Fundacja Batorego opublikowała opinię prawną autorstwa prof. Krzysztofa Urbaniaka o forsowanym przez partię rządzącą projekcie ustawy, która umożliwić ma przeprowadzenie referendum ogólnopolskiego wspólnie z wyborami parlamentarnymi. Próba dostosowania przepisów ustawy o referendum ogólnokrajowym do Kodeksu wyborczego na mniej niż 6 miesięcy przed wyborami skutkować będzie, zdaniem autora, naruszeniem ciszy legislacyjnej i art. 2 Konstytucji, który stanowi, że Polska jest demokratycznym państwem prawnym. Jeśli ustawa wejdzie w życie, naruszone zostanie także vacatio legis, czyli obowiązek uwzględnienia 14 dni pomiędzy publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie.

Zasada ciszy legislacyjnej obowiązująca w demokratycznym państwie prawnym – jakim zgodnie z art. 2 Konstytucji jest Rzeczpospolita Polska – ma przeciwdziałać instrumentalizacji prawa wyborczego oraz tworzyć gwarancje uczciwej rywalizacji wyborczej. Zgodnie ze stanowiskiem Trybunału Konstytucyjnego, wyrażanym kilkakrotnie (m.in. w sprawach K 31/06 w 2006 roku, Kp 3/09 w 2009 czy K 9/11 w 2011), w okresie sześciu miesięcy przed rozpoczęciem procesu wyborczego (rozumianego jako całość czynności objętych kalendarzem wyborczym, a więc nie przed samym dniem głosowania) nie można dokonywać istotnych zmian w prawie wyborczym, czyli takich, które – zgodnie z orzecznictwem TK mogą wywierać wpływ na wynik wyborów.

Z całą pewnością równolegle prowadzona kampania wyborcza i referendalna, różny katalog podmiotów prowadzących agitację, różne standardy finansowania wydatków kampanijnych czy brak przepisów rozgraniczających oba procesy, powodujący de facto do ich przenikanie się, zaburzy agitację wyborczą uregulowaną przepisami Kodeksu wyborczego i z pewnością wpłynie na realizację zasady równości w procesie wyborczym – pisze prof. Krzysztof Urbaniak.

Europejskie standardy sformułowane w zaleceniach Komisji Weneckiej są w sprawie ciszy legislacyjnej jeszcze radykalniejsze. Kodeks Dobrej Praktyki Referendalnej zaleca, aby podstawowe postanowienia nie były zmieniane przez rok poprzedzający przeprowadzenie referendum.

Wejście w życie ustawy naruszy także zasadę vacatio legis – minimalnego wymaganego prawem okresu od publikacji aktu prawnego do jego wejścia w życie., gdyż zgodnie z art. 2 projektu „ustawa wchodzi w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia”. Nie spełnia to minimalnego standardu konstytucyjnego.