Jak powszechnie wiadomo, oświadczenia majątkowe pięciorga sędziów TK są tajne. Wywołało to gorącą dyskusję wśród prawników i polityków oraz poruszyło opinię społeczną. Jako podstawę utajnienia oświadczeń wskazano art. 87 § 6 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych. O tym, czemu przepis ten się do sędziów Trybunału nie stosuje, pisaliśmy w Monitorze Konstytucyjnym już wcześniej (https://monitorkonstytucyjny.eu/archiwa/21639 ).

Pomijając jednak problem podstawy prawnej, we wskazanym art. 87 § 6 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, warunkiem utajnienia oświadczenia jest, aby „ujawnienie tych informacji mogłoby powodować zagrożenie dla składającego oświadczenie lub osób dla niego najbliższych”.

Jakie zagrożenie dla sędziów lub ich rodzin płynie z oświadczeń majątkowych, które przecież – co potwierdza praktyka Trybunału Konstytucyjnego – są dodatkowo anonimizowane?

Publikowane na stronie TK oświadczenia mają zakryte nie tylko dane adresowe, miejsca położenia nieruchomości i dane ich identyfikacji ale nawet dane podmiotów, które udzieliły sędziom Trybunału Konstytucyjnego pożyczek. O tym ostatnim nie wspomina nawet art. 87 § 6 zd. 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych:

Informacje zawarte w oświadczeniu (…) są jawne, także co do imienia i nazwiska, z wyjątkiem danych adresowych, informacji o miejscu położenia nieruchomości, a także informacji umożliwiających identyfikację ruchomości.

Mimo to opinia publiczna nie dowie się, u kogo zaciągają pożyczki sędziowie Trybunału Konstytucyjnego na podstawie jawnych przecież oświadczeń, zaś Prezes Trybunału Konstytucyjnego utrzymuje, że stosuje właśnie art. 87 § 6 zd. 1 ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych udostępniając (odpowiednio – utajniając) oświadczenia majątkowe sędziów TK.

Wracając jednak do oficjalnych powodów związanych z zagrożeniem dla składającego oświadczenie sędziów lub osób dla niego najbliższych udało nam się je ustalić po zapoznaniu się z treścią decyzji administracyjnej Prezesa TK z 15 września 2022 r. (P.020.1.2022) odmawiającej udostępnienia oświadczeń majątkowych złożonych w bieżącym roku przez: Krystynę Pawłowicz, Michała Warcińskiego, Jarosława Wyrembaka, Bartłomieja Sochańskiego, Justyna Piskorskiego [patrz załącznik – przyp. MK].

Co zatem wynika z treści decyzji tj. gdzie Prezes TK upatruje powyższych zagrożeń, otóż w tym:

• „sędziowie Trybunału są adresatem obraźliwych wypowiedzi”;
• „obserwowana jest tendencja do publikowania w prasie sensacyjnego opisu oświadczeń majątkowych sędziów Trybunału (…)”;
• „zakres danych o stanie majątkowych, jakie podlegają udostępnieniu, jest szeroki” a zatem „mogą zostać wykorzystane przy wysuwaniu bezpodstawnych oskarżeń przeciwko sędziemu”;
• są „publikacje prasowe, w których informowano o stanie majątkowym danego sędziwego na podstawie oświadczenia majątkowego innego sędziego”;
• dane zawarte w oświadczeniach są i tak „poddane analizie połączonej z pracą wyspecjalizowanych organów kontroli skarbowej”.

Niestety decyzja nie podaje żadnych dodatkowych powodów czy też nie konkretyzuje wyżej wskazanych. Nie wiemy, jak powyższe odnosi się do przesłanki „zagrożenia dla składającego oświadczenie lub osób dla niego najbliższych”. Wykazane jest tutaj co najwyżej to, że sędziowie mają dyskomfort w związku z zainteresowaniem medialnym, któremu nie chcą sprostać.

Ze zdziwieniem należy zatem przyjąć, że tylko 5 sędziów Trybunału Konstytucyjnego utajniło swoje oświadczenia majątkowe.

Wszak przy takiej argumentacji powinno utajnić się oświadczenia wszystkich sędziów Trybunału Konstytucyjnego bo media przecież opisywały, być może właśnie „sensacyjnie”, majątki wszystkich z nich wskazując np. „Tak puchną majątki sędziów w Trybunale. Pracy mało, kasy dużo!”¹. Ale analogicznie należałoby uczynić także wobec sędziów Sądu Najwyższego, sądów powszechnych (zwłaszcza wydziałów karnych) czy administracyjnych. Każdy z nich jest narażony na artykuły prasowe na temat swojego majątku, czy też obraźliwe wypowiedzi (zwłaszcza stron przegrywających proces czy to karny czy cywilny).

Ciekawi jesteśmy jak na taki sposób wykładni przepisów zareaguje Minister Sprawiedliwości, który przecież, też stosując art. 87 § 6 – Prawo o ustroju sądów powszechnych, konsekwentnie znosi klauzule tajności nałożone przez prezesów sądów powszechnych².

Ciekawi również jesteśmy jak na taki sposób stosowania przepisów patrzą posłowie partii rządzącej. Przecież to oni wprowadzając jawność oświadczeń majątkowych sędziów Trybunału Konstytucyjnego wskazywali, że każda osoba kandydująca na sędziego TK, a następnie pełniąca ten urząd godzi się na warunki ograniczające jej prawo do życia prywatnego i rodzinnego związane z jawnością oświadczeń majątkowych. A jeżeli się na to nie godzi, to jak wskazywali posłowie w uzasadnieniu projektu ustawy, taki sędzia może po prostu zrzec się sprawowanej funkcji, zatem jak to określili: „Istnieje więc wybór”.³ Posłowie najwyraźniej nie przewidzieli wówczas trzeciego wyjścia w postaci utajnienia oświadczeń majątkowych.

Z uzasadnieniem decyzji powinien zapoznać się zatem każdy sędzia w Polsce, który rozważa utajnienie swojego oświadczenia majątkowego.

Przykład idzie z góry, zaś zapewne prezesi sądów oraz Minister Sprawiedliwości wezmą pod uwagę nowatorski sposób wykładni przepisów zaprezentowany przez Prezes Trybunału Konstytucyjnego.

Z tego tez powodu załączamy decyzję z uzasadnieniem. Niech służy dalszej dyskusji.

Zapewne część osób zauważy, że załączana decyzja nie ma oznaczonego na wstępie organu, który ją wydał (tj. Prezesa Trybunału Konstytucyjnego). Nie jest to jednak efekt anonimizacji – decyzja tego elementu po prostu nie miała wbrew wymaganiom art. 107 § 1 pkt 1 Kodeksu postępowania administracyjnego.

Decyzja, według naszej wiedzy, została zaskarżona do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Stefan Drzazga jr.