i zasadami(68). Sposób, w jaki kolegium sądu i Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku zastosowali przepisy prawa polskiego do sędzi A.N.‑B., dodatkowo podważył te reguły i zasady. Stwierdzone braki wydają się zatem mieć charakter zarówno systemowy, jak i jednostkowy.

51.      Na rozprawie, w odpowiedzi na pytania zadane przez Trybunał, rząd polski potwierdził, że art. 22a p.u.s.p. reguluje zmiany w zakresie obowiązków sędziego, w tym przeniesienie go do innego wydziału sądu. Zgodnie z art. 22a §§ 1 i 4a takie zmiany wymagają dla swej skuteczności zgody zainteresowanego sędziego. Przewidziane jest również prawo odwołania się do KRS od takich decyzji(69).

52.      Artykuł 22a § 4b pkt 1 p.u.s.p. wyłącza wymóg uzyskania zgody sędziego, w przypadku gdy „przeniesienie następuje do wydziału, w którym rozpoznaje się sprawy z tego samego zakresu”. Artykuł 22a § 5 pkt 1 p.u.s.p. stanowi, że odwołanie nie przysługuje sędziemu w przypadku „przeniesienia do wydziału, w którym rozpoznaje się sprawy z tego samego zakresu”(70). Przepisy te pozwalają w pewnych okolicznościach na przeniesienie sędziów bez ich zgody. Nie przewidują one procedur odwoławczych lub kontrolnych, które w pełni gwarantowałyby prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty, w szczególności prawo do obrony(71). Ponieważ przepisy takie jak art. 22a § 4b pkt 1 i art. 22a § 5 pkt 1 p.u.s.p. mogą narazić sędziów na niepożądane naciski w ramach wymiaru sprawiedliwości, naruszają one moim zdaniem art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz zasady nieusuwalności sędziów i niezawisłości sędziowskiej.

53.      Co się tyczy przeniesienia sędzi A.N.‑B. z wydziału odwoławczego Sądu Okręgowego w Słupsku do wydziału tego sądu rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji, powołanie się w zarządzeniu z dnia 13 października 2021 r. na konieczność zapewnienia sprawnego funkcjonowania obu tych wydziałów oraz na nieokreśloną korespondencję między Prezesem Sądu Okręgowego w Słupsku a przewodniczącym jednego z jego wydziałów jest lakoniczne i ogólnikowe. Z uwagi na potencjalny negatywny wpływ tej decyzji o przeniesieniu zarówno na wykonywanie przez sędzię A.N.‑B. jej uprawnień orzeczniczych w sposób niezawisły, jak i na jej karierę zawodową, takie zwięzłe wyjaśnienie jest dalekie od właściwego uzasadnienia(72). Konieczność tego przeniesienia w interesie należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości wymagała przedstawienia obiektywnych i możliwych do zweryfikowania powodów, w szczególności w świetle równoczesnego przeniesienia innego sędziego z wydziału Sądu Okręgowego w Słupsku rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji do wydziału odwoławczego tego sądu.

54.      Co się tyczy uchwały kolegium sądu i odebrania sędzi A.N.‑B. spraw bez jej zgody, rząd polski potwierdził na rozprawie, że zgodnie z art. 47b p.u.s.p. co do zasady sędzia nadal prowadzi dotychczas przydzielone mu sprawy pomimo zmiany miejsca służbowego lub delegowania go do innego sądu. Reguła ta wydaje się zgodna z zasadą nieusuwalności sędziów. Zgodnie z art. 47b §§ 5 i 6 p.u.s.p. kolegium sądu może jednak na wniosek sędziego lub z urzędu zwolnić sędziego z obowiązku rozpoznania takich spraw w przypadku zmiany miejsca służbowego sędziego lub delegowania go do innego sądu(73).

55.      W moim przekonaniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz zasady nieusuwalności sędziów i niezawisłości sędziowskiej stoją na przeszkodzie przepisom takim jak art. 47b §§ 5 i 6 p.u.s.p. Przepisy te wydają się pozwalać na arbitralne i nieograniczone odbieranie z urzędu(74) spraw sędziemu bez jego zgody(75) i bez możliwości skorzystania z jakiejkolwiek procedury odwoławczej lub kontrolnej, która w pełni gwarantowałaby prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty(76). Poza tym, że przepisy te pozwalają na działanie w sposób nieprzewidywalny i nieprzejrzysty ze szkodą dla niezawisłości sędziowskiej i nieusuwalności sędziów, na rozprawie rząd polski potwierdził dodatkowo, że na gruncie prawa polskiego nie istnieje obowiązek uzasadnienia zwolnienia sędziego z obowiązku rozpoznania sprawy na podstawie art. 47b §§ 5 i 6 p.u.s.p.

