Helsińska Fundacja Praw Człowieka. Sytuacja na granicy polsko-białoruskiej: “to jest kryzys humanitarny

0
(0)

Trudno uzyskać pełny obraz tego, co dzieje się na granicy polsko-białoruskiej po tym, gdy władze wprowadziły stan wyjątkowy w pasie przygranicznym. Z bezpośrednich doniesień aktywistów i aktywistek Grupy Granica wynika jednak, że sytuacja jest dramatyczna – w lasach znajdują się osoby w stanie skrajnego wygłodzenia i wychłodzenia, wymagający natychmiastowej pomocy medycznej. Polska straż graniczna dopuszcza się nielegalnych push-backów – wywożenia znalezionych osób z powrotem na granicę do lasu i zmuszania do przekroczenia granicy białoruskiej. Na miejscu nie ma organizacji humanitarnych ani medyków, są także potwierdzone pierwsze ofiary śmiertelne. Obecna sytuacja to kryzys humanitarny.

Trzeba działać natychmiast

Marta Górczyńska (Grupa Granica, współpracowniczka HFPC) podczas konferencji prasowej 23 września zrelacjonowała zdarzenia z pogranicza: „Jestem po tygodniu spędzonym na polsko-białoruskiej granicy (…) Mamy tam do czynienia z ludźmi, którzy przez wiele dni i tygodni są przez obie formacje straży granicznej – polską i białoruską – przepychani z jednej na drugą stronę granicy, w stanie skrajnego wycieńczenia i wygłodzenia. (…) O tych osobach prawie nikt nie wie, ponieważ wszystkim dziennikarzom i organizacjom zabroniono wstępu w strefę stanu wyjątkowego. Kiedy jechaliśmy na granicę miesiąc temu, aby dokumentować i monitorować sytuację, nie wiedzieliśmy, z czym będziemy musieli się zmierzyć dzisiaj – a dzisiaj mierzymy się z koniecznością ratowania życia ludzi. Dostajemy sygnały od rodzin ludzi, którzy zaginęli w tych lasach i od samych ludzi, którzy tam krążą – zdesperowani wysyłają nam informacje o tym, że potrzebują natychmiastowej pomocy”.

W imieniu Grupy Granica Marta Górczyńska wezwała do zorganizowania Humanitarnego Okrągłego Stołu — forum, podczas którego wszyscy interesariusze — rząd, instytucje pomocowe, organizacje społeczne i Rzecznik Praw Obywatelskich — wspólnie wypracują sposób na rozwiązanie tego kryzysu humanitarnego. „W tym momencie w strefę powinni wejść lekarze, powinny wejść służby pomocowe, powinien wejść ktokolwiek, kto jest w stanie tych ludzi uratować. Bo jeżeli nie, gdy wreszcie się skończy stan wyjątkowy, zastaniemy tam masowy grób” – powiedziała Marta Górczyńska podczas konferencji prasowej.

Stan wyjątkowy i zlekceważona decyzja ETPC

Na granicy trwa ogłoszony przez władze stan wyjątkowy. Wprowadzone restrykcje stanowią skrajne ograniczenie prawa opinii publicznej dostępu do obiektywnych informacji na temat wydarzeń na wschodniej granicy Polski i sposobu działania funkcjonariuszy publicznych. “To właśnie w tego rodzaju nadzwyczajnych sytuacjach kontrola opinii publicznej jest szczególnie potrzebna i może przyczynić się do zapobiegania dalszym naruszeniom” – piszemy w naszym stanowisku na temat wprowadzenia stanu wyjątkowego. Przygotowaliśmy także opinię prawną, w której podkreśliliśmy, że stan wyjątkowy de facto zawiesił wolność mediów na pograniczu. Budzi to wątpliwości, zwłaszcza że w sytuacjach szczególnie problematycznych, gdy uzasadnione jest ograniczenie dostępu dziennikarzy do miejsc objętych sytuacją kryzysową, można zastosować mniej restrykcyjne środki, np. system akredytacji, który pozwalałby na dostęp do określonych miejsc wyłącznie dziennikarzom, którzy otrzymali przepustkę.

Wciąż nie jest także rozstrzygnięta sytuacja grupy 32 osób z Usnarza Górnego, którym straż graniczna po obu stronach granicy odmawia wstępu na terytorium Polski i Białorusi. Europejski Trybunał Praw Człowieka zobowiązał polskie władze do dostarczenia im żywności, wody, odzieży, opieki medycznej i tymczasowego schronienia, zarządzając środek tymczasowy. Wniosek o jego wydanie opracował prawnik HFPC adw. Daniel Witko we współpracy z r.pr. Agatą Bzdyń. Przekazaliśmy wniosek o niezwłoczne wykonanie zarządzenia ETPC stronie rządowej, jednak nic nie wskazuje na to, aby był respektowany. ETPC przedłużył obowiązywanie środka do 27 września. ETPC otrzymał już także naszą skargę złożoną w imieniu osób przebywających w Usnarzu.

