W wyroku wydanym 15 września 2022 r. w sprawie Dorota Rabczewska v. Polska Europejski Trybunał Praw Człowieka uznał, że państwo polskie naruszyło prawo skarżącej do wolności wypowiedzi. Sprawa dotyczyła znanej w Polsce piosenkarki pop Dody i jej uwag na temat Biblii, które zrobiła podczas wywiadu, a które polscy  sędziowie uznali za bluźniercze. Trybunał stwierdził, że skarżąca złożyła kwestionowane oświadczenia w odpowiedzi na pytania dotyczące jej życia prywatnego, jasnym tonem i kolorowym językiem przeznaczonym dla jej młodych wielbicieli. Jej uwagi nie były mowa nienawiści ani nie podżegały do nienawiści lub nietolerancji religijnej.

Trybunał doszedł do wniosku, że sądy krajowe nie uzasadniły wystarczająco ingerencji w korzystanie przez skarżącą z jej prawa do wolności wypowiedzi.

Przestępstwo Dody [za Wikipedią]

W sierpniu 2009 w wywiadzie dla „Dziennika” została zapytana, dlaczego żyje z „człowiekiem, który bezcześci Biblię i przekazuje antychrześcijańskie treści”, skoro deklaruje się jako osoba religijna. Partnerem Rabczewskiej był wówczas muzyk Nergal, który zniszczył egzemplarz Pisma Świętego podczas jednego ze swoich koncertów. Wokalistka odpowiedziała, że „do końca Kościoła nie popiera”, a „działania niektórych księży nie spotykają się z jej aprobatą”. Stwierdziła również, że – jej zdaniem – w Biblii zawarte są „bardzo ważne przykazania i historie, które budują w dzieciach system wartości”, dodała jednak, że „ciężko jej wierzyć w coś, co nie ma przełożenia na rzeczywistość”, argumentując, że w Biblii znajduje się opis stworzenia świata w siedem dni, a brak jest wzmianki o dinozaurach. Prowadząca rozmowę dziennikarka zapytała Dodę, czy w takim razie „bardziej wierzy w dinozaury niż w Biblię”. Rabczewska oznajmiła: „Wierzę w to, co jest. W to, co przyniosła nam nasza matka Ziemia podczas wykopalisk, są na to dowody. Ciężko wierzyć w coś, co spisał jakiś tam napruty winem i palący jakieś zioła”, po czym sprecyzowała, że miała na myśli „tych wszystkich gości, co spisali te wszystkie niesamowite historie”[219]. Po opublikowaniu wywiadu współpracę z Dodą zawiesiły władze Telewizji Polskiej, co tłumaczyli opinią, że „niedopuszczalne jest, aby w programach TVP występowały osoby, których publicznie głoszone opinie noszą znamiona wypowiedzi obrażających uczucia chrześcijan”.

Doniesienie do prokuratury o podejrzeniu popełnienia przestępstwa znieważenia przedmiotu czci religijnej i obrażenia uczuć religijnych chrześcijan i żydów wnieśli przewodniczący Ogólnopolskiego Komitetu Obrony przed Sektami Ryszard Nowak oraz senator Prawa i Sprawiedliwości Stanisław Kogut. W styczniu 2012 Sąd Rejonowy Warszawa-Mokotów ukarał Dodę karą grzywny w wysokości 5 tys. złotych za obrazę uczuć religijnych. Piosenkarka odwołała się od wyroku, lecz Sąd Okręgowy w Warszawie apelację oddalił i utrzymał wyrok sądu I instancji w mocy.

W Trybunale Konstytucyjnym

Doda wniosła skargę również do Trybunału Konstytucyjnego (TK), która po przejściu wstępnej kontroli została przyjęta do rozpoznania w sierpniu 2013 (sygnatura akt SK 54/13). Wyrok, wydany jednogłośnie przez pięcioosobowy skład (Stanisław Biernat – przewodniczący, Małgorzata Pyziak-Szafnicka, Stanisław Rymar, Sławomira Wronkowska-Jaśkiewicz i Andrzej Wróbel – sprawozdawca) zapadł na publicznej rozprawie 6 października 2015 r.. Przedstawiciel Dody Łukasz Chojniak stwierdził, że „uznanie obrazy uczuć religijnych za przestępstwo ogranicza wolność słowa”, a „dla ochrony uczuć religijnych zupełnie wystarczy ochrona dóbr osobistych z kodeksu cywilnego”.

Trybunał uznał konstytucyjność zaskarżonych przepisów orzekając, że

Art. 196 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, ze zm.) w zakresie, w jakim penalizuje obrazę uczuć religijnych innych osób przez publiczne znieważenie przedmiotu czci religijnej, podlegającą karze grzywny:
a) jest zgodny z art. 42 ust. 1 w związku z art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
b) nie jest niezgodny z art. 53 ust. 1 w związku z art. 54 ust. 1 Konstytucji,
c) jest zgodny z art. 54 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

W uzasadnieniu sędzia TK Andrzej Wróbel stwierdził, że publiczna krytyka przedmiotu czci religijnej jest dopuszczalna wtedy, gdy „jest pozbawiona ocen znieważających, obelżywych czy poniżających”, dodał jednak, że „w demokratycznym państwie prawnym, należącym do kultury europejskiej, […] ochrona uczuć religijnych innych osób przed ich obrazą znieważającym, publicznym i umyślnym zachowaniem wobec przedmiotu czci religijnej nie musi prowadzić do zagrożenia karą pozbawienia wolności, w szczególności w wymiarze do lat 2. Samo zagrożenie karą pozbawienia wolności w tym wymiarze, niezależnie od praktyki orzeczniczej, może być też postrzegane jako środek zbyt dolegliwy”.

W Europejskim Trybunale Praw Człowieka

Po przegranej w polskim Trybunale Konstytucyjnym Doda złożyła skargę do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, który we wrześniu 2017 przyjął sprawę do rozpatrzenia. Wydany po pięciu latach wyrok jest jednoznaczny, choć wydany niejednogłośnie: zdanie odrębne złożył polski sędzia Krzysztof Wojtyczek, zaś grecki sędzia Ioannis Ktistakis – opinię z nim zgodną. Do niego przyłączył się sędzia Gilberto Felici (z San Marino).

Po pięciu latach wyrok ETPC nie pozostawia żadnych wątpliwości – polskie sądy naruszyły artykuł 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Szczegóły ETPC ogłosił w Komunikacie prasowym w języku francuskim

W Sądzie Najwyższym oddalona kasacja w sprawie Nergala

Przy tej okazji koniecznie trzeba przypomnieć tło domniemanego bluźnierstwa Dody, czyli proces Nergala – Adama Darskiego, oskarżonego o obrazę uczuć religijnych (przez tego samego Ryszarda Nowaka, który później ścigał Dodę wspomagany przez Ordo Iuris) za podarcie egzemplarza Biblii w czasie koncertu w Gdyni. Procesy zakończyły się kasacją złożoną przez prokuraturę, którą Sąd Najwyższy oddalił. Publikujemy uzasadnienie postanowienia SN, by pokazać, jak różniło się ono od wyroku Trybunału Konstytucyjnego w sprawie Dody w ocenie hierarchii wartości wolności i praw obywatelskich.

Zdjęcie ilustrujące: Dorota „Doda” Rabczewska w 2008 r.. Autor: Michał Jabłoński. Źródło: Wikimedia Commons