56.      Z zastrzeżeniem weryfikacji przez sąd odsyłający wydaje się, że decyzja kolegium sądu o odebraniu spraw sędzi A.N.‑B. została przyjęta przed przeniesieniem jej z wydziału odwoławczego Sądu Okręgowego w Słupsku do wydziału tego sądu rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji. Gdyby tak właśnie było, uchwała kolegium sądu mogła zostać podjęta z naruszeniem art. 47b §§ 5 i 6 p.u.s.p., który pozwala na zwolnienie sędziego z obowiązku rozpoznania spraw po przeniesieniu, jednak nie przed nim. Także powody przyjęcia tej uchwały przez kolegium sądu są nieznane, przynajmniej formalnie(77). Sędzia A.N.‑B. nie została ponadto przeniesiona w inne miejsce służbowe ani delegowana do sądu innego niż Sąd Okręgowy w Słupsku, co także wydaje się sprzeczne z polskim prawem. Jeżeli takie naruszenia prawa polskiego zostaną wykazane w sposób zadowalający sąd odsyłający, to w konsekwencji stanowią one naruszenie art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE, pod warunkiem że sąd ten uzna, iż owe naruszenia były w stanie narazić sędzię A.N.‑B.(78) na niewłaściwy wpływ lub naciski w obrębie samego wymiaru sprawiedliwości(79). Z uwagi na braki w przepisach prawa polskiego(80) opisane w pkt 50–56 niniejszej opinii, a także na arbitralne stosowanie tych przepisów w kontekście okoliczności faktycznych leżących u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach, uważam, zgodnie z tym, co wskazała Komisja w uwagach na piśmie, że nie ma potrzeby, aby Trybunał badał sposób ukonstytuowania kolegium sądu w niniejszym wypadku.

57.      W świetle bezpośredniej skuteczności art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE(81) oraz w celu zapewnienia pierwszeństwa prawa Unii proponuję Trybunałowi, aby orzekł, że właściwe organy sądowe powinny odstąpić od zastosowania się do zarządzenia Prezesa Sądu Okręgowego w Słupsku z dnia 13 października 2021 r. o przeniesieniu sędzi A.N.‑B. z wydziału odwoławczego tego sądu do jego wydziału rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji oraz że powinna ona zostać przywrócona do wydziału odwoławczego(82). Kolegium Sądu Okręgowego w Słupsku i wszystkie organy sądowe właściwe do wyznaczania i zmiany składu orzekającego tego sądu powinny odstąpić od zastosowania się do uchwały kolegium sądu w sprawach leżących u podstaw spraw połączonych C‑647/21 i C‑648/21(83) oraz podjąć niezbędne środki w celu ponownego przydzielenia tych spraw sędzi A.N.‑B.(84).

 Wnioski

58.      W świetle powyższych rozważań proponuję Trybunałowi, by na pytania przedstawione przez Sąd Okręgowy w Słupsku (Polska) odpowiedział następująco:

Artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE oraz zasady nieusuwalności sędziów, niezawisłości sędziowskiej i pierwszeństwa prawa Unii należy interpretować w ten sposób, że:

–  po pierwsze, stoją one na przeszkodzie przepisom prawa krajowego, które dopuszczają przenoszenie sędziów bez ich zgody, nie przewidując w przypadku takiej decyzji procedury odwoławczej lub kontrolnej, która w pełni gwarantowałaby prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty, w szczególności prawo do obrony;

–  po drugie, zobowiązują w takich okolicznościach właściwe organy sądu krajowego do odstąpienia od zastosowania się do zarządzenia prezesa tego sądu o przeniesieniu sędziego z wydziału odwoławczego do wydziału tego sądu rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji oraz do ponownego przeniesienia tego sędziego do wydziału odwoławczego;

–  po trzecie, stoją one na przeszkodzie przepisom prawa krajowego, które dopuszczają arbitralne i nieograniczone odbieranie z urzędu spraw sędziom bez ich zgody i bez zapewnienia w przypadku takiej decyzji procedury odwoławczej lub kontrolnej, która w pełni gwarantowałaby prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty, w szczególności prawo do obrony;

–  po czwarte, w przypadku gdy dochodzi do takiego odebrania, nakładają one na składy orzekające sądu krajowego, którym ponownie przydzielono te sprawy, obowiązek pominięcia takiego przydzielenia, a na organy sądowe właściwe do wyznaczenia i zmiany składów orzekających tego sądu krajowego obowiązek przydzielenia tych spraw pierwotnie wskazanym składom orzekającym.

