OPINIA RZECZNIKA GENERALNEGO

MICHALA BOBEKA

przedstawiona w dniu 2 września 2021 r.(1)

Sprawa C‑338/20

Prokuratura Rejonowa Łódź-Bałuty

[wniosek o wydanie orzeczenia w trybie prejudycjalnym złożony przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi (Polska)]

Odesłanie prejudycjalne – Przestrzeń wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości – Współpraca wymiarów sprawiedliwości w sprawach karnych – Wzajemne uznawanie – Kary o charakterze pieniężnym – Decyzja ramowa 2005/214/WSiSW – Podstawy odmowy uznania lub wykonania – Brak tłumaczenia orzeczenia przekazanego do wykonania – Prawa językowe – Prawo do rzetelnego procesu sądowego

I.      Wprowadzenie

1.        W 2019 r. miejscowa policja zatrzymała w Niderlandach kierowcę mającego stałe miejsce zamieszkania w Polsce. Za pośrednictwem tłumacza języka polskiego, z którym skontaktowano się telefonicznie, policja poinformowała kierowcę o naruszeniu przez niego przepisów kodeksu drogowego oraz zapowiedziała, że zostanie ukarany mandatem karnym.

2.        Właściwe niderlandzkie organy administracyjne wydały następnie orzeczenie nakładające na kierowcę karę pieniężną, które zostało mu doręczone drogą pocztową. Wspomniane orzeczenie zostało sporządzone w języku niderlandzkim, niemniej dołączono do niego dodatkowe wyjaśnienia w językach angielskim, francuskim i niemieckim, a także odniesienie do strony internetowej, gdzie zamieszczono informacje w innych językach, w tym w języku polskim. Kierowca nie wniósł odwołania od tego orzeczenia, wobec czego stało się ono prawomocne.

3.        W postępowaniu głównym właściwy sąd polski musi orzec w przedmiocie wniosku organów niderlandzkich o wykonanie orzeczenia nakładającego karę pieniężną. Kierowca sprzeciwia się wykonaniu orzeczenia, twierdząc, że nie otrzymał jego tłumaczenia na język polski.

4.        Czy w takich okolicznościach sąd polski jest zobowiązany – na podstawie przepisów decyzji ramowej Rady 2005/214/WPZiB z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym(2) – do uznania i wykonania orzeczenia? Czy może sąd ten powinien odmówić uznania i wykonania tego orzeczenia z powodu naruszenia prawa kierowcy do rzetelnego procesu sądowego? Taki właśnie problem musi w istocie rozstrzygnąć Trybunał w ramach niniejszego postępowania.

II.    Ramy prawne

A.      Prawo Unii

5.        Motywy 2 i 4 decyzji ramowej 2005/214 głoszą:

„(2)      Zasada wzajemnego uznawania powinna mieć zastosowanie do kar o charakterze pieniężnym, wymierzonych przez organy sądowe lub administracyjne, w celu ułatwienia egzekwowania takich kar w państwie członkowskim innym niż państwo, w którym wymierzono kary.

[…]

(4)      Niniejsza decyzja ramowa powinna obejmować także kary o charakterze pieniężnym wymierzane w związku z naruszeniem przepisów ruchu drogowego”.

6.        Artykuł 1, zatytułowany „Definicje”, stanowi, że do celów tej decyzji ramowej:

„a)      »orzeczenie« oznacza prawomocne orzeczenie nakazujące osobie fizycznej lub prawnej uiszczenie kary o charakterze pieniężnym, wydane przez:

[…]

(ii)      organ państwa wydającego inny niż sąd w odniesieniu do przestępstwa lub wykroczenia zgodnie z prawem państwa wydającego, pod warunkiem że dana osoba miała możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych;

[…]

b)      »kara o charakterze pieniężnym« oznacza zobowiązanie do zapłaty:

(i)      określonej w orzeczeniu kwoty pieniężnej w związku z popełnieniem przestępstwa lub wykroczenia;

[…]”.

7.        W art. 5 ust. 1 decyzji ramowej 2005/214 określono zakres stosowania tej decyzji w następujący sposób:

„Następujące przestępstwa i wykroczenia, jeśli są karalne w państwie wydającym oraz zdefiniowane w sposób określony w prawie państwa wydającego, stanowią, bez konieczności weryfikacji ich karalności w obu państwach, podstawę uznania i wykonania orzeczenia, zgodnie z postanowieniami niniejszej decyzji ramowej:

[…]

–        naruszenie przepisów ruchu drogowego, w tym łamanie przepisów dotyczących czasu prowadzenia pojazdu i okresów odpoczynku oraz przepisów dotyczących towarów niebezpiecznych,

[…]”.

8.        Zgodnie z art. 6 decyzji ramowej 2005/214 „właściwe organy w państwie wykonującym uznają orzeczenie, które zostało przekazane zgodnie z art. 4, z pominięciem dalszych formalności i niezwłocznie podejmują wszelkie niezbędne środki w celu jego wykonania, o ile właściwy organ nie zdecyduje o powołaniu się na podstawy odmowy uznania lub wykonania przewidziane w art. 7”.

9.        Artykuł 7 ust. 3 tej decyzji ramowej, który dotyczy podstaw odmowy uznania lub wykonania, stanowi:

„W przypadkach, o których mowa w ust. 1 i ust. 2 lit. c), g), właściwy organ w państwie wykonującym przed podjęciem decyzji o nieuznaniu i niewykonaniu orzeczenia w całości lub w części zasięga wszelkimi odpowiednimi sposobami opinii właściwego organu w państwie wydającym, a w stosownych przypadkach występuje do niego o niezwłoczne dostarczenie wszelkich niezbędnych informacji”.

10.      W myśl art. 20 ust. 3 omawianej decyzji ramowej „każde państwo członkowskie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia, w przypadku gdy zaświadczenie określone w art. 4 pozwala podejrzewać, że naruszone zostały prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne zawarte w art. 6 traktatu. W takim przypadku zastosowanie ma procedura określona w art. 7 ust. 3”.

B.      Prawo polskie

11.      Artykuł 611fg § 1 pkt 9 Kodeksu postępowania karnego upoważnia sąd polski do odmowy wykonania prawomocnego orzeczenia o nałożeniu kary o charakterze pieniężnym, jeśli z treści zaświadczenia wynika, iż osoba, której dotyczy orzeczenie, nie została należycie pouczona o możliwości i prawie do zaskarżenia tego orzeczenia.

C.      Prawo niderlandzkie

12.      Centraal Justitieel Incassobureau (centralne biuro poboru należności sądowych, Niderlandy, zwane dalej „CJIB”) jest centralnym organem administracyjnym odpowiedzialnym za pobór i ściąganie należności z mandatów karnych wystawionych w związku z czynami popełnianymi na terytorium Królestwa Niderlandów. Od mandatu karnego wystawionego przez CJIB można w terminie sześciu tygodni złożyć odwołanie do officier van justitie (prokuratury, Niderlandy).

III. Okoliczności faktyczne, postępowanie przed sądem krajowym i pytanie prejudycjalne

13.      W dniu 11 lipca 2019 r. DP – obywatel Polski mający miejsce zamieszkania w Polsce – został zatrzymany w Niderlandach przez miejscową policję. Za pośrednictwem tłumacza języka polskiego, z którym skontaktowano się telefonicznie („tolkentelefoon”), policja poinformowała kierowcę w języku polskim o naruszeniu przez niego przepisów kodeksu drogowego polegającego na tym, że dwie opony pojazdu, którym się poruszał, nie spełniały wymogów dotyczących profilu. Policja poinformowała również kierowcę o nałożeniu na niego mandatu karnego w wysokości 210 EUR, o braku obowiązku udzielania wyjaśnień, o prawie do tłumaczenia ustnego i pisemnego oraz o sposobie, w jaki może on zaskarżyć decyzję o nałożeniu mandatu.

14.      W dniu 22 lipca 2019 r. CJIB wydał orzeczenie (zwane dalej „spornym orzeczeniem”), na mocy którego ukarał kierowcę karą pieniężną. Orzeczenie to zostało przesłane kierowcy drogą pocztową. Orzeczenie zostało sporządzone w języku niderlandzkim oraz zawierało, po pierwsze, dodatkowe wyjaśnienia w języku angielskim, francuskim i niemieckim, a po drugie, odniesienie w tych językach do strony internetowej CJIB, na której zamieszczono, w tym w języku polskim, informacje dotyczące między innymi możliwości zaskarżenia tego orzeczenia lub uzyskania dodatkowych informacji od CJIB.

15.      Ponieważ DP nie wniósł środka odwoławczego, we wrześniu 2019 r. orzeczenie stało się prawomocne.

16.      W dniu 21 stycznia 2020 r. do Sądu Rejonowego dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi (Polska) wpłynął wniosek CJIB o wykonanie kary o charakterze pieniężnym nałożonej na kierowcę.

