TSUE oddalił skargę Polski na art. 17 dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym

0
(0)

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w wyroku, wydanym 26 kwietnia stwierdził, że nałożonemu na dostawców usług udostępniania treści online obowiązkowi weryfikowania treści, które użytkownicy chcą zamieścić na ich platformach, przed ich publicznym rozpowszechnieniem towarzyszą niezbędne gwarancje, w celu zapewnienia jego zgodności z wolnością wypowiedzi i informacji. Trybunał oddalił skargę wniesioną przez Polskę na art. 17 dyrektywy w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym. Poniżej – Komunikat prasowy TSUE i streszczenie wyroku.

cp220065pl

Sprawa C401/19

Rzeczpospolita Polska przeciwko Parlamentowi Europejskiemu i Radzie Unii Europejskiej

 Wyrok Trybunału (wielka izba) z dnia 26 kwietnia 2022 r.

Skarga o stwierdzenie nieważności – Dyrektywa (UE) 2019/790 – Artykuł 17 ust. 4 lit. b) i art. 17 ust. 4 lit. c) in fine – Artykuł 11 i art. 17 ust. 2 Karty praw podstawowych Unii Europejskiej – Wolność wypowiedzi i informacji – Ochrona własności intelektualnej – Obowiązki nałożone na dostawców usług udostępniania treści online – Uprzednie automatyczne weryfikowanie (filtrowanie) treści udostępnianych online przez użytkowników

1.        Skarga o stwierdzenie nieważności – Przedmiot – Stwierdzenie częściowej nieważności – Przesłanka – Rozdzielny charakter zaskarżonych przepisów – Kryterium obiektywne – Niespełnienie przesłanki – Niedopuszczalność

(art. 263 TFUE; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/790, art. 17)

(zob. pkt 17–21)

2.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2019/790 – Harmonizacja praw na jednolitym rynku cyfrowym – Korzystanie przez dostawców usług udostępniania treści online z treści chronionych – Odrębny system odpowiedzialności tych dostawców – Zakres

(dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/790, motywy 61, 66, art. 2 pkt 6, art. 17)

(zob. pkt 29–31, 35)

3.        Zbliżanie ustawodawstw – Prawo autorskie i prawa pokrewne – Dyrektywa 2019/790 – Harmonizacja praw na jednolitym rynku cyfrowym – Korzystanie przez dostawców usług udostępniania treści online z treści chronionych – Odrębny system odpowiedzialności tych dostawców – Nałożony na tych dostawców obowiązek uprzedniego automatycznego weryfikowania treści udostępnianych online przez użytkowników – Uzasadnione ograniczenie wykonywania prawa do wolności wypowiedzi i informacji

(Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, art. 11, art. 17 ust. 2, art. 52 ust. 1; dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/790, art. 17 ust. 4–10)

(zob. pkt 45, 48–58, 72, 76, 80–99)

Streszczenie

Dyrektywa 2019/790 w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym(1) ustanowiła nowy odrębny mechanizm odpowiedzialności dla dostawców usług udostępniania treści online (zwanych dalej „dostawcami”). Artykuł 17 tej dyrektywy wprowadza zasadę zgodnie z którą dostawcy ponoszą bezpośrednią odpowiedzialność, gdy utwory i inne przedmioty objęte ochroną są bezprawnie zamieszczane w sieci przez użytkowników ich usług. Dostawcy, o których mowa mogą jednak zostać zwolnieni z tej odpowiedzialności. W tym celu są oni w szczególności zobowiązani, zgodnie z przepisami tego artykułu(2), do aktywnego nadzorowania treści zamieszczanych przez użytkowników, aby zapobiec udostępnianiu online przedmiotów objętych ochroną, których podmioty uprawnione nie chcą udostępniać w ramach tych usług.

Rzeczpospolita Polska wniosła skargę mającą na celu, tytułem żądania głównego, stwierdzenie nieważności art. 17 ust. 4 lit. b) i art. 17 ust. 4 lit. c) in fine dyrektywy 2019/790 oraz, tytułem żądania ewentualnego, stwierdzenie nieważności tego artykułu w całości. Utrzymuje ona w istocie, że przepisy te nakładają na dostawców obowiązek prowadzenia prewencyjnego monitorowania wszystkich treści, które ich użytkownicy chcą umieścić online, za pomocą narzędzi informatycznych automatycznego filtrowania, bez przewidzenia gwarancji zapewniających poszanowanie prawa do wolności wypowiedzi i informacji.

Orzekając w składzie wielkiej izby, Trybunał po raz pierwszy wypowiedział się w przedmiocie wykładni dyrektywy 2019/790. Trybunał oddalił skargę Polski, orzekając, że nałożony w tej dyrektywie na dostawców obowiązek, polegający na uprzednim automatycznym weryfikowaniu treści udostępnianych online przez użytkowników, jest otoczony odpowiednimi gwarancjami w celu zapewnienia poszanowania prawa tych ostatnich do wolności wypowiedzi i informacji, a także sprawiedliwej równowagi między tym prawem a prawami własności intelektualnej.

