Stanowisko Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka w sprawie projektu ustawy o legalności działania organów gminy zaangażowanych w organizację wyborów prezydenckich w 2020 r.
Decyzja o przeprowadzeniu wyborów prezydenckich w maju 2020 r. w formie wyłącznie korespondencyjnej budziła zasadnicze wątpliwości prawne. Powszechnie wskazywano na brak podstawy prawnej do udostępniania danych osobowych wyborców Poczcie Polskiej przez organy gminy, wprowadzenie zmian w trakcie trwającego procesu wyborczego, czy trudności organizacyjne, jakie wybory w takiej formule mogłyby przynieść.
Przedłożony w październiku 2022 r. w Sejmie projekt ustawy zmierza do zalegalizowania części naruszeń prawa, do których doszło w toku przygotowywania tych wyborów, w tym m.in. przekazania danych wyborców bez ważnej podstawy prawnej. Projekt ustawy znoszącej odpowiedzialność karną za takie działanie jest niezgodny z Konstytucją. Po raz pierwszy w najnowszej historii Polski Sejm próbuje podjąć kroki mające na celu zagwarantowanie z mocą wsteczną legalności działań organów władzy publicznej. Na mocy tej ustawy organy jednostek samorządu terytorialnego mają zostać uwolnione od odpowiedzialności za bezprawne przekazanie danych z rejestru wyborców spółce prawa handlowego.
Zdaniem HFPC rozwiązanie to, poprzez próbę wstecznej legalizacji działań organów władzy publicznej, narusza art. 7 Konstytucji ustanawiający zasadę legalizmu. Zgodnie z nią organy władzy publicznej działają w granicach i na podstawie prawa. Z zasady tej wynika przy tym wymóg zagwarantowania środków, które pozwolą na pociągnięcie do odpowiedzialności tych przedstawicieli organów władzy publicznej, którzy działali bez podstawy prawnej lub z jej przekroczeniem. Warto przy tym wskazać, że bezprawność działania organów władzy publicznej w tym kontekście została już kilkukrotnie wykazana w postępowaniach przed polskimi sądami.
HFPC zdecydowanie sprzeciwia się przyjmowaniu aktów prawnych mających na celu zwolnienie organów władzy publicznej z odpowiedzialności za czyny zabronione popełnione w związku z pełnieniem władztwa publicznego. Zwłaszcza, że projekt zmierza do zalegalizowania działań naruszających prawa obywateli, w tym ich prawo do prywatności, a przez to pozbawienie ich istotnej formy ochrony ze strony państwa.
W ocenie HFPC, próba przyjęcia takiej ustawy jest kolejnym dowodem na trwający w Polsce kryzys praworządności, w którym władza kosztem praw i wolności obywateli zabezpiecza swoje partykularne interesy.
