Przywykliśmy o wyborach mówić, że są naszym obowiązkiem, zapominając, że są – przede wszystkim – naszym prawem. Prawem obywatela gwarantowanym przez konstytucję w jej artykule 62, który stanowi, że „Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.”

O realizację naszych praw wyborczych troszczy się Państwowa Komisja Wyborcza, o której – niestety – autorzy konstytucji z 1997 roku – zapomnieli. Ten fundamentalny dla przeprowadzenia uczciwych wyborów organ demokratycznego państwa powstał i działa na podstawie ustawy zwykłej. Obywatelom zajętym w ostatnich miesiącach obroną konstytucyjnych trybunałów, sądów i Krajowej Rady Sądownictwa nikt nie podpowiedział, że powinni baczną uwagę zwrócić na to, kto – personalnie – będzie nadzorował organizację i przebieg, w tym – liczenie głosów – wyborów powszechnych.

Tą osobą jest minister sprawiedliwości. Obecnie – mgr Zbigniew Ziobro.

Jak to możliwe – zapyta zainteresowany realizacją swoich praw wyborczych obywatel – skoro PKW, komisarze wyborczy, komisje okręgowe i regionalne składają się z sędziów ?

Skład i sposób powołania członków samej PKW określa Kodeks wyborczy w art 157:

§ 1. Państwowa Komisja Wyborcza jest stałym najwyższym organem wyborczym właściwym w sprawach przeprowadzania wyborów i referendów.
§ 2. W skład Państwowej Komisji Wyborczej wchodzi:
1) 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wskazanych przez Prezesa Trybunału Konstytucyjnego;
2) 3 sędziów Sądu Najwyższego, wskazanych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;
3) 3 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazanych przez Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego.
§ 2a. Kadencja członka Państwowej Komisji Wyborczej wynosi 9 lat
§ 3. Sędziów, o których mowa w § 2, powołuje w skład Państwowej Komisji Wyborczej Prezydent Rzeczypospolitej, w drodze postanowienia.

W terenie nad procesami wyborczymi czuwają komisarze wyborczy.

Art.166.
§ 3. Komisarzy wyborczych powołuje w każdym województwie, w liczbie od 2 do 6, spośród sędziów, na okres 5 lat, Państwowa Komisja Wyborcza, na wniosek Ministra Sprawiedliwości. Ta sama osoba może być ponownie powołana na stanowisko komisarza.
§ 4. Komisarzem wyborczym może być także sędzia w stanie spoczynku, nie dłużej jednak niż do ukończenia 70 lat.
§ 5. Komisarz wyborczy pełni swoją funkcję niezależnie od sprawowania urzędu sędziego właściwego sądu.
§ 6. Komisarzom wyborczym przysługuje wynagrodzenie miesięczne w wysokości wynagrodzenia członka Państwowej Komisji Wyborczej. […] § 8. Państwowa Komisja Wyborcza odwołuje komisarza wyborczego przed upływem okresu, na jaki został powołany:
[…] 3) na uzasadniony wniosek Ministra Sprawiedliwości.

Do października 2015 roku PKW otrzymywała od kolejnych ministrów (w tym – w latach 2005 -2007 od ministra Zbigniewa Ziobry) propozycje kandydatów na komisarzy, których wcześniej sama PKW ministrom proponowała. Byli to sędziowie, którzy mieli już doświadczenie wyborcze, a zatem komisarze, którym wygasała kadencja lub sędziowie, którzy pracowali w komisjach wyborczych.

Wybór miał więc charakter konsensualny, bo – jak wspomina jeden z byłych członków PKW – minister nigdy sugestii PKW nie kwestionował. Obecny minister sprawiedliwości Zbigniew Ziobro nie przedłużył żadnemu komisarzowi kadencji i własnych propozycji z PKW nie konsultował.