17.      Sąd ten zwrócił się do CJIB z pytaniem, czy sporne orzeczenie zostało doręczone DP wraz z dołączonym tłumaczeniem na język polski. CJIB udzielił odpowiedzi przeczącej. Przed sądem odsyłającym DP potwierdził, że na przełomie listopada i grudnia 2019 r. otrzymał pismo z Niderlandów. Jednakże kierowca utrzymywał, że nie był w stanie zrozumieć treści tego pisma, ponieważ nie zawierało ono informacji w języku polskim.

18.      Mając wątpliwości co do wykładni właściwych przepisów decyzji ramowej 2005/214, w dniu 7 lipca 2020 r. Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi postanowił zawiesić postępowanie i zwrócić się do Trybunału z następującym pytaniem prejudycjalnym:

„Czy doręczenie ukaranemu orzeczenia nakładającego karę pieniężną bez zapewnienia jego tłumaczenia na język zrozumiały dla adresata, upoważnia organ państwa wykonującego orzeczenie do odmowy jego wykonania na podstawie przepisów implementujących art. 20 ust. 3 decyzji ramowej [2005/214] z uwagi na naruszenie prawa do rzetelnego postępowania sądowego?”.

19.      Uwagi na piśmie zostały złożone przez Prokuraturę Rejonową Łódź-Bałuty (Polska), rządy niderlandzki i polski oraz Komisję Europejską. Wspomniani uczestnicy postępowania odpowiedzieli również na piśmie na pytania Trybunału.

IV.    Analiza

20.      Poprzez pytanie prejudycjalne sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy przepisy decyzji ramowej 2005/214 (a w szczególności jej art. 20 ust. 3) należy interpretować w ten sposób, że uprawniają one sąd krajowy państwa wykonującego do odmowy uznania i wykonania prawomocnego orzeczenia wydanego przez państwo wydające, na mocy którego na osobę nałożono karę o charakterze pieniężnym (zwanego dalej „orzeczeniem o nałożeniu kary pieniężnej”) bez zapewnienia ukaranemu tłumaczenia tego orzeczenia na zrozumiały dla niego język.

21.      W niniejszej opinii najpierw przedstawię kilka uwag wstępnych mających na celu wyjaśnienie mających zastosowanie przepisów prawa Unii (zob. śródtytuł A poniżej), a następnie zajmę się problematyką podniesioną w pytaniu prejudycjalnym, a mianowicie czy na gruncie decyzji ramowej 2005/214 dana osoba ma prawo do otrzymania tłumaczenia orzeczenia przekazanego do wykonania? (zob. śródtytuł B poniżej).

A.      Uwagi wstępne – właściwe unormowania

22.      Na początku warto sprecyzować unormowania mające zastosowanie do sprawy rozpatrywanej w postępowaniu głównym.

23.      Zgodnie z informacjami przedstawionymi przez rząd niderlandzki orzeczenie o nałożeniu kary pieniężnej zostało, stosownie do przepisów prawa krajowego, wydane w postępowaniu składającym się z dwóch etapów – etapu „ustnego”, który miał miejsce w trakcie kontroli drogowej przeprowadzonej przez policję z udziałem tłumacza ustnego, oraz etapu „pisemnego”, który odbył się kilka tygodni później przed CJIB. Orzeczeniem, o którego wykonanie wniesiono w niniejszej sprawie, jest zatem orzeczenie przesłane kierowcy drogą pocztową, które zostało sporządzone w języku niderlandzkim i zawierało dodatkowe informacje w językach angielskim, francuskim i niemieckim, a także odesłanie do strony internetowej CJIB, gdzie zamieszczono ogólne informacje, w tym w języku polskim.

24.      Taka (mieszana) forma postępowania raczej odbiega od postępowania, które toczy się w pełni ustnie i niezwłocznie przed funkcjonariuszami policji. Przykładem takiego postępowania jest sytuacja, w której kierowca pojazdu zostaje zatrzymany przez policję niezwłocznie po popełnieniu wykroczenia drogowego (polegającego na przykład na przekroczeniu prędkości lub przejechaniu na czerwonym świetle), przyjmuje nałożony na niego mandat karny i zobowiązuje się do jego opłacenia w wyznaczonym mu przez policję terminie. W opisanym przypadku postępowanie odbywa się całkowicie w obecności kierowcy, a decyzja o nałożeniu mandatu karnego – stanowiącej tytuł wykonawczy – jest podejmowana przez policję na miejscu.

25.      Nie taka jednak sytuacja miała miejsce w sytuacji rozpatrywanej w postępowaniu głównym. W niniejszej sprawie, jak rozumiem, zgodnie z przepisami prawa krajowego postępowanie administracyjne kończy się dopiero wydaniem prawomocnego pisemnego orzeczenia przez CJIB.

26.      W tym kontekście powstaje pytanie, które przepisy prawa Unii mają zastosowanie i są istotne w niniejszym postępowaniu?

27.      W swoim pytaniu sąd odsyłający zwrócił się do Trybunału o dokonanie wykładni przepisów decyzji ramowej 2005/214. Wspomniany akt prawny faktycznie znajduje zastosowanie w niniejszej sprawie.

28.      Do sądu odsyłającego zwrócono się o uznanie i wykonanie orzeczenia przekazanego na podstawie art. 4 decyzji ramowej 2005/214. Zgodnie z art. 1 lit. a) ppkt (ii) decyzji ramowej 2005/214 orzeczeniem przekazanym do wykonania jest „prawomocne orzeczenie nakazujące osobie fizycznej lub prawnej uiszczenie kary o charakterze pieniężnym”, wydane przez „organ państwa wydającego inny niż sąd w odniesieniu do przestępstwa lub wykroczenia zgodnie z prawem państwa wydającego, pod warunkiem że dana osoba miała możliwość skierowania sprawy do rozstrzygnięcia przez sąd właściwy także w sprawach karnych”. Ponadto na gruncie art. 5 decyzji ramowej 2005/214 „naruszenie przepisów ruchu drogowego” stanowi kategorię przestępstw i wykroczeń, które po spełnieniu odpowiednich warunków stanowią podstawę uznania i wykonania orzeczenia.

29.      Natomiast ani dyrektywa (UE) 2015/413(3), ani dyrektywa 2010/64/UE(4) – które sąd odsyłający, jak również niektórzy uczestnicy postępowania wskazali jako ewentualne „źródła inspiracji” do celów wykładni decyzji ramowej 2005/214 – nie mają zastosowania ratione materiae w niniejszej sprawie.

30.      Dyrektywa 2015/413, mająca na celu ułatwienie transgranicznej wymiany informacji dotyczących przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, ma zastosowanie jedynie w odniesieniu do szczególnych przestępstw lub wykroczeń wymienionych w jej art. 2. Nie ulega wątpliwości, że katalog ten jest zamknięty(5). W dyrektywie ma mowy o naruszeniu przepisów dotyczących wymogów w zakresie profilu opon. Ponadto, jak w szczególności wynika z art. 1, art. 4 ust. 1 oraz z motywów 2 i 8 dyrektywy 2015/413, celem tego aktu jest zapewnienie skuteczności dochodzeń dotyczących przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego, tak aby można było następnie ukarać osoby odpowiedzialne za ich popełnienie. Egzekwowanie tych sankcji nie jest przedmiotem dyrektywy 2015/413.

31.      Dalej, w przypadku dyrektywy 2010/64 w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym, w jej art. 1 ust. 3 wskazano, że „w przypadku gdy prawo państwa członkowskiego przewiduje nakładanie kar w odniesieniu do drobnych przestępstw przez organ inny niż sąd właściwy w sprawach karnych, a od nałożenia takiej kary można się odwołać do takiego sądu, niniejsza dyrektywa ma zastosowanie jedynie do postępowania przed tym sądem w wyniku takiego odwołania”(6). W motywie 16 tej dyrektywy wyjaśniono, że „stosunkowe drobne przestępstwa” mogą obejmować „przestępstwa drogowe, które popełniane są na szeroką skalę i które mogłyby być wykryte w wyniku kontroli ruchu drogowego”. W motywie tym uściślono również, że prawodawca Unii uznał, iż „w takich sytuacjach nieuzasadnione byłoby wymaganie od właściwego organu zapewnienia wszystkich praw określonych w [dyrektywie 2010/64]”(7).

32.      W niniejszej sprawie osoba, wobec której wydano orzeczenie przekazane do wykonania, nie skorzystała z prawa do jego zaskarżenia do właściwego sądu niderlandzkiego. Tym samym nie zostało wszczęte żadne postępowanie sądowe, w ramach którego mogłaby mieć zastosowanie dyrektywa 2010/64. Nawet gdyby tak jednak było, przepisy dyrektywy 2010/64 miałyby zastosowanie w ramach tamtego postępowania, nie zaś postępowania, które obecnie toczy się przed sądem odsyłającym.

33.      Nie ulega zatem wątpliwości, że (jedynymi) przepisami prawa Unii, które odnoszą się do przedmiotowej sytuacji, są przepisy decyzji ramowej 2005/214. Zastosowanie decyzji ramowej siłą rzeczy pociąga też za sobą zastosowanie postanowień Karty praw podstawowych Unii Europejskiej (zwanej dalej „kartą”). W niniejszym przypadku szczególnie istotne wydaje się być prawo do rzetelnego procesu sądowego, ustanowione w art. 47 akapit drugi karty.