1      Język oryginału: angielski.

2      Liczba przybliżona.

3      Kolegium Sądu Okręgowego w Słupsku (zwane dalej „kolegium sądu”) odebrało sędzi A.N.‑B. około 70 spraw na mocy uchwały z dnia 11 października 2021 r. (zwanej dalej „uchwałą kolegium sądu”). W skład kolegium sądu wchodzą Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku oraz prezesi sądów rejonowych z obszaru właściwości tego sądu okręgowego.

4      Z wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym nie wynika jasno, komu przydzielono tych siedemdziesiąt spraw oraz jakie kryteria przy tym zastosowano. W swoich uwagach na piśmie Prokuratura Rejonowa w Bytowie (Polska) i Prokuratura Okręgowa w Łomży (Polska) wskazują, że sprawy, w których zwrócono się z wnioskami o wydanie orzeczenia prejudycjalnego w niniejszych sprawach, zostały przydzielone innym sędziom w drodze losowania.

5      Wyrok ten nie jest prawomocny.

6      Zarzucane czyny miały zostać popełnione w lipcu 2010 r.

7      Wykonanie kary zostało warunkowo zawieszone.

8      Sprawa była incydentalnie przedmiotem odrębnego wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym, który leżał u podstaw wydania postanowienia z dnia 11 lutego 2021 r., Raiffeisen Bank International (C‑329/20, EU:C:2021:111).

9      Artykuł 9a ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o Krajowej Radzie Sądownictwa (Dz.U. z 2011 r., poz. 714).

10      Wyrok z dnia 22 lipca 2021 r., CE:ECHR:2021:0722JUD004344719.

11      W nowym składzie.

12      C‑204/21 R, EU:C:2021:593.

13      Sędzia A.N.‑B. oparła się między innymi na art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i art. 47 Karty.

14      W nowym składzie.

15      Podstawą prawną tego zarządzenia wydaje się art. 22a § 4 p.u.s.p.

16      VI Wydział Karny.

17      Sprawy leżące u podstaw wniosków o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w niniejszych sprawach toczą się przed VI Wydziałem Karnym Sądu Okręgowego w Słupsku.

18      II Wydział Karny. Druga sędzia, która wcześniej orzekała w wydziale rozpoznającym sprawy w pierwszej instancji i w wydziale odwoławczym Sądu Okręgowego w Słupsku, została przeniesiona do wydziału odwoławczego.

19      Wyrok z dnia 26 marca 2020 r. (C‑542/18 RX‑II i C‑543/18 RX‑II, zwany dalej „wyrokiem Simpson”, EU:C:2020:232, pkt 57). Wyrok ten nakłada na sądy obowiązek sprawdzenia, czy ich skład respektuje prawo do niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy. Zobacz także wyrok z dnia 6 października 2021 r., W.Ż. (Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego – Powołanie) (C‑487/19, zwany dalej „wyrokiem W.Ż.”, EU:C:2021:798, pkt 114, 115).

20      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/343 z dnia 9 marca 2016 r. w sprawie wzmocnienia niektórych aspektów domniemania niewinności i prawa do obecności na rozprawie w postępowaniu karnym (Dz.U. 2016, L 65, s. 1).

21      Takie jak zasadniczy charakter poruszonego problemu i znaczenie zasady nieusuwalności sędziów.

22      Wyrok z dnia 13 lipca 2023 r. (C‑615/20 i C‑671/20, zwany dalej „wyrokiem YP”, EU:C:2023:562).

23      Z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający wydaje się, że w dniu 20 września 2023 r. Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku zobowiązał sędzię A.N.‑B. do udzielenia odpowiedzi na wezwanie Trybunału w terminie 14 dni.

