28 czerwca Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej zajmował się sprawą (C-615/20), którą zainicjowali sędziowie Igor Tuleya i Piotr Gąciarek. Na rozprawie byli obecni sędziowie Iustitii: Joanna Hetnarowicz-Sikora, Krystian Markiewicz i Bartłomiej Przymusiński. Oto jej krótkie podsumowanie.
POLSKI RZĄD reprezentowali prokurator Andrzej Reczka i Sylwia Żyrek. Jakie argumenty przedstawili.
Sprawa w rzeczywistości ma na celu zakwestionowanie uchwały Izby Dyscyplinarnej z 18 listopada 2020 r., na mocy której zezwolono na pociągnięcie sędziego Tuleyi do odpowiedzialności karnej.
W najbliższych dniach nastąpi zmiana stanu prawnego jeżeli chodzi o zawieszenie sędziów, więc – jak należy rozumieć – nie ma sensu odpowiadać na pytania prejudycjalne.
Osoby zasiadające w ID w pełni korzystają z atrybutów niezawisłości. Nie wykazano, aby istniały jakiekolwiek faktyczne narzędzia, które pozwalałyby ministerstwu sprawiedliwości naciskać na ID przy wykonywaniu czynności.
Przyjęcie konstrukcji pominięcia rozstrzygnięcia Izby Dyscyplinarnej byłoby niezwykle groźne dla porządku prawnego, bo oznaczałoby arbitralne wyeliminowanie wykonalnego orzeczenia. Jedynym rozwiązaniem jest wydanie ponownego rozstrzygnięcia, choćby w ramach środka nadzwyczajnego. A takie też rozstrzygnięcie proponują obecnie uchwalone zmiany.
Istnieje więc ścieżka prawna do uchylenia kwestionowanego rozstrzygnięcia o zawieszeniu, a zatem nie ma podstaw do sięgania po pytanie prejudycjalne.
A jakie jest stanowisko innych państw członkowskich?
Belgia
Sąd dyscyplinarny nie jest sądem niezależnym, Polska nie spełniła więc w tym zakresie zobowiązań które wynikają z art. 19 Traktatu unijnego.
Dania
Izba Dyscyplinarna nie spełnia wymogów bezstronności i niezależności.
Postępowanie karne wobec sędziego może wpływać na jego zdolność do rozpoznawania spraw, wpływa na jego życie, karierę. Ma zatem te same skutki jak postępowanie dyscyplinarne i musi być tak ukształtowane, by odpowiadało zasadom praworządności. Musi być możliwość kontroli sądowej tych rozstrzygnięć. Nie jest to możliwe w przypadku postępowań karnych wobec sędziów w zakresie dotyczącym uchylenia imunitetu. To jest niedopuszczalne.
Niderlandy
Polska prokuratura twierdzi, że niezbędnym jest wskazanie dowodów, że na sędziego stosuje się jakieś formy nacisku przez konkretne postępowania. Zdaniem Niderlandów nie jest możliwe uzyskanie takich dowodów, natomiast oczywistym jest, że sama możliwość prowadzenia takiego postępowania i prowadzenie takich postępowań wobec innych ma realny wpływ na niezawisłośc sędziów, bo jest czynnikiem zastraszającym.
Procedura powołania osób do ID jest wadliwa między innymi przez udział w niej upolitycznionej KRS. Wskazują na to zarówno tezy wyroków TSUE, jak i przede wszystkim jednoznaczne w tej kwestii orzecznictwo ETPCz.
Finlandia
ID nie jest sądem niezależnym. Nie ma więc podstaw, by ID decydowała w sprawie uchylenia immunitetu sędziego.
Samo postępowanie w przedmiocie uchylenia immunitetu wpływa na sędziego, na warunki wykonywania przez niego funkcji orzeczniczych.
ID ma szeroką swobodę uznania w zakresie podejmowania decyzji. Nie ma przy tym żadnego ograniczenia w czasie. W efekcie zawieszenie sędziego i redukcja wynagrodzenia mogą trwać przez czas nieoznaczony. Tym bardziej ważnym jest, aby o uchyleniu immunitetu orzekał organ niezależny.
Szwecja
Sędzia Tuleya, którego dotyczy sprawa, jest częścią europejskiego systemu prawnego w rozumieniu art. 19 TUE. Sędzia ten musi spełniać więc wymogi gwarancji skutecznej ochrony prawnej dla stron postępowania. Tym samym wpływanie na skład sądu poprzez zawieszenie sędziego sprawozdawcy ma bezpośrednie przełożenie na dochowanie gwarancji procesowych dla stron.
Sędziowie z pewnością mogą w określonych wpadkach być odwoływani ze swoich stanowisk, ale postępowanie musi być wtedy prowadzone zgodnie z przepisami proceduralnymi i przestrzegać zagwarantowanie praw z art. 47 Karty Praw Podstawowych.
Jakie stanowisko przedstawiła Komisja Europejska?
ID nie jest niezależnym sądem, co orzekł już TSUE w sprawie C 791/17.
Brak niezależności ID nie ogranicza się tylko do spraw dyscyplinarnych, ale obejmuje także inne także sprawy, w tym sprawy o uchylenie immunitetu sędziego.
Powiązanie pomiędzy ministerstwem sprawiedliwości i prokuraturą oraz fakt, że wiele osób z Izby Dyscyplinarnej jeszcze do niedawna podlegało Prokuratorowi Krajowemu jako prokuratorzy – ma również znaczenie dla oceny niezależności ID w kontekście spraw o uchylenie immunitetu.
* Uchylenie immunitetu przez ID powinno być uznane za niebyłe. Zawieszenie sędziego Tuleyi jest niezgodne z prawem UE.
Rząd polski nie poinformował TSUE o podjęciu środków zmierzających do wykonania wyroków TSUE co do ID. Tymczasem wydanie zabezpieczenia przez Trybunał powinno mieć ten skutek, że sędzia Tuleya powinien być przywrócony do orzekania bez żadnych dodatkowych orzeczeń przez władze jego sądu. Tak się jednak nie stało.
I NA KONIEC NASZEGO SPRAWOZDANIA
Padło pytanie sędziego Trybunału do przedstawiciela rządu polskiego:
Sąd pracy przywrócił Igora Tuleyę do pracy, jednak Piotr Schab (jako prezes Sądu Okręgowego w Warszawie) nie wykonał orzeczenia, dlaczego tak się stało?
Odpowiedź przedstawiciela polskiego rządu: nie wiemy dlaczego.
Sędzia: a to szkoda….
15 grudnia Rzecznik Generalny TSUE przedstawi opinię w sprawie. Potem Trybunał wyda orzeczenie. Czekamy na rozstrzygnięcie.