34.      Wyjaśniwszy powyższe, przejdę teraz do głównej problematyki, której dotyczy niniejsze postępowanie.

B.      Czy z decyzji ramowej 2005/214 można wywodzić prawo do otrzymania tłumaczenia orzeczenia przekazanego do wykonania?

35.      Sąd odsyłający dąży w istocie do ustalenia, czy na gruncie decyzji ramowej 2005/214 do orzeczenia nakładającego karę pieniężną przekazanego do wykonania należy co do zasady dołączyć jego tłumaczenie, w sytuacji gdy wspomniane orzeczenie zostało sporządzone w języku innym niż język urzędowy państwa członkowskiego wykonania.

36.      Moim zdaniem na tak postawione pytanie należy udzielić odpowiedzi przeczącej.

37.      Po pierwsze, przepisy decyzji ramowej 2005/214 nie zawierają żadnego wyraźnego ani dorozumianego wymogu zapewnienia tłumaczenia oryginału orzeczenia przekazanego do wykonania (zob. śródtytuł 1 poniżej). Po drugie, żaden ogólny obowiązek zapewnienia takiego tłumaczenia nie wynika też moim zdaniem z ogólnych zasad prawa ani praw podstawowych, do których odsyła art. 20 ust. 3 decyzji ramowej 2005/214 (zob. śródtytuły 2 i 3 poniżej).

38.      Chciałbym uściślić, że powyższe stwierdzenie nie wyklucza, iż w pewnych sytuacjach brak tłumaczenia orzeczenia o nałożeniu kary pieniężnej mógłby skutkować naruszeniem prawa adresata do rzetelnego procesu sądowego w kontekście postępowania, które toczyło się w państwie wydającym, co stanowiłoby uzasadnioną podstawę do odmowy uznania i wykonania tego orzeczenia przez państwo wykonujące. Uważam po prostu, że sam brak tłumaczenia automatycznie nie przesądza o naruszeniu prawa do rzetelnego procesu sądowego. Stwierdzenie, że prawa adresata do rzetelnego procesu sądowego zostały naruszone, wymaga bowiem dokonania oceny wszystkich istotnych okoliczności danego przypadku. W związku z tym w końcowej części niniejszej opinii postaram się udzielić sądowi odsyłającemu pewnych wskazówek co do tego, jak należy przeprowadzić taką ocenę w niniejszej sprawie (zob. śródtytuł 4 poniżej).

1.      Treść i cel decyzji ramowej 2005/214

39.      Zgodnie z art. 6 decyzji ramowej 2005/214 „właściwe organy w państwie wykonującym uznają orzeczenie, które zostało przekazane zgodnie z art. 4, z pominięciem dalszych formalności i niezwłocznie podejmują wszelkie niezbędne środki w celu jego wykonania, o ile właściwy organ nie zdecyduje o powołaniu się na podstawy odmowy uznania lub wykonania przewidziane w art. 7”(8).

40.      Brzmienie tego przepisu jest dość jasne: jeśli organy państwa wnioskującego dopełnią określonych w tej decyzji ramowej formalności, organy państwa wykonującego muszą co do zasady uznać orzeczenie i podjąć wszystkie kroki niezbędne do jego wykonania. Organy państwa wykonującego nie mogą wymagać od organów państwa wnioskującego spełnienia „dalszych formalności” ani również nie mogą odmówić uznania i wykonania orzeczenia, chyba że zachodzi jedna z podstaw odmowy uznania i wykonania określonych w tej decyzji ramowej. Wspomniane podstawy zostały wymienione w art. 7 decyzji ramowej 2005/214, przy czym kolejna podstawa odmowy uznania – w art. 20 ust. 3 – została wskazana przez Trybunał w jego orzecznictwie(9).

41.      W tym kontekście pragnę zauważyć, po pierwsze, że żaden przepis decyzji ramowej 2005/214 nie wymienia wśród formalności, których muszą dopełnić organy państwa wnioskujące o uznanie i wykonanie orzeczenia nakładającego na osobę karę pieniężną, wymogu zapewnienia tłumaczenia tej decyzji(10).

42.      Po drugie, brak zapewnienia tłumaczenia orzeczenia przekazanego do wykonania, nie figuruje wśród podstaw odmowy uznania i wykonania, o których mowa w art. 7 decyzji ramowej 2005/214. Jest to istotne, tym bardziej że w ust. 2 tego przepisu wymieniono uchybienia, które – jak to powołane w niniejszym postępowaniu – mogą potencjalnie wpłynąć na korzystanie przez adresata orzeczenia z prawa do obrony. W katalogu wymienionych uchybień można znaleźć w szczególności brak właściwego pouczenia danej osoby o przysługujących jej środkach zaskarżenia [art. 7 ust. 2 lit. g)], nieprawidłowe wezwanie danej osoby przed właściwy sąd [art. 7 ust. 2 lit. i) ppkt (i)] lub nieprawidłowe doręczenie jej orzeczenia [art. 7 ust. 2 lit. i) ppkt (iii)].

43.      Jak się wydaje, na rzecz ścisłej wykładni art. 6 i 7 decyzji ramowej 2005/214 przemawia też sam cel tej decyzji ramowej.

44.      Jak podkreślił Trybunał, decyzja ramowa 2005/214 ma na celu „ustanowienie skutecznego mechanizmu transgranicznego uznawania i wykonywania orzeczeń wymierzających prawomocnie osobie fizycznej lub prawnej karę o charakterze pieniężnym”(11). Trybunał wyjaśnił ponadto, że „zasada wzajemnego uznawania, na której opiera się systematyka decyzji ramowej” oznacza, że „podstawy odmowy uznania czy wykonania [orzeczenia, które zostało przekazane do wykonania na podstawie art. 4] powinny podlegać ścisłej wykładni”(12).

45.      Powyższe ustalenia są zgodne z rację bytu tego aktu – do celów wykonania dane orzeczenie zostaje (mówiąc przenośnie) „wchłonięte” przez dokument, który je krótko i powierzchownie streszcza i wyjaśnia, a mianowicie zaświadczenie wskazane w art. 4 decyzji ramowej 2005/214, którego standardowy formularz znajduje się w załączniku. Zgodnie z zasadą wzajemnego zaufania państwo wykonujące winno ufać treści zaświadczenia, chyba że są ku temu przeciwwskazania. Z tego powodu art. 16 decyzji ramowej 2005/214 określa wymogi językowe zaświadczenia, ale już nie orzeczenia, na podstawie którego je sporządzono(13).

46.      W tym względzie istotny wydaje się być art. 16 ust. 2. Zgodnie z tym przepisem „[w]ykonanie orzeczenia może zostać zawieszone na czas niezbędny do uzyskania jego tłumaczenia na koszt państwa wykonującego”. Przepis ten potwierdza, że na gruncie decyzji ramowej 2005/214, po pierwsze, na etapie wykonania kluczowy jest język, w którym zostało sporządzone zaświadczenie, zaś po drugie, nie ma automatycznego wymogu zapewnienia tłumaczenia orzeczenia, na podstawie którego je wydano.

47.      W związku z tym uważam, że z przepisów decyzji ramowej 2005/214 nie wynika żaden wyraźny ani dorozumiany wymóg przedstawienia osobie, wobec której wydano orzeczenie o ukaraniu karą pieniężną przekazane do wykonania, pełnego tłumaczenia tego orzeczenia na określony język.

48.      W niniejszej sprawie sąd odsyłający zwraca jednak uwagę na art. 20 ust. 3 omawianej decyzji ramowej, zgodnie z którym „każde państwo członkowskie może odmówić uznania i wykonania orzeczenia, w przypadku gdy zaświadczenie określone w art. 4 pozwala podejrzewać, że naruszone zostały prawa podstawowe lub podstawowe zasady prawne zawarte w art. 6 traktatu”(14).

49.      Zdaniem sądu odsyłającego nieprzedstawienie adresatowi tłumaczenia zaskarżonego orzeczenia może z jednej strony prowadzić do naruszenia ogólnej zasady dotyczącej tłumaczenia dokumentów mających negatywne skutki dla jednostki, a z drugiej strony skutkować naruszeniem prawa do rzetelnego procesu.

50.      Pochylę się teraz nad tymi kwestiami.

2.      Czy prawo do tłumaczenia jest jedną z podstawowych zasad prawa Unii?

51.      Sąd odsyłający sugeruje przede wszystkim, że brak w decyzji ramowej 2005/214 szczególnego przepisu dotyczącego systemu językowego orzeczenia przekazanego do wykonania wynika ze stosunkowo odległej daty przyjęcia tego aktu. Sąd odsyłający podnosi, że (obecną) wolę prawodawcy Unii w tej materii można wywieść z przepisów dotyczących wymogów językowych obecnych w późniejszych aktach prawnych przyjętych w przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości. W szczególności sąd odsyłający zwraca uwagę na regulacje dyrektywy 2010/64 i dyrektywy 2015/413, które nakładają na organy państw członkowskich pewne obowiązki dotyczące doręczania tłumaczenia orzeczeń przekazanych do wykonania.