24      Wniosek z dnia 9 października 2023 r. został przesłany na konto e-curia sędzi A.N.‑B.

25      W następstwie przekazania sędzi A.N.‑B. w dniu 25 września 2023 r. akt krajowych w sprawach połączonych C‑647/21 i C‑648/21 Prezes Sądu Okręgowego w Słupsku wysłał tej sędzi zobowiązanie do udzielenia odpowiedzi na wniosek Trybunału o udzielenie wyjaśnień.

26      Sędzia A.N.‑B. dodała, że zarządzenie to nigdy nie zostało podpisane ani nie wyznaczono też pozostałych członków trzyosobowego składu orzekającego. Zarządzenie z dnia 11 marca 2021 r. dotyczące wskazania pierwotnego składu orzekającego nie zostało zresztą uchylone.

27      Jedno- lub trzyosobowym.

28      Zobacz analogicznie postanowienie z dnia 2 lipca 2020 r., S.A.D. Maler und Anstreicher (C‑256/19, EU:C:2020:523, pkt 32–34); wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika (C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 35–44). Zobacz także postanowienie z dnia 3 października 2023 r., Centar za restrukturiranje i prodaju (C‑327/22, EU:C:2023:757, pkt 27–29).

29      Wyroki: z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny (C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo); z dnia 9 stycznia 2024 r., G. i in. (Powoływanie sędziów sądów powszechnych w Polsce) (C‑181/21 i C‑269/21, zwany dalej „wyrokiem G i in.”, EU:C:2024:1, pkt 57). Zobacz także postanowienie z dnia 2 lipca 2020 r., S.A.D. Maler und Anstreicher (C‑256/19, EU:C:2020:523, pkt 35–40).

30      Artykuł 19 ust. 1 akapit drugi TUE dotyczy „dziedzin objętych prawem Unii”, niezależnie od tego, w jakiej sytuacji państwa członkowskie stosują to prawo w rozumieniu art. 51 ust. 1 Karty.

31      Wyrok z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołanie) (C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 112 i przytoczone tam orzecznictwo).

32      Wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika (C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 63–65).

33      Zobacz analogicznie wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in. (C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 230). Wymagane przez prawo Unii gwarancje niezawisłości i bezstronności zakładają istnienie zasad, w szczególności co do składu organu, powoływania jego członków, okresu trwania ich kadencji oraz powodów ich wyłączania lub odwołania, pozwalających wykluczyć, w przekonaniu jednostek, wszelką uzasadnioną wątpliwość co do niepodatności tego organu na czynniki zewnętrzne oraz jego neutralności względem ścierających się przed nim interesów. Zobacz wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika (C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 53 i przytoczone tam orzecznictwo).

34      Zobacz wyrok YP, pkt 46, 47 i przytoczone tam orzecznictwo.

35      Powołał się on na wyroki: YP, pkt 47; z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in. (od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 48).

36      Zobacz podobnie opinia rzecznika generalnego E. Emiliou w sprawie Cilevičs i in. (C‑391/20, EU:C:2022:166, pkt 24).

37      Zobacz wyroki: z dnia 27 czerwca 2013 r., Di Donna (C‑492/11, EU:C:2013:428, pkt 24–26 i przytoczone tam orzecznictwo); z dnia 27 lutego 2014 r., Pohotovosť (C‑470/12, EU:C:2014:101, pkt 27–29 i przytoczone tam orzecznictwo); z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny (C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 44, 45 i przytoczone tam orzecznictwo); z dnia 24 listopada 2020 r., Openbaar Ministerie (Podrabianie dokumentów) (C‑510/19, EU:C:2020:953, pkt 27 i przytoczone tam orzecznictwo). Postępowanie prejudycjalne jest instrumentem współpracy między Trybunałem a sądami krajowymi, który polega na dialogu między nimi. Zainicjowanie dialogu w pełni zależy od tego, czy sąd odsyłający uważa przystąpienie do niego za właściwe i niezbędne. Sądy krajowe mają możliwie najszersze uprawnienie do występowania do Trybunału, jeśli uznają, że w zawisłej przed nimi sprawie pojawiły się pytania związane z wykładnią lub oceną ważności przepisów prawa Unii wymagające rozstrzygnięcia z ich strony. Zobacz podobnie postanowienie z dnia 12 lutego 2019 r., RH (C‑8/19 PPU, EU:C:2019:110, pkt 37, 38).

