20 września 2017 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał wyrok w sprawie kredytów denominowanych w obcej walucie. Według TS UE w przypadku, gdy instytucja finansowa udziela takiego kredytu, musi ona zapewnić kredytobiorcy informacje wystarczające do podjęcia przez niego świadomych i rozważnych decyzji. Przedsiębiorca musi przekazać zainteresowanemu konsumentowi wszelkie istotne informacje umożliwiające mu ocenę konsekwencji ekonomicznych takiego warunku dla jego zobowiązań finansowych.
W latach 2007-2008 Ruxandra Paula Andriciuc i inne osoby uzyskujące wynagrodzenie w lejach rumuńskich (RON), zawarły z rumuńskim bankiem Banca Românească umowy kredytowe denominowane we frankach szwajcarskich (CHF) w celu nabycia nieruchomości, refinansowania innych kredytów lub zaspokojenia innych potrzeb osobistych.
Zgodnie z umowami zawartymi między stronami, kredytobiorcy byli zobowiązani spłacić raty kredytowe w CHF i zgodzili się przyjąć na siebie ryzyko związane z ewentualnymi zmianami kursu wymiany RON w stosunku do CHF.
Następnie ów kurs wymiany uległ znacznej zmianie na niekorzyść kredytobiorców. Zwrócili się oni do sądów rumuńskich z żądaniem stwierdzenia, że warunek zgodnie z którym kredyt podlega zwrotowi w CHF bez uwzględniania ewentualnej straty, jaką mogą ponieść kredytobiorcy z powodu ryzyka kursowego, stanowi nieuczciwy warunek umowny, który nie jest dla nich wiążący zgodnie z dyrektywą Unii1. Kredytobiorcy twierdzą między innymi, że przy zawieraniu umów bank zaprezentował swój produkt w zniekształcony sposób, uwypuklając jedynie korzyści, jakie kredytobiorcy mogli z niego czerpać, bez ukazania potencjalnego ryzyka i prawdopodobieństwa jego ziszczenia. Według kredytobiorców, w świetle tej praktyki banku, sporny warunek należy uznać za nieuczciwy.
W tym kontekście Curtea de Apel Oradea (sąd apelacyjny w Oradei, Rumunia) zwrócił się do Trybunału Sprawiedliwości w przedmiocie zakresu spoczywającego na bankach obowiązku informowania klientów o ryzyku kursowym związanym z kredytami denominowanymi w walutach obcych.
W ogłoszonym dzisiaj wyroku Trybunał stwierdził, że kwestionowany warunek stanowi główny przedmiot umowy kredytu z uwagi na co jego nieuczciwy charakter może być badany w świetle dyrektywy jedynie w przypadku, gdy nie został wyrażony prostym i zrozumiałym językiem. Obowiązek spłacenia kredytu w określonej walucie stanowi bowiem podstawowy element umowy kredytowej, gdyż nie ma związku z posiłkowym sposobem płatności, lecz związany jest z samym charakterem zobowiązania dłużnika.
W tym względzie Trybunał przypomniał, że wymóg, aby warunek umowny był wyrażony prostym i zrozumiałym językiem oznacza również, że umowa musi przedstawiać w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się dany warunek. W zależności od przypadku umowa musi również ukazywać związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne. Kwestię tę powinien rozpatrzyć sąd rumuński w świetle całokształtu istotnych okoliczności faktycznych, do których zaliczają się formy reklamy i informacji stosowane przez kredytodawcę w procesie negocjacji umowy kredytu.
Ściślej rzecz ujmując, do sądu krajowego należy ustalenie czy konsumentowi podano wszystkie informacje mogące mieć wpływ na zakres jego obowiązków i pozwalające mu ocenić między innymi całkowity koszt kredytu.
W tym kontekście Trybunał podkreślił, że instytucje finansowe muszą zapewniać kredytobiorcom informacje wystarczające do podejmowania przez nich świadomych i rozważnych decyzji. Informacje te muszą dotyczyć nie tylko możliwości wzrostu lub spadku wartości waluty, w jakiej udzielono kredytu, ale również wpływu na spłaty wahań kursowych i wzrostu stopy procentowej tej waluty.
Tak oto, po pierwsze, kredytobiorca musi zostać jasno poinformowany, że podpisując umowę kredytu denominowaną w obcej walucie, ponosi określone ryzyko kursowe, które z ekonomicznego punktu widzenia może okazać się dla niego trudne do udźwignięcia w przypadku dewaluacji waluty, w której otrzymuje wynagrodzenie. Po drugie bank, musi przedstawić ewentualne wahania kursów wymiany i ryzyko wiążące się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej, zwłaszcza w przypadku, gdy konsument będący kredytobiorcą nie uzyskuje dochodów w tej walucie.
Wreszcie, Trybunał zaznaczył, że w razie gdy bank nie wywiązał się ze swych obowiązków i w konsekwencji możliwe jest badanie nieuczciwego charakteru spornego warunku, do sądu krajowego należy ocena, po pierwsze, możliwego niedochowania przez bank wymogu dobrej wiary i, po drugie, ewentualnego istnienia znaczącej nierównowagi pomiędzy stronami umowy. Oceny tej należy dokonywać w odniesieniu do momentu zawarcia danej umowy, z uwzględnieniem między innymi fachowej wiedzy banku w zakresie ewentualnych wahań kursów wymiany i ryzyka wiążących się z zaciągnięciem kredytu w walucie obcej. W tym względzie Trybunał podkreślił, że warunek umowny może wprowadzać między stronami nierównowagę pojawiającą się dopiero w czasie wykonywania umowy.
UWAGA: Odesłanie prejudycjalne pozwala sądom państw członkowskich, w ramach rozpatrywanego przez nie sporu, zwrócić się do Trybunału z pytaniem o wykładnię prawa Unii lub o ocenę ważności aktu Unii. Trybunał nie rozpoznaje sporu krajowego. Do sądu krajowego należy rozstrzygnięcie sprawy zgodnie z orzeczeniem Trybunału. Orzeczenie to wiąże w ten sam sposób inne sądy krajowe, które spotkają się z podobnym problemem.
1 Dyrektywa Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz.U. 1993, L 95, s. 29).