52.      Sąd odsyłający sugeruje w istocie, aby opierając się na innych aktach prawa Unii, wyprowadzić ogólną zasadę, zgodnie z którą organy krajowe byłyby zobowiązane do doręczenia w sytuacjach takich jak rozpatrywana w niniejszej sprawie tłumaczenia każdego aktu mającego negatywne skutki dla jednostki na jej język ojczysty (lub ewentualnie na inny zrozumiały dla niej język).

53.      Nie przekonuje mnie ten argument.

54.      Po pierwsze, jak już wyjaśniłem w mojej opinii w sprawie BV, uważam, że sądy Unii nie powinny przywiązywać zbyt dużej wagi do dorozumianych intencji prawodawcy, jeżeli takie intencje nie znalazły żadnego bezpośredniego wyrazu w przyjętych i obowiązujących przepisach. Moim zdaniem przy dokonywaniu wykładni aktu prawa Unii istotne znaczenie mają elementy zawarte w tekście takiego aktu w połączeniu z wolą prawodawcy wyrażoną w preambule. Natomiast zamysły i założenia, które rzeczywiście lub, jak się przyjmuje, były obecne w trakcie procesu legislacyjnego, ale które nie znalazły wyrazu w brzmieniu spornych przepisów, nie powinny być brane pod uwagę(15).

55.      Jest tak tym bardziej w sytuacji, w której wolę prawodawcy Unii nie wywodzi się z dokumentów będących częścią stosownego procesu legislacyjnego, lecz z innych aktów prawodawczych Unii, które zostały przyjęte po przyjęciu rozpatrywanego aktu i które zresztą nie mają z nim nic wspólnego.

56.      Po drugie, w każdym razie nie jestem przekonany, że prawodawcy Unii można przypisać faktyczną wolę wprowadzenia obowiązku doręczania tłumaczeń orzeczeń mających negatywne skutki dla jednostek, opierając się na treści innych aktów prawa Unii. Pobieżna analiza stosownych regulacji zawartych w różnych aktach prawnych pokazuje, że w rzeczywistości prawodawca Unii stosował różne rozwiązania w tej dziedzinie.

57.      Przykładowo dyrektywy Unii przyjęte w dziedzinie postępowania karnego ze zrozumiałych względów zapewniają wyższy poziom ochrony osobom fizycznym, przeciwko którym toczy się postępowanie. Wspomniane dyrektywy nie opierają się jednak na jednolitym standardzie. Dyrektywa 2010/64 wymaga zapewnienia tłumaczenia „istotnych dokumentów” w „języku ojczystym podejrzanych lub oskarżonych lub w jakimkolwiek innym języku, którym mówią”(16). Dyrektywa 2012/13/UE w sprawie prawa do informacji w postępowaniu karnym(17) zobowiązuje państwa członkowskie do zapewnienia, „aby osoby podejrzane lub oskarżone, które zostały zatrzymane lub aresztowane, otrzymały niezwłocznie pisemne pouczenie o prawach”. Pouczenie o prawach sporządza się w „prostym i przystępnym języku w języku dla nich zrozumiałym”(18).

58.      Poza zakresem stosowania przepisów Unii dotyczących postępowania karnego jednostki nie mogą zazwyczaj wywodzić praw podmiotowych odnoszących się do języka z aktów prawnych Unii pochodzących z różnych obszarów unijnych regulacji. Jeżeli już nawet akty prawne odnoszą się do kwestii językowych, to zazwyczaj służy to ułatwieniu wzajemnej pomocy między państwami członkowskimi. Nawet gdyby bowiem uwzględnić sytuację adresata, nie ma gwarancji, że dany dokument zostanie przez niego zrozumiany, ponieważ może mu on zostać doręczony na przykład w języku urzędowym państwa członkowskiego, w którym ma on miejsce zamieszkania(19), lub w języku państwa członkowskiego, w którym jest zarejestrowany pojazd uczestniczący w wykroczeniu drogowym(20).

59.      W związku z tym należy stwierdzić, że Unia nie ma obecnie jednolitego standardu dotyczącego systemu językowego doręczanych dokumentów transgranicznych. W zależności od przedmiotu konkretnego aktu prawa Unii obowiązek doręczenia przez organy wnioskującego państwa członkowskiego dokumentów lub informacji w języku adresata dokumentu może być mniej lub bardziej doniosły. W związku z tym nie uważam, aby przepisy dyrektywy 2010/64 i dyrektywy 2015/413 (lub jakiegokolwiek innego aktu w tym względzie) można było interpretować jako wyraz faktycznej lub generalnej woli prawodawcy Unii, która miałaby identyczny wymiar w przypadku każdego aktu prawnego, nawet przy założeniu (quod non), że taka wola ma znaczenie z punktu widzenia hermeneutyki prawniczej.

60.      Jest raczej na odwrót. Biorąc pod uwagę jasne przepisy dyrektywy 2015/413 i dyrektywy 2010/64, zaproponowana przez sąd odsyłający wykładnia decyzji ramowej 2005/214 wydaje się być trudna do pogodzenia z wolą prawodawcy Unii.

61.      Z jednej strony bowiem rozszerzenie wymogu tłumaczenia na wszystkie orzeczenia w sprawie wykonania kar pieniężnych nałożonych za wszelkie wykroczenia drogowe jest równoznaczne z interpretacją art. 2 dyrektywy 2015/413 w sposób wykraczający poza brzmienie tego aktu. Jak bowiem wspomniałem w pkt 30 powyżej, określony w tym akcie katalog przestępstw i wykroczeń jest zamknięty. Pomijając ten fakt, cel tego aktu odbiega od celu decyzji ramowej 2005/214, w związku z czym ewentualnych podobieństw między tymi dwoma aktami należy ewentualnie doszukiwać się z pewną dozą ostrożności.

62.      Z drugiej strony motyw 16 dyrektywy 2010/64 świadczy o tym, że prawodawca Unii uznał, iż w przypadku drobnych przestępstw i wykroczeń, takich jak te związane z ruchem drogowym, w których organem nakładającym karę jest organ administracyjny, „nieuzasadnione byłoby wymaganie od właściwego organu zapewnienia [wszystkich] praw” do tłumaczenia ustnego i pisemnego określonych w tej dyrektywie(21). Stwierdzenie to sugeruje też, że prawodawca Unii dokonał w tym zakresie wyraźnego wyboru.

63.      Argument, zgodnie z którym przepisy decyzji ramowej 2005/214 powinny być interpretowane w świetle nowszych aktów prawnych, jest tym bardziej zaskakujący, jeśli weźmie się pod uwagę, że w 2009 r. prawodawca Unii zmienił tę decyzję ramową(22), nie wprowadzając w tym zakresie żadnych przepisów szczególnych. Gdyby w ciągu 10 lat od wprowadzenia tych zmian prawodawca Unii chciał ponownie zmienić tekst tej decyzji ramowej, miał ku temu wiele okazji. Najwyraźniej jednak nie zdecydował się na taki krok.

64.      Podsumowując tę kwestię i niezależnie od intencji przypisywanych prawodawcy Unii, nie potrafię wskazać żadnej ogólnej zasady, zgodnie z którą organy krajowe byłyby zobowiązane do doręczenia w sytuacjach takich jak rozpatrywana w niniejszej sprawie tłumaczenia każdego aktu mającego negatywne skutki dla jednostki na jej język ojczysty (lub ewentualnie na inny zrozumiały dla niej język).

65.      Dostrzegam też kolejne, aczkolwiek pośrednie, potwierdzenie okoliczności, że różne uregulowania prawa Unii nie zawierają ogólnej zasady w tej kwestii, która ma związek z potencjalnymi konsekwencjami wynikającymi z nieprzekazania aktu prawnego, który podlega doręczeniu lub wykonaniu, lub informacji dotyczących tego aktu w danym języku. W szeregu aktów prawnych prawodawca Unii nie przewidział bowiem żadnych szczególnych regulacji w tym zakresie(23).      Tam, gdzie to uczynił, regulacje te charakteryzują się dość dużą różnorodnością(24).

66.      Postulat, aby na podstawie samego prawa do rzetelnego procesu sądowego zagwarantowanego w art. 47 karty Trybunał wprowadził ogólny wymóg zobowiązujący organy administracyjne państw członkowskich do przedstawienia w sytuacjach transgranicznych pełnego tłumaczenia każdego aktu mającego negatywne skutki dla jednostki na jej język ojczysty (lub jakikolwiek inny zrozumiały dla niej język) wydaje się być w związku z tym zbyt daleko idący.

67.      Nawet dyrektywa 2010/64, która – jak wspomniano w pkt 29 i 32 powyżej – nie ma zastosowania w niniejszej sprawie, wymaga pełnego tłumaczenia jedynie „istotnych dokumentów”(25). I to mimo że dyrektywa 2010/64 ma wyraźnie wykraczać poza „normy minimalne” ustanowione w europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (EKPC) i w karcie(26).