38      Zobacz pkt 19, 20 niniejszej opinii.

39      W odpowiedzi z dnia 17 października 2023 r. na wniosek Trybunału o udzielenie wyjaśnień sędzia A.N.‑B. potwierdziła, że postępowania karne przed Sądem Okręgowym w Słupsku pozostają zawieszone zgodnie z prawem krajowym.

40      Zobacz pkt 28 niniejszej opinii.

41      Wyrok z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny (C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 50).

42      Zobacz analogicznie wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in. (od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 46–50).

43      Zobacz pkt 66–73 wyroku G i in. Zobacz analogicznie wyrok z dnia 21 marca 2023 r., Mercedes-Benz Group (Odpowiedzialność producentów pojazdów wyposażonych w urządzenia ograniczające skuteczność działania) (C‑100/21, EU:C:2023:229, pkt 54).

44      Zobacz analogicznie wyroki: YP, pkt 46, 47 i przytoczone tam orzecznictwo; z dnia 26 marca 2020 r., Miasto Łowicz i Prokurator Generalny (C‑558/18 i C‑563/18, EU:C:2020:234, pkt 51 i przytoczone tam orzecznictwo).

45      Zobacz podobnie wyrok Simpson, pkt 57.

46      Zobacz pkt 3, 7 niniejszej opinii.

47      Zobacz analogicznie wyrok YP, pkt 70–72, 77–79.

48      W sprawie leżącej u podstaw wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w sprawie C‑647/21 sędzia A.N.‑B. orzeka w składzie jednego sędziego.

49      Zobacz dla kontrastu pkt 60 wyroku G. i in., w którym Trybunał wskazał, że rząd polski kwestionował dopuszczalność wniosku o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożonego przez jednego z sędziów zasiadających w składzie trzyosobowym.

50      Zobacz pkt 20 niniejszej opinii.

51      Zdaniem sędzi A.N.‑B. jej przeniesienie z wydziału odwoławczego do wydziału rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji było nietypowe. W chwili jej przeniesienia sędzia z wydziału rozpoznającego sprawy w pierwszej instancji został jednocześnie przeniesiony do wydziału odwoławczego.

52      Przez KRS w nowym składzie. Rząd szwedzki zauważa, że odebranie spraw sędziemu jest środkiem niezwykle inwazyjnym, równoważnym w niektórych przypadkach ze złożeniem z urzędu. Istnieje ryzyko, że takie środki mogą być wykorzystywane w celach dyscyplinarnych i w sposób stanowiący nadużycie, aby uniemożliwić sędziemu wykonywanie jego obowiązków orzeczniczych. Ryzyko to jest szczególnie widoczne w przypadkach takich jak ten tutaj, w których odebranie spraw nastąpiło w połączeniu ze środkami o charakterze dyscyplinarnym, takimi jak przeniesienie do innego wydziału.

53      Zobacz wyrok W.Ż., pkt 118.

54      Na rozprawie uwagi w tym zakresie przedstawili zarówno rząd polski, jak i Komisja.

55      Wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika (C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 48–51 i przytoczone tam orzecznictwo).

56      Sądy powinny zatem utrzymywać jednakowy dystans w stosunku do stron sporu i ich odpowiednich interesów. Ten aspekt niezależności wymaga od sądów przestrzegania obiektywizmu oraz braku wszelkiego interesu w rozstrzygnięciu sporu poza ścisłym stosowaniem przepisu prawa. Wyrok z dnia 19 listopada 2019 r., A.K. i in. (Niezależność Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego) (C‑585/18, C‑624/18 i C‑625/18, EU:C:2019:982, pkt 120–122 i przytoczone tam orzecznictwo).

57      Wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in. (C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 212). Odzwierciedla to koncepcję podziału władzy. Wyrok z dnia 20 kwietnia 2021 r., Repubblika (C‑896/19, EU:C:2021:311, pkt 54 i przytoczone tam orzecznictwo). Zobacz także wyrok ETPC z dnia 8 listopada 2021 r., Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce (CE:ECHR:2021:1108JUD004986819, § 274). Wolność sędziów od wszelkiego rodzaju ingerencji lub nacisków z zewnątrz wymaga określonych gwarancji, takich jak nieusuwalność, chroniących osoby, którym powierzono zadanie sądzenia. Wyrok z dnia 5 listopada 2019 r., Komisja/Polska (Niezależność sądów powszechnych) (C‑192/18, EU:C:2019:924, pkt 112 i przytoczone tam orzecznictwo).