Państwowa Komisja Wyborcza zatem wyboru nie miała. Oto lista nowych komisarzy wyborczych:

30 listopada 2015 r. na Komisarza Wyborczego w Lublinie na kadencję w latach 2015 – 2020 powołano sędziego Sądu Okręgowego w Lublinie Jerzego Krzysztofa Rodzika

22 grudnia 2015 r. na Komisarza Wyborczego w Opolu I na kadencję w latach 2016 – 2021 Powołano sędziego Sądu Okręgowego w Opolu Jarosława Mariusza Benedyka

8 lutego 2016 r. na Komisarza Wyborczego w Częstochowie na kadencję w latach 2016 – 2021 powołano sędziego Sądu Apelacyjnego w Katowicach Tomasza Bernarda Pidzika

19 października 2016 r. na Komisarza Wyborczego w Gorzowie Wielkopolskim na kadencję w latach 2016 – 2021 powołano sędziego Sądu Okręgowego w Gorzowie Wielkopolskim Dariusza Artura Hendlera

26 stycznia 2017 r. na Komisarza Wyborczego we Wrocławiu na kadencję w latach 2017 – 2022 powołano sędziego Sądu Okręgowego we Wrocławiu Marcina Leona Sosińskiego

13 marca 2017 r. na Komisarza Wyborczego w Rzeszowie na kadencję w latach 2017 – 2022 powołano sędziego Sądu Rejonowego w Przemyślu Marcina Dudzika

3 kwietnia 2017 r. na Komisarza Wyborczego w Ciechanowie na kadencję w latach 2017 – 2022 powołano sędziego Sądu Rejonowego w Ciechanowie Lidię Marię Kopczyńską, a na

Komisarza Wyborczego w Nowym Sączu na kadencję w latach 2017 – 2022 – sędziego Sądu Rejonowego w Gorlicach Janusza Przepiórę

11 maja 2017 r. na Komisarza Wyborczego w Warszawie na kadencję w latach 2017 – 2022 powołano sędziego Sądu Okręgowego w Warszawie Rafała Sebastiana Wagnera

3 lipca 2017 r. na Komisarza Wyborczego w Słupsku na kadencję w latach 2017 – 2022 powołano sędziego Sądu Rejonowego w Słupsku Marka Laguta

Nie tylko o wyborze komisarzy wyborczych decyduje minister sprawiedliwości. Według Art. 170. Kodeksu wyborczego:

§ 1. W skład okręgowej komisji wyborczej wchodzi od 5 do 11 sędziów, w tym z urzędu, jako jej przewodniczący, komisarz wyborczy. […] § 2. Sędziów do składu komisji zgłasza Minister Sprawiedliwości, w liczbie uzgodnionej z Państwową Komisją Wyborczą, najpóźniej w 52 dniu przed dniem wyborów.

I dalej Art. 174.

§ 1. W skład rejonowej komisji wyborczej wchodzi 5 sędziów, w tym z urzędu, jako jej przewodniczący, komisarz wyborczy. […] § 2. Do powoływania rejonowej komisji wyborczej i wygaśnięcia członkostwa w komisji oraz organizacji jej pracy stosuje się odpowiednio art. 170 § 2–8 […] (tzn. że kandydatów zgłasza minister sprawiedliwości – przyp. PR)

A zatem ręka ministra Ziobry sięga aż rejonowej komisji wyborczej.

Zadania komisji wyborczych wszystkich szczebli są drobiazgowo opisane w Kodeksie wyborczym, zainteresowanych odsyłam do lektury jego przepisów, także tych normujących wynagrodzenia komisarzy i członków komisji wyborczych (nie pracują wszak społecznie). Dość powiedzieć, że regulacje Kodeksu wyborczego zapewniają nie tylko sprawny przebieg, ale także – jak było do tej pory – dawały rękojmię rzetelnego i uczciwego przygotowania wyborów i liczenia wyników.

Czy tak będzie nadal, gdy o powołaniu sędziego na komisarza wyborczego lub w skład komisji wyborczej decyduje Prokurator Generalny, mający ambicję podporządkowania sobie całego wymiaru sprawiedliwości – pozostaje kwestią otwartą.

Nie znam żadnego z 10 nowych komisarzy, nie wiem, czy są w jakiś sposób powiązani z obozem dobrej zmiany. To mogą wiedzieć inni sędziowie, ale przede wszystkim obywatele Ciechanowa, Słupska czy Gorlic. I to oni powinni czujnie przyglądać się tym komisarzom (a także powoływanym w przyszłości: w 2018 roku w czterech terminach kadencje upłyną 36 komisarzom) – w końcu w dużym stopniu od tych osób będzie zależeć, czy wyniki przyszłorocznych wyborów samorządowych, a potem europejskich i parlamentarnych uznamy za wiarygodne.

I czy nasze konstytucyjne prawo do uczciwych wyborów nie zostanie naruszone.

Piotr Rachtan