Coraz częściej czołowi politycy partii rządzącej wypowiadają się na temat obecnego stanu i przyszłości stosunków Polski z Unią Europejską nie wykluczając wystąpienia naszego państwa z tej organizacji. Wypowiedzi te wzbudzają zrozumiały niepokój opinii publicznej. W tej sytuacji, warto przypomnieć artykuł napisany przez prof. dr. hab. Stanisława Biernata (wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego). Artykuł ten powstał  w pierwszej połowie 2016 r. czyli jeszcze przez przed brexitem, a nawet przed referendum w Zjednoczonym Królestwie i został opublikowany w pracy zbiorowej „Minikomentarz dla Maxiprofesora, Księga jubileuszowa dla profesora Leszka Garlickiego” pod redakcją naukową Marka Zubika, Wydawnictwo Sejmowe, Warszawa 2017  (s. 652-669).

Ze względów technicznych artykuł nie został przedrukowany poniżej z przytoczonej książki, ale w formacie word/PDF.

W swojej pracy prof. Biernat skupił się na dwóch kwestiach:

1. konstrukcji prawa unijnego dotyczącego wystąpienia państwa członkowskiego z Unii tj. głównie art. 50 TUE, który w czasie pisania tego artykułu jeszcze nie znalazł zastosowania, rozważania były więc tylko hipotetyczne. Dopiero potem zostały zweryfikowane w procesie brexitu;
2. konstrukcji prawa polskiego dotyczącego ewentualnego wystąpienia Polski z Unii, czyli tego, co wynika z Konstytucji (łącznie z niezrealizowanym projektem nowelizacji Konstytucji) i z ustawy o umowach międzynarodowych. W tej części rozważania są w pełni aktualne także dzisiaj. W ówczesnym (i obecnym) stanie prawnym do wystąpienia z Unii wystarczyłaby zgoda Sejmu wyrażona w ustawie zwykłej, bez potrzeby przeprowadzenia referendum, ani wydania ustawy uchwalonej większością kwalifikowaną posłów i senatorów. Autor krytykuje to rozwiązanie i postuluje, aby w ewentualnej procedurze występowania z Unii niezbędne były dwa referenda ogólnokrajowe: najpierw na początku, przed notyfikacją Radzie Europejskiej zamiaru wystąpienia (art. 50 ust. 1 i 2 TUE), a następnie na końcu, po ustaleniu warunków wystąpienia czyli przed zawarciem umowy o warunkach wystąpienia z Unii albo przed wejściem w życie decyzji o jednostronnym wystąpieniu (art. 50 ust. 3 TUE).

Owe najistotniejsze z polskiej perspektywy aspekty proceduralne, aktualne także dzisiaj, zostały przedstawione w artykule głównie w pkt. 2-5 oraz 8-15.

Biernat-wystąpienie z Unii