58      Zobacz podobnie opinia rzecznika generalnego P. Pikamäe w sprawach połączonych Financijska agencija i UDRUGA KHL MEDVEŠČAK ZAGREB (C‑554/21, C‑622/21 i C‑727/21, EU:C:2023:816, pkt 63, 64).

59      Wyrok ETPC z dnia 23 czerwca 2016 r., Baka przeciwko Węgrom (CE:ECHR:2016:0623JUD002026112, § 168).

60      Wyrok ETPC z dnia 22 grudnia 2009 r. (CE:ECHR:2009: 1222JUD002481006, § 86). ETPC zbadał między innymi, czy uprawnienia przyznane przewodniczącym i prezesom sądów „są w stanie ograniczyć ich niezawisłość wewnętrzną” lub „są w stanie generować ukryte naciski skutkujące podporządkowaniem się przez sędziów ich przełożonym lub przynajmniej wywołujące u poszczególnych sędziów niechęć do sprzeciwienia się woli ich prezesa, czyli wywierające efekt »mrożący« w obszarze wewnętrznej niezawisłości sędziów […]”. Ibidem, § 91.

61      Zobacz pkt 113–118.

62      Wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym w tej sprawie został złożony w kontekście postępowania zainicjowanego przez sędziego W.Ż. w celu zakwestionowania uchwały wydanej przez KRS w jej nowym składzie. Uchwałą tą umorzono postępowanie w przedmiocie wniesionego przez sędziego W.Ż. odwołania od decyzji Prezesa Sądu Okręgowego w K. (Polska) nakazującej przeniesienie sędziego W.Ż. do innego wydziału tego sądu bez jego zgody.

63      Zobacz wyrok W.Ż., pkt 113.

64      Zobacz wyrok W.Ż., pkt 115. Zdaniem Trybunału niezawisłość sędziowska wymaga, aby krajowe systemy odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów przewidywały niezbędne gwarancje w celu wyłączenia wszelkiego ryzyka wykorzystywania takiego systemu jako instrumentu kontroli treści orzeczeń sądowych. Gwarancje te obejmują normy, które określają w szczególności zachowania stanowiące przewinienia dyscyplinarne oraz mające zastosowanie kary, przewidują interwencję niezależnego organu zgodnie z procedurą w pełni gwarantującą prawa zapisane w art. 47 i 48 Karty, w tym prawo do obrony, oraz przewidują możliwość zaskarżenia orzeczeń organów dyscyplinarnych. Wyrok z dnia 18 maja 2021 r., Asociația „Forumul Judecătorilor din România” i in. (C‑83/19, C‑127/19, C‑195/19, C‑291/19, C‑355/19 i C‑397/19, EU:C:2021:393, pkt 198 i przytoczone tam orzecznictwo). Zobacz także wyrok z dnia 11 maja 2023 r., Inspecţia Judiciară (C‑817/21, EU:C:2023:391, pkt 55–73), w przedmiocie konieczności posiadania odpowiednich zabezpieczeń pozwalających uniknąć nadużycia władzy przez dyrektora organu właściwego do prowadzenia dochodzeń i wszczynania postępowań dyscyplinarnych przeciwko sędziom.

65      Zobacz analogicznie wyrok z dnia 16 listopada 2021 r., Prokuratura Rejonowa w Mińsku Mazowieckim i in. (od C‑748/19 do C‑754/19, EU:C:2021:931, pkt 79), dotyczący odwołania sędziego z delegowania na mocy decyzji polskiego Ministra Sprawiedliwości, a nie decyzji przedstawicieli władzy sądowniczej.

66      Zobacz pkt 13 uwag rządu niderlandzkiego.

67      Zobacz także art. 3.4 Uniwersalnej karty sędziego, przyjętej przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Sędziów na Tajwanie w dniu 17 listopada 1999 r. i zaktualizowanej w Santiago de Chile w dniu 14 listopada 2017 r., zatytułowany „Jak należy przydzielać sprawy”. Stanowi on: „Sprawy nie powinny być odbierane konkretnemu sędziemu bez uzasadnionego powodu. Ocena takiego powodu powinna być dokonywana przez organ w ramach wymiaru sprawiedliwości na podstawie obiektywnych kryteriów uprzednio określonych przez prawo i zgodnie z przejrzystą procedurą” (https://www.unodc.org/res/ji/import/international_standards/the_universal_charter_of_the_judge/universal_charter_2017_english.pdf). Zobacz także analogicznie wyrok ETPC z dnia 5 października 2010 r. w sprawie DMD GROUP A.S. przeciwko Słowacji (CE:ECHR:2010:1005JUD001933403, §§ 62–72), dotyczący ponownego przydziału spraw. ETPC orzekł, że w sytuacji gdy prezes sądu w ramach ponownego przydziału przydziela sprawę samemu sobie i działa jako sędzia w tej sprawie, nadrzędne z punktu widzenia państwa prawnego znaczenie niezawisłości sędziowskiej i pewności prawa wymaga jasnych gwarancji pozwalających zapewnić obiektywność i przejrzystość, a przede wszystkim uniknąć wszelkich przejawów arbitralności przy przydzielaniu poszczególnych spraw.

68      Z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający. W ramach postępowania przewidzianego w art. 267 TFUE Trybunał nie wypowiada się w przedmiocie wykładni i stosowania prawa krajowego ani też nie dokonuje oceny okoliczności faktycznych. Trybunał może, w ramach współpracy sądowej ustanowionej w art. 267 TFUE i na podstawie informacji zawartych w aktach sprawy, dostarczyć sądowi krajowemu wykładni prawa Unii, która może pomóc temu sądowi w ocenie skutków przepisów tego prawa.

69      Ponieważ sędzia A.N.‑B. nie mogła skorzystać z odwołania na podstawie art. 22a § 5 pkt 1 p.u.s.p., badanie skuteczności tego mechanizmu odwoławczego wydaje się pozbawione jakiejkolwiek praktycznej użyteczności.

70      Do tej kwestii odniosły się również w swoich uwagach na piśmie Prokuratura Okręgowa w Łomży i Prokuratura Rejonowa w Bytowie.

71      Zobacz wyrok W.Ż., pkt 113–118.

72      Jak podniosła Komisja na rozprawie i z zastrzeżeniem dokonania weryfikacji przez sąd odsyłający, takie przeniesienie mogłoby oznaczać degradację.

73      Artykuł 47b § 5 p.u.s.p.

74      Jak podniósł rząd szwedzki, ponowne przydzielenie spraw powinno opierać się na jasnych i przejrzystych regułach, co pozwoliłoby uniknąć wrażenia, że sprawy są przydzielane arbitralnie.

75      Zwraca szczególną uwagę to, że zgodnie z art. 47b § 5 p.u.s.p. w takich wypadkach zasięga się opinii prezesów właściwych sądów, a nie zainteresowanego sędziego. Fakt uwzględnienia niektórych obiektywnych kryteriów, takich jak stan zaawansowania spraw, nie jest w stanie moim zdaniem zaradzić innym brakom, które wskazałem.

76      Zobacz wyrok W.Ż., pkt 113–118.

77      Rząd polski wyjaśnił na rozprawie, że ponieważ uchwała ta nie została doręczona sędzi A.N.‑B., to w myśl prawa polskiego nie zostało sporządzone jej uzasadnienie.

78      Jak również pośrednio innych sędziów, gdyż środki podjęte wobec sędzi A.N.‑B. mogłyby odwieść innych sędziów od podejmowania prób badania zgodności z art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE i art. 47 Karty.

79      Zobacz analogicznie wyrok W.Ż., pkt 130 i przytoczone tam orzecznictwo.

80      Artykuł 22a § 4b pkt 1, art. 22a § 5 pkt 1, art. 47b §§ 5, 6 p.u.s.p.

81      Wyrok z dnia 2 marca 2021 r., A.B. i in. (Powołanie sędziów Sądu Najwyższego – Odwołanie) (C‑824/18, EU:C:2021:153, pkt 145, 146).

82      Rządy duński, polski i szwedzki oraz Komisja poparły to stanowisko na rozprawie.

83      Ponieważ w następstwie wystąpienia z wnioskami o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym postępowania w tych sprawach przed Sądem Okręgowym w Słupsku zostały zawieszone, zasada pewności prawa nie wymaga rozważenia. Zobacz wyrok YP, pkt 78.

84      Zobacz analogicznie wyrok YP, pkt 76, 77. Zobacz także wyrok z dnia 24 czerwca 2019 r., Popławski (C‑573/17, EU:C:2019:530, pkt 52 i nast.).