68.      Obciążenie administracji krajowej takim obowiązkiem byłoby znaczne i często niewątpliwie nieproporcjonalne. Nie jest więc moim zdaniem przypadkiem, że ani w pierwotnym, ani wtórnym prawie Unii, nie można znaleźć tak daleko idącego wymogu. Autorzy traktatów i prawodawca Unii konsekwentnie kierowali się raczej ostrożnym i pragmatycznym podejściem w odniesieniu do praw językowych. Niezależnie od wskazanych powyżej problemów praktycznych, zarówno państwa członkowskie, jak i instytucje Unii, są też świadome, że przyjęcie zasad językowych może wiązać się z wyborami, które niekiedy są delikatne pod względem politycznym lub społecznym.

69.      Tę samą ostrożność i pragmatyzm w odniesieniu do praw językowych można również dostrzec w praktyce sądów Unii. Na przykład kiedy zwracano się do sądów Unii o uznanie i przestrzeganie praw językowych wynikających z prawa Unii, starały się one zapewnić ochronę zainteresowanym osobom, pozostawiając jednocześnie właściwym organom pewne pole do manewru(27). Co ważniejsze, w orzecznictwie Trybunału trudno szukać śladu szeroko zakrojonego obowiązku przedstawiania przez administrację krajową tłumaczenia każdego dokumentu doręczanego lub wykonywanego za granicą.

70.      W świetle powyższego dochodzę do wniosku, że w obecnym stanie prawa Unii nie istnieje ogólna zasada zobowiązująca wszystkie organy administracyjne państw członkowskich do przedstawienia pełnego tłumaczenia każdego aktu mającego negatywne skutki dla jednostki na jej język ojczysty (lub jakikolwiek inny zrozumiały dla niej język).

3.      Czyw trakcie pierwotnego postępowania doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego?

71.      Podejmę teraz zagadnienie, czy nieprzedstawienie tłumaczenia zaskarżonego orzeczenia na język polski (lub inny język, który adresat mógłby zrozumieć) nieuchronnie oznacza, że w ramach pierwotnego postępowania administracyjnego doszło do naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego określonego w art. 47 karty, co wpływa na późniejsze uznanie i wykonanie tej decyzji(28).

72.      Moim zdaniem nie.

73.      Wydaje mi się, iż zarówno w orzecznictwie ETPC, jak i Trybunału są podstawy, aby uznać, że naruszenie prawa jednostki do rzetelnego procesu sądowego w sprawie takiej jak rozpatrywana zależy od szczególnych okoliczności sprawy.

74.      Z art. 6 ust. 3 TUE i art. 52 ust. 3 karty wynika, że art. 47 karty należy interpretować i stosować w sposób zgodny z art. 6 EKPC (poświęconym prawu do rzetelnego procesu sądowego)(29). Strony niniejszego postępowania zgodnie przyznały, że w niniejszej sprawie zastosowanie znajduje ust. 3 tego ostatniego przepisu, który dotyczy osób „oskarżonych o popełnienie przestępstwa”.

75.      Podzielam tę opinię. Jak niedawno zauważył Trybunał(30), na gruncie orzecznictwa ETPC wykroczenia drogowe, w tym drobne, stanowią co do zasady „przestępstwa” w rozumieniu art. 6 EKPC, niezależnie od ich kwalifikacji w prawie krajowym(31). Dodatkowo ETPC wyjaśnił, że prawa określone w art. 6 ust. 3 EKPC powinny być zagwarantowane na wszystkich etapach postępowania, w tym na etapie postępowania przygotowawczego(32).

76.      Wśród „praw minimalnych”, które zgodnie z art. 6 ust. 3 EKPC powinny być zagwarantowane każdemu oskarżonemu o popełnienie czynu zagrożonego karą, jest – wymienione w lit. a) – prawo do „niezwłocznego otrzymania szczegółowej informacji w języku dla niego zrozumiałym o istocie i przyczynie skierowanego przeciwko niemu oskarżenia”. Informacje, które należy udzielić danej osobie w zrozumiałym dla niej języku, obejmują – jak wyjaśnił ETPC – nie tylko „przyczynę oskarżenia, to znaczy czyny, których popełnienie zarzuca się danej osobie i na których opiera się oskarżenie, ale także kwalifikację prawną tych czynów”(33).

77.      Informacje te powinny być na tyle szczegółowe(34), aby danej osobie umożliwić skuteczne i praktyczne skorzystanie z prawa do obrony, w szczególności „poprzez możliwość przedstawienia sądowi własnej wersji wydarzeń”(35). ETPC wskazał jednak, że wystarczający charakter informacji nie może być określony abstrakcyjnie, lecz „zmienia się w zależności od konkretnych okoliczności każdej sprawy”(36).

78.      Odnosząc się konkretnie do języka, w którym należy udzielić informacji, ETPC stwierdził, że niekoniecznie musi to być język ojczysty danej osoby(37). Może to być w szczególności język państwa członkowskiego, w którym toczy się postępowanie, pod warunkiem że dana osoba „wystarczająco dobrze zna” ten język(38). W przeciwnym razie, zgodnie z samym brzmieniem art. 6 ust. 3 EKPC, informacje powinny być udzielane w jakimkolwiek innym języku, który dana osoba jest w stanie zrozumieć(39). Wystarczającą znajomość języka użytego do powiadomienia należy między innymi oceniać w zależności od charakteru przestępstwa zarzucanego oskarżonemu, oraz złożoności komunikatów kierowanych do niego przez odpowiednie organy(40). Organy państw członkowskich dysponują szerokim zakresem uznania przy ocenie środków, których zastosowanie będzie najodpowiedniejsze dla sprawdzenia tego faktu(41).

79.      W odniesieniu do sposobu, w jaki oskarżony ma zostać poinformowany o charakterze i przyczynach postawionego mu zarzutu, ETPC stwierdził, że art. 6 ust. 3 EKPC nie określa żadnej szczególnej formy(42). Odpowiednie informacje niekoniecznie muszą być „udzielone na piśmie lub przetłumaczone w formie pisemnej”(43). W rezultacie „ustna pomoc językowa może spełniać wymogi konwencji”(44). Jeśli chodzi o samo tłumaczenie dokumentów, art. 6 ust. 3 EKPC „nie nakłada tak daleko idących wymogów, jak konieczność zapewnienia pisemnego tłumaczenia wszystkich dowodów pisemnych lub dokumentów urzędowych w postępowaniu”(45).

80.      Podsumowując, z przytoczonego wyżej orzecznictwa ETPC wynika, że: i) stwierdzenie naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego wymaga indywidualnej oceny każdego konkretnego przypadku; ii) informacje, które mają zostać przekazane, muszą być wystarczająco szczegółowe, aby umożliwić oskarżonemu praktyczne i skuteczne skorzystanie z prawa do obrony; iii) informacje te mogą być przekazane w dowolnym języku zrozumiałym dla danej osoby, a w stosownym wypadku nawet ustnie; oraz iv) nie ma potrzeby zapewniania pisemnego tłumaczenia wszystkich dokumentów.

81.      Powyższe zasady – wykluczające automatyzm i odznaczające się pewną elastycznością – wydają się być tym bardziej aktualne w sytuacjach takich jak rozpatrywana w niniejszej sprawie. Sam ETPC konsekwentnie bowiem wskazywał, że „zarzuty karne” mogą mieć różną wagę i że w sytuacjach, które nie należą do samego rdzenia prawa karnego, prawnokarne gwarancje zawarte w art. 6 ust. 3 EKPC „niekoniecznie muszą być stosowane w całej swojej rozciągłości”(46). Jest tak, moim zdaniem, zwłaszcza w przypadku drobnego wykroczenia drogowego, takiego jak to będące przedmiotem postępowania przed sądem krajowym(47).

82.      Przechodząc teraz do orzecznictwa Unii, należy zauważyć, że Trybunał nie miał jeszcze sposobności do wypracowania tak obszernego i szczegółowego orzecznictwa dotyczącego prawa do rzetelnego procesu sądowego, jak to, które zostało rozwinięte przez ETPC. Niemniej jednak w swoich dotychczasowych orzeczeniach Trybunał często i bezpośrednio powoływał się na wyroki ETPC dotyczące art. 6 ust. 3 EKPC, przez co „włączył” wynikające z nich zasady do unijnego porządku prawnego(48).

83.      Również w odniesieniu do prawa do obrony i prawa do skutecznego środka prawnego – które w sprawie takiej jak niniejsza nieuchronnie wiążą się z prawem do rzetelnego procesu sądowego – Trybunał konsekwentnie orzekał, że „istnienie naruszenia prawa do obrony oraz prawa do skutecznej ochrony sądowej należy oceniać przy uwzględnieniu szczególnych okoliczności danej sprawy, w szczególności charakteru rozpatrywanego aktu, okoliczności jego przyjęcia oraz przepisów prawa regulujących daną dziedzinę”(49).

84.      Co ważne, podobne rozwiązanie Trybunał przyjął w orzecznictwie dotyczącym prawa oskarżonego do otrzymania odpowiednich informacji na podstawie decyzji ramowej 2005/214. W wyroku CJIB Trybunał stwierdził, że organy państw członkowskich dysponują pewną elastycznością w zakresie sposobu przekazywania tych informacji. Najistotniejsze jest to, by „doręczenie było skuteczne i zagwarantowana była możliwość rzeczywistego skorzystania z prawa do obrony(50), czego zweryfikowanie w każdym konkretnym przypadku należy do sądu krajowego(51).

85.      W świetle powyższego jestem zmuszony przyznać, że stwierdzenie ewentualnego naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego w okolicznościach takich jak rozpatrywane w postępowaniu głównym wymaga od sądu krajowego zbadania wszystkich istotnych okoliczności sprawy w celu ustalenia, czy dana osoba mogła uzyskać w zrozumiałym dla niej języku wystarczające informacje na temat zarzucanego jej czynu, umożliwiające jej właściwe skorzystanie z prawa do obrony.

86.      Proponowana przeze mnie wykładnia stosownych przepisów decyzji ramowej 2005/214 wydaje się również znajdować potwierdzenie w brzmieniu jej art. 20 ust. 3, który pozwala odmówić wykonania orzeczenia „w przypadku, gdy zaświadczenie określone w art. 4 pozwala podejrzewać, że naruszone zostały prawa podstawowe lub podstawowe zasady […]”(52). Przepis ten sugeruje, że odmowa nie może opierać się na abstrakcyjnych lub ogólnych powodach, lecz wymaga od sądu wykonującego oceny konkretnych okoliczności każdego konkretnego przypadku, opisanych w aktach sprawy(53).

87.      Taka wykładnia wydaje się być również bardziej zgodna z orzecznictwem Trybunału dotyczącym zasad wzajemnego uznawania i zaufania. Trybunał konsekwentnie orzekał, że zasady te wymagają, aby państwa członkowskie, „w szczególności w odniesieniu do przestrzeni wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwości, […] uznawał[y] – z zastrzeżeniem wyjątkowych okoliczności – że wszystkie inne państwa członkowskie przestrzegają prawa Unii, a zwłaszcza praw podstawowych uznanych w tym prawie”(54). A zatem przy wykonywaniu prawa Unii państwa członkowskie mogą być „zobowiązane na mocy tego właśnie prawa przyjmować domniemanie przestrzegania praw podstawowych przez inne państwa członkowskie”(55).

88.      W świetle powyższych rozważań dochodzę do wniosku, że okoliczność, iż orzeczenie, takie jak rozpatrywane w postępowaniu głównym, nie zostało doręczone adresatowi wraz z tłumaczeniem na zrozumiały dla niego język, nie powoduje automatycznie naruszenia ogólnej zasady prawa Unii lub naruszenia prawa do rzetelnego procesu sądowego w toku pierwotnego postępowania administracyjnego.

89.      W związku z tym na pytanie sądu odsyłającego należy moim zdaniem udzielić następującej odpowiedzi: art. 20 ust. 3 decyzji ramowej 2005/214 nie można interpretować w ten sposób, że uprawnia on sąd krajowy do odmowy uznania i wykonania zaskarżonego orzeczenia tylko dlatego, że nie zostało ono przetłumaczone na język polski.

90.      Artykuł 20 ust. 3 tej decyzji ramowej pozwala jednak sądowi krajowemu na sprzeciwienie się uznaniu i wykonaniu orzeczenia, jeżeli na podstawie oceny wszystkich istotnych okoliczności konkretnego przypadku dojdzie on do wniosku, że organy wnioskującego państwa członkowskiego nie udzieliły oskarżonemu wystarczających informacji o charakterze i powodach popełnienia przestępstwa w zrozumiałym dla niego języku.

91.      Dokonanie takiej oceny w rozpatrywanej sprawie należy oczywiście do sądu krajowego(56). Niemniej jednak, aby pomóc temu sądowi, spróbuję – w świetle informacji udostępnionych Trybunałowi – udzielić pewnych wskazówek w odniesieniu do tego konkretnego przypadku.

4.      W przedmiocie niniejszej sprawy

92.      Opierając się na informacjach zawartych w aktach sprawy, uważam, że nie jest oczywiste, iż w rzeczywistości doszło do naruszenia prawa kierowcy do rzetelnego procesu sądowego. Jednocześnie nie można jednak całkowicie odrzucić tej możliwości. Ustalenie tego faktu przez sąd odsyłający wymaga zatem od niego przyjęcia pewnej dozy ostrożności i przeprowadzenia szczegółowej oceny rozpatrywanej sytuacji.

93.      W swoich uwagach rząd niderlandzki wyjaśnił, że zgodnie z obowiązującymi procedurami miejscowa policja poinformowała kierowcę w języku polskim, za pośrednictwem tłumacza, z którym skontaktowano się telefonicznie, o: i) zarzucanym mu naruszeniu przepisów kodeksu drogowego; ii) wysokości nałożonego na niego mandatu karnego; iii) prawie do odmowy składania wyjaśnień; iv) możliwości odwołania się od nałożonej na niego kary; oraz v) prawie do pomocy prawnej, jak również do tłumaczenia pisemnego i ustnego.

94.      Niemniej jednak, jak wspomniano w pkt 24 powyżej, orzeczenie podlegające wykonaniu w niniejszym postępowaniu nie zostało wydane przez policję, niezwłocznie i na miejscu, w obecności kierowcy (korzystającego z pomocy tłumacza). W tym momencie wspomniane orzeczenie zostało tylko zapowiedziane, gdyż zostało ono wydane dopiero przez CJIB. Orzeczenie zostało sporządzone w języku niderlandzkim, a następnie wysłane kierowcy drogą pocztową, wraz z wyjaśnieniami w języku angielskim, francuskim oraz niemieckim, a także odniesieniem do strony internetowej CJIB, gdzie zamieszczono też informacje w języku polskim.

95.      Czy zatem kierowca miał podstawy do tego, aby zignorować orzeczenie i pisemne informacje dołączone do niego przez niderlandzkie organy oraz mógł twierdzić, że nie był świadomy istnienia orzeczenia przekazanego do wykonania?

96.      W tym względzie podzielam zdanie rządu polskiego, że od osoby, która znalazła się w sytuacji takiej jak ten kierowca, nie można oczekiwać aktywnego poszukiwania informacji, których stosowne organy nie przekazały jej w zrozumiałym dla niej języku(57).

97.      Nie sądzę jednak, aby na tym można było zakończyć ocenę w przedmiotowej sprawie. To przede wszystkim na zainteresowanych osobach spoczywa obowiązek dołożenia wszelkiej należytej staranności w celu obrony swoich interesów(58). Ponadto, jak wielokrotnie orzekał ETPC, „ani litera, ani duch art. 6 [EKPC] nie stoją na przeszkodzie temu, by dana osoba dobrowolnie zrzekła się, czy to wyraźnie, czy milcząco, gwarancji rzetelnego procesu sądowego”(59).

98.      Sąd odsyłający powinien zatem starannie ocenić sytuację w niniejszej sprawie, ponieważ nie wszystkie sytuacje są podobne do siebie. Można tu między innymi wyróżnić dwa rodzaje sytuacji.

99.      Z jednej strony istnieją postępowania, które toczą się w pełni zaocznie. W takich sytuacjach jednostka rzeczywiście może zupełnie „znienacka” otrzymać pismo z innego państwa członkowskiego, w niezrozumiałym dla niej języku, dotyczące naruszenia prawa tego państwa członkowskiego, którego miała się dopuścić, a o którym nie została wcześniej powiadomiona.

100. Z drugiej strony istnieją sytuacje, w których dana osoba otrzymuje pismo z innego państwa członkowskiego po tym, jak uczestniczyła już w jakimś postępowaniu w tym państwie członkowskim. Pismo takie, mimo jego sporządzenia w niezrozumiałym dla niej w języku, wydaje się dotyczyć naruszenia, o którym kierowca został już poinformowany i które zasadniczo powtarza informacje, które zostały mu przekazane „tam i wówczas”.

101. Wydaje mi się, że naruszenie prawa do rzetelnego procesu sądowego jest znacznie bardziej prawdopodobne w pierwszej sytuacji niż w drugiej. Oczywiście nie można wykluczyć, że również w drugiej sytuacji może dojść do naruszenia praw adresata. Mogłoby tak być na przykład w przypadku, gdy doręczone prawomocne orzeczenie odbiega w jakimś istotnym zakresie od udzielonych wcześniej informacji, co prowadzi do sytuacji, w której oskarżony może nie być w stanie odpowiednio skorzystać z prawa do obrony. Natomiast w sytuacji, gdy nie ma istotnej różnicy między treścią prawomocnego orzeczenia a kluczowymi informacjami, które zostały już przekazane adresatowi ustnie, trudno jest mi przyjąć argument adresata, że nie był on w stanie zrozumieć pisma otrzymanego od zagranicznych organów lub wywnioskować, czego ono dotyczyło.

102. Jednak, jak już wyjaśniłem, dokonanie wszelkich ustaleń w tym zakresie należy ostatecznie do sądu odsyłającego. Sąd krajowy powinien w istocie ustalić, czy niezależnie od tego, że orzeczenie CJIB zostało sporządzone w języku niezrozumiałym dla adresata, kierowca otrzymał już wcześniej od policji wystarczające informacje dotyczące w szczególności przestępstwa, o którego popełnienie został oskarżony, jego konsekwencji oraz środków prawnych przysługujących mu w celu zakwestionowania ustaleń policji. W ramach dokonywanej oceny prawa do rzetelnego procesu sądowego należy mieć na uwadze całokształt postępowania we wnioskującym państwie członkowskim oraz wszystkie informacje udzielone kierowcy w trakcie tego postępowania.

103. Jeżeli sąd ten ma wątpliwości co do prawa obowiązującego w Niderlandach i okoliczności faktycznych, może zwrócić się o pomoc do organów państwa wydającego. Jak bowiem wynika z art. 7 ust. 3 i art. 20 ust. 3 decyzji ramowej, „właściwy organ w państwie wykonującym przed podjęciem decyzji o nieuznaniu i niewykonaniu orzeczenia w całości lub w części zasięga wszelkimi odpowiednimi sposobami opinii właściwego organu w państwie wydającym, a w stosownych przypadkach występuje do niego o niezwłoczne dostarczenie wszelkich niezbędnych informacji”.

104. Jak wynika z przytoczonego brzmienia art. 7 ust. 3 decyzji ramowej, konsultacja jest obowiązkowa i powinna zostać przeprowadzona przed wydaniem jakiejkolwiek decyzji odmawiającej, w całości lub w części, wykonania orzeczenia o nałożeniu kary pieniężnej. Przepis ten stanowi bowiem wyraz zasady wzajemnego uznawania i zasady lojalnej współpracy, na których opiera się decyzja ramowa 2005/214.

105. W świetle powyższego proponuję, aby Trybunał udzielił następującej odpowiedzi: przepisy decyzji ramowej 2005/214 stoją na przeszkodzie możliwości odmowy przez sąd krajowy uznania i wykonania prawomocnego orzeczenia nakładającego na osobę karę pieniężną, wydanego przez organ administracyjny państwa wydającego, jedynie na tej podstawie, że osobie tej nie doręczono tłumaczenia tego orzeczenia na zrozumiały dla niej język.

106. Sąd krajowy może na podstawie art. 20 ust. 3 decyzji ramowej 2005/214 odmówić uznania i wykonania orzeczenia, jeżeli na podstawie oceny wszystkich istotnych okoliczności konkretnego przypadku dojdzie do wniosku, że organy wnioskującego państwa członkowskiego nie udzieliły oskarżonemu wystarczających informacji o charakterze i powodach popełnienia przestępstwa w zrozumiałym dla niego języku.

V.      Wnioski

107. Proponuję, aby na pytanie prejudycjalne zadane przez Sąd Rejonowy dla Łodzi-Śródmieścia w Łodzi (Polska) Trybunał odpowiedział w następujący sposób:

–        Przepisy decyzji ramowej Rady 2005/214/WSiSW z dnia 24 lutego 2005 r. w sprawie stosowania zasady wzajemnego uznawania do kar o charakterze pieniężnym stoją na przeszkodzie możliwości odmowy przez sąd krajowy uznania i wykonania prawomocnego orzeczenia nakładającego na osobę karę pieniężną, wydanego przez organ administracyjny państwa wydającego, jedynie na tej podstawie, że osobie tej nie doręczono tłumaczenia tego orzeczenia na zrozumiały dla niej język.

–        Sąd krajowy może na podstawie art. 20 ust. 3 decyzji ramowej 2005/214 odmówić uznania i wykonania orzeczenia, jeżeli na podstawie oceny wszystkich istotnych okoliczności konkretnego przypadku dojdzie do wniosku, że organy wnioskującego państwa członkowskiego nie udzieliły oskarżonemu wystarczających informacji o charakterze i powodach popełnienia przestępstwa w zrozumiałym dla niego języku.

1      Język oryginału: angielski.

2      Dz.U. 2005, L 76, s. 16.

3      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 marca 2015 r. w sprawie ułatwień w zakresie transgranicznej wymiany informacji dotyczących przestępstw lub wykroczeń przeciwko bezpieczeństwu ruchu drogowego (Dz.U. 2015, L 68, s. 9).

4      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 20 października 2010 r. w sprawie prawa do tłumaczenia ustnego i tłumaczenia pisemnego w postępowaniu karnym (Dz.U. 2010, L 280, s. 1).

5      W tym względzie zob. w szczególności motywy 7 i 9 oraz art. 11 dyrektywy 2015/413.

6      Wyróżnienie własne.

7      Wyróżnienie własne.

8      Wyróżnienie własne.

9      Zobacz wyroki: z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž (C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 28); z dnia 5 grudnia 2019 r., Centraal Justitieel Incassobureau (uznawanie i wykonywanie kar o charakterze pieniężnym) (C‑671/18, EU:C:2019:1054, pkt 30).

10      Zobacz w szczególności art. 4 tej decyzji ramowej, będący najważniejszym przepisem dotyczącym formalności, których należy dopełnić, oraz dokumentów, które należy przekazać.

11      Zobacz wyroki: z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž (C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 27); z dnia 5 grudnia 2019 r., Centraal Justitieel Incassobureau (uznawanie i wykonywanie kar o charakterze pieniężnym) (C‑671/18, EU:C:2019:1054, pkt 29). Wyróżnienie własne. Zobacz także niedawna opinia rzecznika generalnego J. Richarda de la Toura w sprawie LU) (C‑136/20, EU:C:2021:412, pkt 85, 86).

12      Zobacz wyroki: z dnia 14 listopada 2013 r., Baláž (C‑60/12, EU:C:2013:733, pkt 29); z dnia 5 grudnia 2019 r., Centraal Justitieel Incassobureau (uznawanie i wykonywanie kar o charakterze pieniężnym) (C‑671/18, EU:C:2019:1054, pkt 31). Wyróżnienie własne.

13      Jest to zgodne z ogólnymi założeniami, którymi kierował się prawodawca Unii w szeregu aktów prawnych przyjętych w tej dziedzinie. Wszystkie te akty bazują na standardowym formularzu lub zaświadczeniu załączonym do danego aktu, który do celów uznania i wykonania w praktyce zastępuje orzeczenie, na podstawie którego zostały wydane. Rozwiązanie polegające na oparciu tych systemów na standardowym dokumencie zawierającym kluczowe elementy orzeczenia, na podstawie którego ów dokument został wydany, ma na celu ominięcie problemów i zawiłości wynikających z wielojęzyczności Unii Europejskiej.

14      Wyróżnienie własne.

15      Zobacz moja opinia w sprawie BV (C‑129/19, EU:C:2020:375, pkt 117–123).

16      Motyw 22 i art. 3 dyrektywy 2010/64.

17      Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 22 maja 2012 r. (Dz.U. 2012, L 142, s. 1). Dyrektywa ta nie ma też zastosowania w niniejszej sprawie. Zgodnie bowiem z jej art. 2 ust. 2, „w przypadku gdy prawo państwa członkowskiego przewiduje nałożenie kary za drobne przestępstwa przez organ inny niż sąd właściwy w sprawach karnych, a od nałożenia takiej kary można się odwołać do takiego sądu, niniejsza dyrektywa ma zastosowanie jedynie do postępowania odwoławczego przed tym sądem”.

18      Artykuł 4 dyrektywy 2012/13.

19      Artykuł 43 ust. 2 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 1215/2012 w sprawie jurysdykcji i uznawania orzeczeń sądowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych (Dz.U. 2012, L 351, s. 1; sprostowanie Dz.U. 2020, L 338, s. 12).

20      Artykuł 5 dyrektywy 2015/413.

21      W związku z tym wyrok Sleutjes – do którego odniosły się niektóre strony – jest pozbawiony znaczenia w niniejszej sprawie. We wspomnianym wyroku Trybunał po prostu zastosował przepisy dyrektywy 2010/64 do sprawy, która w przeciwieństwie do sprawy niniejszej wchodzi w zakres stosowania tamtej dyrektywy ze względu na fakt, że organem, który nałożył karę pieniężną był organ sądowy. Zobacz wyrok z dnia 12 października 2017 r., Sleutjes (C‑278/16, EU:C:2017:757, pkt 10, 25, 27).

22      Decyzja ramowa Rady 2009/299/WSiSW z dnia 26 lutego 2009 r. zmieniająca decyzje ramowe 2002/584/WSiSW, 2005/214/WSiSW, 2006/783/WSiSW, 2008/909/WSiSW oraz 2008/947/WSiSW i tym samym wzmacniająca prawa procesowe osób oraz ułatwiająca stosowanie zasady wzajemnego uznawania do orzeczeń wydanych pod nieobecność danej osoby na rozprawie (Dz.U. 2009, L 81, s. 24).

23      Zobacz na przykład brak jakichkolwiek przepisów dotyczących konsekwencji naruszenia przez organy państw członkowskich obowiązków ciążących na nich na mocy art. 5 dyrektywy 2015/413, art. 3 dyrektywy 2010/64 lub art. 4 i 5 dyrektywy 2012/13.