Ocena Trybunału

Badając na wstępie dopuszczalność skargi, Trybunał stwierdził, że art. 17 ust. 4 lit. b) i art. 17 ust. 4 lit. c) in fine dyrektywy 2019/790 nie można oddzielić od pozostałej części tego artykułu, a zatem żądania zmierzające do stwierdzenia jedynie nieważności tych przepisów są niedopuszczalne. Artykuł 17 wprowadza bowiem nowy system odpowiedzialności w stosunku do dostawców, którego poszczególne przepisy stanowią całość i mają na celu zapewnienie równowagi praw i interesów tych dostawców, praw i interesów użytkowników ich usług, a także praw i interesów podmiotów uprawnionych. W konsekwencji takie stwierdzenie częściowej nieważności zmieniłoby istotę tego artykułu.

Co do istoty sprawy, Trybunał zbadał następnie jedyny zarzut podniesiony przez Polskę, dotyczący ograniczenia w wykonywaniu prawa do wolności wypowiedzi i informacji, jakie wynika z systemu odpowiedzialności wprowadzonego przez art. 17 dyrektywy 2019/790. Tytułem wstępu Trybunał przypomniał, że udostępnianie informacji w Internecie za pośrednictwem platform udostępniania treści online wchodzi w zakres stosowania art. 10 europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz art. 11 Karty. Trybunał stwierdził że, aby uniknąć odpowiedzialności, w przypadku gdy użytkownicy zamieszczają na ich platformach treści niezgodne z prawem, na które dostawcy nie mają zezwolenia podmiotów uprawnionych, dostawcy ci winni wykazać, że spełniają wszystkie warunki wyłączenia odpowiedzialności przewidziane w art. 17 ust. 4 lit. a), b) i c) dyrektywy 2019/790, a mianowicie, że:

–      dołożyli wszelkich starań, aby uzyskać takie zezwolenie [lit. a)]; oraz

–      podjęli niezwłoczne działania w celu zaprzestania na ich platformach konkretnych naruszeń prawa autorskiego po wystąpieniu tych naruszeń i po otrzymaniu odpowiednio uzasadnionych zastrzeżeń od podmiotów uprawnionych [pkt c)]; oraz

–      dołożyli, po otrzymaniu takiego zastrzeżenia lub w przypadku gdy podmioty uprawnione dostarczyły im odpowiednich i niezbędnych informacji przed wystąpieniem naruszenia prawa autorskiego, „wszelkich starań – zgodnie z wysokimi standardami staranności zawodowej w sektorze”, aby zapobiec wystąpieniu lub ponownemu wystąpieniu takich naruszeń [pkt b) i c)].

Te ostatnie obowiązki wymagają zatem de facto, aby dostawcy ci dokonywali uprzedniego weryfikowania treści, które użytkownicy chcą zamieścić na ich platformach, pod warunkiem że otrzymali od podmiotów uprawnionych informacje lub zastrzeżenia, o których mowa w art. 17 ust. 4 lit. b) i c) tej dyrektywy. W tym celu dostawcy są zobowiązani do stosowania narzędzi automatycznego rozpoznawania i filtrowania. Tymczasem takie uprzednie weryfikowanie i filtrowanie może wprowadzić ograniczenie ważnego środka rozpowszechniania treści online, a tym samym stanowić ograniczenie prawa do wolności wypowiedzi i informacji, gwarantowanego w art. 11 Karty. W dodatku ograniczenie to można przypisać prawodawcy Unii, ponieważ jest ono bezpośrednią konsekwencją odrębnego systemu odpowiedzialności. W związku z tym Trybunał doszedł do wniosku, że system ten zawiera ograniczenie wykonywania prawa do wolności wypowiedzi i informacji użytkowników, o których mowa.

Wreszcie, jeśli chodzi o kwestię, czy rozpatrywane ograniczenie jest uzasadnione w świetle art. 52 ust. 1 Karty, Trybunał zauważył po pierwsze, że ograniczenie to jest przewidziane prawem, ponieważ wynika z obowiązków nałożonych na dostawców tych usług przez przepis aktu Unii, a mianowicie art. 17 ust. 4 lit. b) i art. 17 ust. 4 lit. c) in fine dyrektywy 2019/790 i szanuje istotę prawa do wolności wypowiedzi i informacji użytkowników Internetu. Po drugie, w ramach kontroli proporcjonalności Trybunał stwierdził, że rzeczone ograniczenie odpowiada potrzebie ochrony własności intelektualnej zagwarantowanej w art. 17 ust. 2 Karty, że wydaje się ono konieczne do zaspokojenia tej potrzeby oraz że obowiązki nałożone na dostawców nie ograniczają w sposób nieproporcjonalny prawa do wolności wypowiedzi i informacji użytkowników.