Straż Graniczna celowo ignoruje prośby o ochronę międzynarodową

Z granicy płyną także informacje od aktywistów i aktywistek z Grupy Granica, że całe grupy migrantów wbrew prawu są wywożone na granicę i przepychane z powrotem na Białoruś.
Straż Graniczna nie przyjmuje wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej mimo jasno wyrażonej woli ich złożenia. To naruszenie prawa międzynarodowego (m.in. Konwencji Genewskiej i Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) i polskich przepisów (ustawy o cudzoziemcach), które stało się codziennością na polskich granicach. Polska przegrała już kilka spraw przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka (M.K. przeciwko Polsce czy D.A. przeciwko Polsce), w których ETPC uznał, że prośby cudzoziemców o możliwość złożenia wniosków o ochronę na przejściach granicznych są celowo ignorowane przez Straż Graniczną i to część powszechnej praktyki. W tych przypadkach polskie władze zignorowały również wydane przez ETPC środki tymczasowe, w których Trybunał zakazał polskim władzom odesłania skarżących cudzoziemców z powrotem na Białoruś – to sytuacja bez precedensu.

Prawne odpychanie od granic

Równolegle do naruszania praw cudzoziemców na granicach władze zmieniają obowiązujące przepisy tak, by de facto próbować zalegalizować zakazane w prawie krajowym i międzynarodowym praktyki odpychania od granic, tzw. push-backów. Polegają one na natychmiastowym zmuszeniu cudzoziemców do opuszczenia Polski bez możliwości indywidualnego rozpatrzenia danej sprawy i złożenia wniosku o ochronę międzynarodową.
Minister spraw wewnętrznych i administracji podpisał zmiany w rozporządzeniu ograniczającym ruch graniczny w związku z epidemią COVID-19, które przewidują możliwość stosowania push-backów, mimo że są niezgodne z Konstytucją, ustawami czy prawem UE, a więc przepisami nadrzędnymi, których obowiązywania nie można znieść aktem prawa niższego rzędu.
Sejm przegłosował także 17 września rządowy projekt zmiany ustawy o cudzoziemcach oraz ustawy o udzielaniu cudzoziemcom ochrony na terytorium RP, który dopuszcza stosowanie push-backów. Zakłada on m.in., że gdy cudzoziemiec złoży wniosek o udzielenie ochrony międzynarodowej zaraz po przekroczeniu granicy poza przejściem granicznym, to będzie on pozostawiony bez rozpoznania, chyba że dana osoba przybywa bezpośrednio z terytorium, gdzie jej życiu lub wolności zagrażało niebezpieczeństwo prześladowania lub ryzyko wyrządzenia poważnej krzywdy. Te założenia łamią zasady unijnego prawa azylowego i postanowienia Konwencji genewskiej. Mogą też być wykorzystywane do bezprawnego wydalania z terytorium Polski cudzoziemców, którzy kwalifikują się do udzielenia im ochrony międzynarodowej – wynika z naszej analizy prawnej, którą złożyliśmy w Sejmie. Ustawa czeka na rozpatrzenie przez Senat.
Uzasadnienie projektu ustawy pomija jednak zasadniczy fakt, że obecna sytuacja na wschodniej granicy RP swoje źródło znajduje przede wszystkim w złej sytuacji praw człowieka w państwach, z których uciekają docierający do Polski cudzoziemcy, w tym w Afganistanie, opuszczonym przez siły zbrojne państw zachodnich i przejętym przez Talibów.
Ze statystyk Europejskiego Urzędu Wsparcia w Dziedzinie Azylu (EASO) wynika, iż ponad połowa wniosków o udzielenie ochrony międzynarodowej złożonych w krajach UE przez obywateli Afganistanu została rozpatrzona pozytywnie, co w połączeniu z obecną sytuacją w tym kraju pozwala przyjąć, że osoby, które pojawiają się na polskiej granicy, w większości spełniają warunki do uzyskania ochrony międzynarodowej. Należy również zwrócić uwagę, że cudzoziemcy ubiegający się o udzielenie ochrony międzynarodowej przybywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej już od lat 90. i nie stanowią oni zagrożenia dla porządku publicznego i bezpieczeństwa państwa. Uzasadnienie projektu nie zawiera żadnych konkretnych informacji, z których można by wyciągnąć wniosek, że cudzoziemcy ubiegający się o ochronę w Polsce takie zagrożenie faktycznie stwarzają.

How useful was this post?

Click on a star to rate it!

Average rating 0 / 5. Vote count: 0

No votes so far! Be the first to rate this post.

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Powiadom o
guest

wp-puzzle.com logo

Witryna wykorzystuje Akismet, aby ograniczyć spam. Dowiedz się więcej jak przetwarzane są dane komentarzy.

0 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments