Warszawa, dnia 21 marca 2023 r.
Czy Polska jest bezpieczna? Modernizacja Polskich Sił Zbrojnych
1. W rok po wybuchu największego od zakończenia II wojny światowej konfliktu zbrojnego na Starym Kontynencie warto zadać sobie pytanie: co zmieniło się w stanie bezpieczeństwa Polski. Wojna w Ukrainie toczy się od 2014 r. Ale do 24 lutego 2022 r., mimo że pochłonęła już wtedy ponad czternaście tysięcy śmiertelnych ofiar, była traktowana jak konflikt o małej intensywności na skraju Europy. Po otwartej inwazji Zachód jednoznacznie potępił agresję Putina, a NATO skonsolidowało swoją gotowość obronną i znacznie wzmocniło wojskową obecność w państwach wschodniej flanki. Sojusz wkrótce przyjmie nowych członków: Szwecję i Finlandię. Oba państwa dysponują silnymi armiami i mają istotne położenie geopolityczne. Zasadniczo przebudowuje to architekturę bezpieczeństwa w basenie morza bałtyckiego, zmienia odniesienia do Obwodu Kaliningradzkiego. Unia Europejska udziela Ukrainie znaczącej pomocy przekraczającej 50 mld euro, z czego 18 mld na uzbrojenie. Sankcje Zachodu wobec Rosji są sukcesywnie pogłębiane. Pierwszy rok wojny zaskoczył skutecznością działań Sił Zbrojnych Ukrainy i niespodziewaną słabością armii rosyjskiej. Wola wspierania Ukrainy przez Zachód potwierdzona została w trakcie konferencji w Monachium 2022. Niespodziewana wizyta prezydenta Bidena w Kijowie mocno związała obecną administrację USA z przyszłością Ukrainy. Wszystko to przemawia na korzyść bezpieczeństwa Polski. Z drugiej strony zagrożenia są bardzo poważne. Tuż za naszą granicą toczy się wojna na wyniszczenie, gdzie Rosja dąży nie tylko do pokonania ukraińskiego wojska, ale także dopuszcza się masowych zbrodni na ludności cywilnej. Wynik wojny wciąż nie jest rozstrzygnięty.
2. Niekwestionowana przez żadną z liczących się sił politycznych masowa pomoc Polaków dla walczącego narodu ukraińskiego do pewnego stopnia reperuje zszargany wcześniej przez PiS wizerunek Polski na arenie międzynarodowej. Temu konsensusowi trzeba przyklasnąć. Należy także wyrazić uznanie za decyzje rządu stawiające Polskę wśród liderów pomocy Ukrainie. Nasza pomoc militarna udzielana jest szybko i w znaczących ilościach. Ze wszystkich zaangażowanych we wspieranie Ukrainy państw wysłaliśmy zdecydowanie największą liczbę czołgów (ok. trzysta), a także uzbrojenie o wysokich zdolnościach bojowych jak armato-haubice Krab, zestawy rakietowe Pirat (przeciwpancerne) czy Grom (przeciwlotnicze). Bez wątpienia polskie wsparcie miało istotny wpływ na przebieg wojny w Ukrainie. Były to decyzje rządu jak najbardziej zgodne z polską racją stanu. Skutkują jednak one poważną redukcją uzbrojenia Polskich Sił Zbrojnych (szacuje się, że od 30% do 40% stanu sprzed wojny). Powstałe braki należy uzupełnić, jednocześnie modernizując armię. Działania MON, by temu sprostać podejmowane są w warunkach niedoinwestowania polskiego przemysłu zbrojeniowego oraz trudnego międzynarodowego rynku uzbrojenia (wyraźna przewaga popytu nad podażą).
3. Oceniając stan bezpieczeństwa Polski trzeba przyjąć dłuższą niż rok perspektywę czasową. Zastanowić się, jakie działania polskie władze podejmowały od momentu urzeczywistniania się rosyjskiego rewizjonizmu w postaci aneksji Krymu. A także jakie będą konsekwencje działań podejmowanych obecnie w perspektywie kilku lat, gdy zagrożenia zewnętrzne mogą wzrosnąć. Przypomnijmy że po przejęciu władzy przez PiS w 2015 roku w sposób skrajnie nieodpowiedzialny skreślono kontrakty przygotowane przez poprzednią ekipę. W okresie urzędowania min. Antoniego Macierewicza modernizacja armii została faktycznie zatrzymana. Tę niepowetowaną stratę czasu MON usiłuje obecnie nadrobić pospiesznymi decyzjami na wielką skalę. Modernizacja SZ RP powinna być procesem realizowanym w oparciu o plany i rozwiązania przyjęte zarówno na szczeblu kraju jak i międzynarodowym. Od 2015 roku decyzje podejmowane są ad-hoc bez głębszej analizy potrzeb SZ RP. Podpisywane kontrakty przypominają zakupy w supermarkecie, nie myśli się dostatecznie o systemowych kwestiach jak np.: offset, pozyskanie technologii, przeniesienie produkcji, tzw. „polonizacja”, czy ewentualne problemy logistyczne. Negocjacje i kontrakty na najnowocześniejsze systemy uzbrojenia nie są transparentne; jednocześnie są nagłaśniane z wielką pompą jako element kampanii wyborczej PiS. Seria wielkich kontraktów zrobiła takie wrażenie na mediach zagranicznych, że pojawiają się artykuły o Polsce jako nowym mocarstwie w środkowej Europie. Przedstawiciele PiS lansują tezę o Polsce, która w NATO będzie odgrywała rolę tak kluczową jak RFN w okresie Zimnej Wojny. Ten entuzjazm związany z kontraktami, których realizacja potrwa wiele lat (jeśli w ogóle będą wypełnione) zatrważająco przypomina okres tuż przed II wojną światową kiedy to Juliusz Łukasiewicz, ambasador RP w Paryżu, opublikował w październiku 1938 broszurę pt. Polska jest mocarstwem. Złudzenia mocarstwowości często prowadzą do tragicznych w skutkach strategii.
4. Zdecydowanie popieramy działania MON na rzecz dozbrojenia polskiej armii, jednak sposób i forma tych działań budzą niepokój.
Po pierwsze: brakuje współpracy a nawet dialogu obecnej władzy z opozycją. Incydentalne spotkanie Rady Bezpieczeństwa Narodowego, na którym prezydent chwalił się swoimi sukcesami związanymi z wizytą w Polsce prezydenta Bidena jest współpracą pozorną. Utworzenie – ze złamaniem konstytucji – Funduszu Wsparcia Sił Zbrojnych utrudnia kontrolę wydatków zbrojeniowych przez Parlament. Rząd który powstanie po wyborach jesiennych będzie musiał przeanalizować możliwość realizacji teraz podejmowanych decyzji. Kontrakty podpisywane są obecnie na wszelkie zgłaszane przez wojsko potrzeby w stylu „stoliczku nakryj się”. Przyjdzie jednak moment konfrontacji z twardymi ograniczeniami budżetowymi. Trzeba będzie przeprowadzić analizy, na ile gigantyczne wydatki zbrojeniowe doprowadzą do drastycznego ograniczenia nakładów na transport, postęp techniczny, edukację, czy służbę zdrowia – dziedziny, które także decydują o bezpieczeństwie Państwa.
Po drugie: w podejmowanych decyzjach panuje chaos, brak jest horyzontu czasowego realizacji kontraktów, brak wyznaczenia priorytetów w polityce zakupów. Wojna w Ukrainie potwierdza przekonanie poprzedniej ekipy rządzącej o pierwszorzędnym znaczeniu obrony powietrznej. Plany modernizacji sprzed 2015 zostały skreślone i nie zastąpiono ich nowymi. Zamiast ośmiu baterii Patriotów będziemy mieli dwie. Mimo bolesnych braków odmówiliśmy udziału w zainicjowanych przez Niemcy planach wspólnej obrony powietrznej Europy Środkowej – twierdząc, że będziemy mieli swoją i nie potrzebujemy wsparcia. Chcemy natomiast kupić aż 500 wyrzutni HIMARS (więcej niż mają obecnie Amerykańskie siły zbrojne – 410!). Czy będziemy mieli dość zawodowego personelu, by zintegrować te systemy uzbrojenia w naszej armii? Obecnie masowo przechodzą do cywila doświadczeni żołnierze. Podpisaliśmy szereg kontraktów bez offsetu, nasz przemysł zbrojeniowy jest niedoinwestowany. Czy będzie w stanie podołać zamówieniu na 1400 BWP Borsuk? W jakim czasie zrealizuje to zamówienie? Nierealistyczny charakter tych sensacyjnych planów budzi obawę, że jest to kampania wyborcza, a nie rzeczywista modernizacja armii.
Po trzecie; wynikający z niechęci PIS do Niemiec i UE brak dywersyfikacji kierunków zakupów uzbrojenia budzi poważne wątpliwości. W obecnej wojnie na wyniszczenie zapleczem Ukrainy jest Zachód – bez tego wsparcia wolna Ukraina zapewne już by nie istniała. Jeśli Polska zostanie ogarnięta konfliktem, naszą niezbędną głębią strategiczną będą Niemcy i Francja. Kupując dużo w USA wiążemy przemysł i lobby zbrojeniowe Ameryki z Polską. Słusznie. Natomiast kupując dużo w Korei Południowej wiążemy uzbrojenie naszej armii z krajem oddalonym od nas o 15 tys. kilometrów. PiS chce zastąpić Leopardy koreańskimi czołgami K2 Black Panter. Są to czołgi jakościowo porównywalne. Jednak łatwiej będzie remontować nasze Leopardy w Niemczech niż K2 w Korei. Ponadto konflikt z UE skutkuje minimalnym udziałem Polski w programach PESCO. Nie wykorzystujemy znacznych środków UE przeznaczonych na modernizację armii, w tym na badania i rozwój. Polska powinna kompleksowo wspierać ściślejszą współpracę europejskich sojuszników. Intensywnie modernizując polską armię we współpracy z przemysłem niemieckim i francuskim stworzylibyśmy podstawy niezbędnego do obrony Europy weimarskiego wymiaru NATO. Podczas gdy agresywny rewizjonizm Chin zmusi USA do większej koncentracji potencjału zbrojnego na Pacyfiku, Europa będzie musiała wykazać większą samodzielność obronną w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego.
***
Wobec rosyjskiego rewizjonizmu i okrutnej wojny na wschodnich rubieżach Europy modernizacja Polskich Sił Zbrojnych jest kwestią najwyższej wagi. Tylko armia rozwijana w ścisłej współpracy z sojusznikami i Kwaterą Główną NATO gwarantuje bezpieczeństwo. Modernizacja powinna wzmacniać samodzielność europejskiego komponentu NATO. Konflikt z UE – w tym z Niemcami – jest sprzeczny z polską racją stanu. Będzie też utrudniać drogę Ukrainy do Unii. Niezbędna jest radykalna korekta orientacji naszej polityki zagranicznej, a w szczególności związanej z nią koncepcji modernizacji wojska. Polska nie jest strategicznie samotna. Jednak na własne żądanie: woluntaryzmem, brakiem profesjonalizmu i mrzonkami o mocarstwowości możemy odizolować się od Zachodu, a w konsekwencji spotęgować zagrożenia dla naszej suwerenności.
Podpisuje: Konferencja Ambasadorów RP
Konferencja Ambasadorów RP to stowarzyszenie byłych przedstawicieli RP, której celem jest analiza polityki zagranicznej, wskazywanie pojawiających się zagrożeń dla Polski i sporządzanie rekomendacji. Chcemy dotrzeć do szerokiej opinii publicznej. Łączy nas wspólna praca i doświadczenie w kształtowaniu pozycji Polski jako nowoczesnego państwa Europy, znaczącego członka Wspólnoty Transatlantyckiej. Jesteśmy przekonani, że polityka zagraniczna powinna reprezentować interesy Polski, a nie partii rządzącej.