Po pierwsze bowiem prawodawca Unii przewidział jasne i precyzyjne granice dla środków, które mogą być przyjęte przy wykonywaniu tych obowiązków, poprzez wyłączenie w szczególności środków, które filtrują i blokują zgodne z prawem treści w trakcie ich zamieszczania online. Po drugie, dyrektywa 2019/790 zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, aby użytkownicy posiadali prawo do zamieszczania i udostępniania treści generowanych przez siebie do szczególnych celów, takich jak cytowanie, krytykowanie, recenzowanie, karykaturowanie, parodiowanie lub pastisz. Ponadto, dostawcy winni informować użytkowników o tym, że mogą oni korzystać z utworów i innych przedmiotów objętych ochroną na podstawie wyjątków lub ograniczeń w zakresie prawa autorskiego i praw pokrewnych przewidzianych w prawie Unii(3). Po trzecie, odpowiedzialność dostawców może powstać tylko pod warunkiem, że dane podmioty uprawnione dostarczą tym dostawcom odpowiednie i niezbędne informacje w odniesieniu do rozpatrywanych treści. Po czwarte, art. 17 tej dyrektywy, którego stosowanie nie wywołuje skutku w postaci ogólnego obowiązku w zakresie nadzoru, oznacza, że od dostawców nie można wymagać, by zapobiegali zamieszczaniu i publicznemu udostępnianiu treści, których uznanie za niezgodne z prawem wymagałoby od nich dokonania niezależnej oceny tych treści(4). W tym względzie może się okazać, że dostępności nieobjętych zezwoleniem treści można uniknąć jedynie po powiadomieniu podmiotów uprawnionych. Po piąte dyrektywa 2019/790 wprowadziła szereg gwarancji proceduralnych, między innymi, możliwość złożenia skargi przez użytkowników, jeśli uważają oni, że dostęp do zamieszczonych przez nich treści został niesłusznie zablokowany, a także dostęp do pozasądowych mechanizmów dochodzenia roszczeń i skutecznych środków ochrony prawnej(5). Po szóste, dyrektywa ta upoważnia Komisję Europejską do organizowania dialogów między zainteresowanymi stronami w celu omawiania najlepszych praktyk w zakresie współpracy między dostawcami a podmiotami uprawnionymi, a także do wydania wytycznych dotyczących stosowania tego systemu(6).

W związku z tym Trybunał doszedł do wniosku, że obowiązek nałożony na dostawców polegający na weryfikowaniu treści, które użytkownicy chcą zamieścić na ich platformach, przed ich publicznym rozpowszechnieniem, wynikający z odrębnego systemu odpowiedzialności ustanowionego w art. 17 ust. 4 dyrektywy 2019/790, został przez prawodawcę Unii otoczony odpowiednimi gwarancjami w celu zapewnienia poszanowania prawa do wolności wypowiedzi i informacji użytkowników tych usług oraz sprawiedliwej równowagi między – z jednej strony – tym prawem a – z drugiej strony – prawem własności intelektualnej. Przy dokonywaniu transpozycji art. 17 tej dyrektywy państwa członkowskie powinny opierać się na takiej wykładni tego przepisu, która pozwoli na zapewnienie sprawiedliwej równowagi między poszczególnymi prawami podstawowymi chronionymi przez Kartę. Ponadto przy wdrażaniu przepisów mających na celu transpozycję tego artykułu władze i sądy państw członkowskich są zobowiązane nie tylko do dokonywania wykładni swojego prawa krajowego w sposób zgodny z tym artykułem, lecz również do nieopierania się na takiej jego wykładni, która kolidowałaby ze wspomnianymi prawami podstawowymi lub z innymi zasadami ogólnymi prawa Unii, takimi jak zasada proporcjonalności.


1      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z dnia 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.U. 2019, L 130, s. 92).


2      Zobacz art. 17 ust. 4 lit. b) i art. 17 ust. 4 lit c) in fine dyrektywy 2019/790.


3      Artykuł 17 ust. 7 i 9 dyrektywy 2019/790.


4      Artykuł 17 ust. 8 dyrektywy 2019/790.


5      Artykuł 17 ust. 9 akapity pierwszy i drugi dyrektywy 2019/790.


6      Artykuł 17 ust. 10 dyrektywy 2019/790.

 

Print Friendly, PDF & Email

How useful was this post?

Click on a star to rate it!

Average rating 0 / 5. Vote count: 0

No votes so far! Be the first to rate this post.

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest

wp-puzzle.com logo

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
Inline Feedbacks
View all comments