24      Porównaj przepisy dyrektywy ramowej 2005/214 z przykładowo art. 9 i 12 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2020/1784 z dnia 25 listopada 2020 r. dotyczącego doręczania w państwach członkowskich dokumentów sądowych i pozasądowych w sprawach cywilnych lub handlowych („doręczanie dokumentów”) (wersja przekształcona) (Dz.U. 2020, L 405, s. 40) oraz art. 22 dyrektywy Rady 2010/24/UE z dnia 16 marca 2010 r. w sprawie wzajemnej pomocy przy odzyskiwaniu wierzytelności dotyczących podatków, ceł i innych obciążeń (Dz.U. 2010, L 84, s. 1).

25      Zobacz art. 3 ust. 1 i 2.

26      Zobacz motyw 7.

27      Bardziej szczegółowo, wraz z dokładnymi odniesieniami do orzecznictwa, opisałem tę problematykę w mojej opinii w sprawie An tAire Talmhaíochta Bia Agus Mara, Éire Agus an tArd-Aighne (C‑64/20, EU:C:2021:14, pkt 71–82).

28      W tym względzie można również zauważyć, iż z motywu 5 decyzji ramowej 2005/214 wynika, że „szanuje ona prawa podstawowe i przestrzega zasad uznanych w art. 6 traktatu i wyrażonych w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej, w szczególności w jej rozdziale VI”. Co więcej, w myśl art. 3 decyzji ramowej 2005/214 „nie narusza [ona] obowiązku poszanowania praw podstawowych i podstawowych zasad prawnych zawartych w art. 6 traktatu”.

29      Z wyjaśnień dotyczących [karty] (Dz.U. 2007, C 303, s. 17) wynika ponadto, że art. 48 ust. 2 karty odpowiada art. 6 ust. 3 EKPC i ma takie samo znaczenie i zakres. Zobacz też wyrok z dnia 5 czerwca 2018 r., Kolev i in. (C‑612/15, EU:C:2018:392, pkt 105).

30      Zobacz wyrok z dnia 22 czerwca 2021 r., Latvijas Republikas Saeima (punkty karne) (C‑439/19, EU:C:2021:504, pkt 86–93).

31      Zobacz między innymi wyrok ETPC z dnia 21 lutego 1984 r. w sprawie Öztürk przeciwko Niemcom (CE:ECHR:1984:0221JUD000854479, §§ 46–54); decyzja ETPC z dnia 19 października 2004 r. w sprawie Falk przeciwko Niderlandom (CE:ECHR:2004:1019DEC006627301, s. 7). Wyróżnienie własne. Zobacz też w tym względzie niedawny wyrok ETPC z dnia 8 października 2020 r. w sprawie Bajčić przeciwko Chorwacji (CE:ECHR:2020:1008JUD006733413, §§ 27, 28).

32      Zobacz na przykład wyrok ETPC z dnia 20 października 2015 r. w sprawie Dvorski przeciwko Chorwacji (CE:ECHR:2015:1020JUD002570311, § 76 i przytoczone tam orzecznictwo).

33      Zobacz wyrok ETPC z dnia 25 marca 1999 r. w sprawie Pélissier i Sassi przeciwko Francji (CE:ECHR:1999:0325JUD002544494, § 51).

34      Ibidem.

35      Zobacz wyroki ETPC: z dnia 24 lutego 2009 r. w sprawie Protopapa przeciwko Turcji (CE:ECHR:2009:0224JUD001608490, § 80); z dnia 19 grudnia 1989 r. w sprawie Kamasinski przeciwko Austrii (CE:ECHR:1989:1219JUD000978382, § 74).

36      Zobacz w szczególności wyrok ETPC z dnia 25 lipca 2000 r. w sprawie Mattoccia przeciwko Włochom (CE:ECHR:2000:0725JUD002396994).

37      Zobacz podobnie wyrok ETPC z dnia 28 sierpnia 2018 r. w sprawie Vizgirda przeciwko Słowenii (CE:ECHR:2018:0828JUD005986808, § 90).

38      Zobacz podobnie wyrok ETPC z dnia 2 sierpnia 2018 r. w sprawie Brozicek przeciwko Włochom (CE:ECHR:1989:1219JUD001096484, § 41).

39      Zobacz podobnie wyrok ETPC z dnia 18 października 2006 r. w sprawie Hermi przeciwko Włochom (CE:ECHR:2006:1018JUD001811402, § 68).

40      Ibidem, § 71.

41      Zobacz podobnie wyrok ETPC z dnia 28 sierpnia 2018 r. w sprawie Vizgird przeciwko Słowenii (CE:ECHR:2018:0828JUD005986808, § 84).

42      Zobacz w szczególności decyzja ETPC z dnia 17 lutego 2004 r. w sprawie Tabaï przeciwko Francji (CE:ECHR:2004:0217DEC007380501, s. 4).

43      Zobacz w szczególności decyzja ETPC z dnia 18 października 2006 r. w sprawie Husain przeciwko Włochom (CE:ECHR:2006:1018JUD0018, § 68).

44      Ibidem, §§ 69, 70.

45      Ibidem, § 70.

46      Zobacz w szczególności wyrok ETPC z dnia 23 listopada 2006 r. w sprawie Jussila przeciwko Finlandii (CE:ECHR:2006:1123JUD007305301, § 43).

47      Konieczność stosowania wymogów elastyczności i indywidualnej oceny okoliczności każdego przypadku na etapie merytorycznej oceny jest nieuchronną konsekwencją znacznego rozciągnięcia zakresu pojęcia „przestępstwa” w orzecznictwie ETPC dla celów dopuszczalności na gruncie art. 6 EKPC, któremu dała początek dobrze znana sprawa Engel [wyrok ETPC z dnia 8 czerwca 1976 r. w sprawie Engel i in. przeciwko Niderlandom (CE:ECHR:1976:0608JUD000510071, §§ 80–82)]. Z okoliczności, że nawet drobne naruszenia prawa, które podlegają dość łagodnym karom, takie jak wykroczenie drogowe rozpatrywane w niniejszej sprawie, są kwalifikowane jako „przestępstwa”, zupełnie naturalnie wynika, że w celu oceny podnoszonego naruszenia praw podstawowych oskarżonego konieczne jest wprowadzenie rozróżnienia między przestępstwami różnego rodzaju i wagi, które należy ponownie zastosować, aby przywrócić racjonalną równowagę w ramach systemu. Jest bowiem oczywiste, że państwa członkowskie są w pełni uprawnione do przyznania większych gwarancji (które mogą być kosztowne dla administracji i wiązać się z dużym obciążeniem administracyjnym) osobom oskarżonym o przestępstwa takie jak zabójstwo lub terroryzm niż osobom otrzymującym mandat za parkowanie lub przyłapanym na jeździe samochodem z oponami o niskim profilu.

48      Zobacz między innymi wyroki: z dnia 13 czerwca 2019 r., Moro (C‑646/17, EU:C:2019:489, pkt 55); z dnia 15 października 2015 r., Covaci (C‑216/14, EU:C:2015:686, pkt 39).

49      Zobacz między innymi wyrok z dnia 26 lipca 2017 r., Sacko (C‑348/16, EU:C:2017:591, pkt 41 i przytoczone tam orzecznictwo). Wyróżnienie własne.

50      Wyroki z dnia 5 grudnia 2019 r., Centraal Justitieel Incassobureau (uznawanie i wykonywanie kar o charakterze pieniężnym) (C‑671/18, EU:C:2019:1054, pkt 35).

51      Ibidem, §§ 42, 50.

52      Wyróżnienie własne. Stosownie do art. 4 ust. 2 decyzji ramowej 2005/214, standardowy formularz zaświadczenia znajduje się w załączniku.

53      W przedmiocie znaczenia zaświadczenia zob. pkt 45 powyżej.

54      Zobacz wyrok z dnia 25 lipca 2018 r., Minister for Justice and Equality (nieprawidłowości w systemie sądownictwa) (C‑216/18 PPU, EU:C:2018:586, pkt 36 i przytoczone tam orzecznictwo).

55      Ibidem, pkt 37 i przytoczone tam orzecznictwo.

56      Zobacz analogicznie postanowienie z dnia 28 kwietnia 2016 r., Alta Realitat (C‑384/14, EU:C:2016:316, pkt 57, 58).

57      Zobacz podobnie wyrok z dnia 14 maja 2020 r., Staatsanwaltschaft Offenburg (C‑615/18, EU:C:2020:376, pkt 57, 64); moja opinia w tamtej sprawie (EU:C:2020:9, pkt 61, 62).

58      Zobacz na przykład wyrok ETPC z dnia 4 października 2001 r. w sprawie Teuschler przeciwko Niemcom (CE:ECHR:2001:1004DEC004763699). Stwierdzenie to jest przejawem dobrze znanej i powszechnie uznawanej zasady, często wyrażanej łacińską paremią vigilantibus (non dormientibus) iura (succurrunt).

59      Zobacz wyrok ETPC z dnia 24 lutego 2009 r. w sprawie Protopapa przeciwko Turcji (CE:ECHR:2009:0224JUD001608490, §§ 82–86 i przytoczone tam orzecznictwo).