W związku z nałożonym „ustawą kagańcową” obowiązkiem złożenia przez sędziów i prokuratorów oświadczeń o przynależności do zrzeszeń, fundacji, a w przeszłości także partii politycznych, pismem z 24 lutego 2020 r. skierowanym do przewodniczących wydziałów Prezes Sądu Okręgowego w Łodzi zwrócił się z uprzejmą prośbą o „złożenie pisemnych oświadczeń (wraz z imienną listą) wszystkich sędziów” w terminie do dnia 11 marca 2020 r. do Oddziału Kadr Sądu Okręgowego w Łodzi. Jak wskazano w treści pisma, wzór oświadczenia dostępny jest na stronie Sądu Apelacyjnego w Łodzi w zakładce ” Wzory i formularze”.
Powołane pismo trochę dziwi. Nowy art. 88a ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych nakazuje bowiem składać wskazane w nim oświadczenia, tak jak w przypadku oświadczeń majątkowych, do Prezesa Sądu Apelacyjnego, a termin wynosi 30 dni od dnia wejścia w życie „ustawy kagańcowej”, czyli do 16 marca 2020 r. Do tego uprzejma prośba wskazania „imiennej listy sędziów” brzmi dosyć groźnie, a przynajmniej nadgorliwie. Tym bardziej, że obowiązek złożenia oświadczeń, o których mowa jest mocno kontrowersyjny.
Alternatywnym podejściem do obowiązku złożenia oświadczenia z art 88a jest stanowisko SSP „Iustitia”, które wskazuje, że obowiązek ten jest sprzeczny z podstawowymi prawami człowieka takimi jak prawo do poszanowania życia prywatnego, wolność wyznania, wolność gromadzenia się i stowarzyszania się, wyrażonymi w Konstytucji RP (art. 47, art. 51 ust. 2, art. 53), w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka (art. 8, art. 9, art. 11) i w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej (art. 7, art. 10, art. 12).
Jak wskazuje w swoim stanowisku w tej sprawie stowarzyszenie, ustawa posługując się pojęciem „zrzeszenie” nie podaje jego ustawowej definicji i zakreśla granice znaczeniowe pojęcia „stowarzyszenie” węziej niż pojęcia „zrzeszenie”. Przez pojęcie to należy zatem rozumieć wszystkie organizacje i związki zrzeszające ludzi z różnych powodów i dla osiągnięcia różnych celów. Ze względu na różnorodność zrzeszeń i fundacji objętych wskazanymi regulacjami istnieje realne niebezpieczeństwo ujawnienia nieograniczonemu kręgowi osób danych wrażliwych sędziów, jak wyznanie (albo bezwyznaniowość), stan zdrowia, upodobania, orientacja seksualna, miejsce kształcenia dzieci.
Według stowarzyszenia „Iustitia”
„Nie jest jasna intencja ustawodawcy, który zmierza do ujawnienia wszystkim (zgodnie z art. 88a § 4 Prawa o ustroju sądów powszechnych) faktu, że sędzia jest członkiem konkretnych organizacji, w tym związku wyznaniowego albo nie jest. Powstaje pytanie, czy jest ona konieczna w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób, jak tego wymaga art. 31 ust. 3 Konstytucji RP, czy też służyć ma wyłącznie zaspokojeniu niezdrowej ciekawości. W ocenie Stowarzyszenia Sędziów Polskich Iustitia wskazane regulacje mają służyć wyłącznie upokorzeniu sędziów poprzez nałożenie na nich obowiązku ujawnienia istotnych okoliczności z ich życia prywatnego, w tym danych wrażliwych. Ponadto stanowią przejaw dyskryminacji sędziów, ponieważ członkowie żadnej innej grupy zawodowej ani żadnego innego środowiska (poza prokuratorami, na których nałożono tożsame obowiązki tą samą ustawą) nie są zobowiązani do ujawniania wszystkim okoliczności z ich życia prywatnego.
Również obowiązek ujawnienia przez sędziego członkostwa w partii politycznej przed powołaniem na stanowisko sędziego, a także w okresie sprawowania urzędu przed dniem 29 grudnia 1989 r. nie służy żadnemu akceptowalnemu społecznie i prawnie celowi, a jedynie stygmatyzacji sędziów i przykryciu faktu, że do Trybunału Konstytucyjnego ten sam ustawodawca powołał dwoje niedawnych posłów obozu rządzącego. Zgodnie z Konstytucją RP sędzia nie może należeć do partii politycznej (art. 178 pkt 3). Nie ma tam mowy o tym, że sędzia ma ujawniać przynależność do partii politycznej w przeszłości. Obecnie żaden sędzia nie należy do partii politycznej.
Wskazane regulacje stanowią element bezprecedensowej walki z niezależnymi sądami i niezawisłymi sędziami, wszczętej przez władzę polityczną i zmierzającej do całkowitego podporządkowania sobie władzy sądowniczej.
Z tych wszystkich powodów Stowarzyszenie Sędziów Polskich Iustitia oświadcza, że opisane wyżej obowiązki są nałożone bezprawnie i jako takie nie istnieją”
W wyniku dyskusji w poszerzonym gronie z przedstawicielami oddziałów stowarzyszenie zaproponowało wzór oświadczenia do wykorzystania przez chętnych. Zarząd zadeklarował nadto, że podobnie jak w przeszłości nie będzie udzielał jakimkolwiek podmiotom jakichkolwiek informacji o członkach Stowarzyszenia, zaś członkowie Zarządu złożą oświadczenia o treści zgodnej z powołanym wzorem.
Całość stanowiska SSP „Iustitia” dostępna na: https://www.iustitia.pl/83-komunikaty-i-oswiadczenia/3727-stanowisko-stowarzyszenia-sedziow-polskich-iustitia-w-sprawie-obowiazku-ujawnienia-przez-sedziow-przynaleznosci-do-zrzeszen-nalozonego-ustawa-kagancowa
Proponowany wzór oświadczenia:
Oświadczenie
Jako sędzia Sądu ………………………………………………………… oświadczam, że nie należę i nie należałem/am do partii politycznej, związku zawodowego i nie prowadzę działalności nie dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów, tym samym czynię zadość wymogom art. 178 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Jednocześnie oświadczam, że nałożony w trybie art. 88a § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych obowiązek złożenia oświadczenia jest sprzeczny z prawem do ochrony życia prywatnego i rodzinnego, narusza wolność wyznania, wolność gromadzenia się i stowarzyszania się. Obejmując urząd sędziego sądu powszechnego zobowiązałem/am się służyć wiernie Rzeczypospolitej Polskiej i stać na straży prawa. W wykonaniu złożonego ślubowania stwierdzam, że wyżej powołany przepis narusza prawa obywatelskie, których zobowiązałem/am się strzec. Brak wyrażenia przez sędziów sprzeciwu wobec łamania praw gwarantowanych konstytucyjnie w dalszej perspektywie może doprowadzić do pozbawienia obywateli realnej ochrony sądowej i gwarancji ich praw. *
…………………………………………
* – akapit do ewentualnego dodania:
Biorąc pod uwagę prawo obywateli do niezależnego i bezstronnego sądu, nie mając nic do ukrycia w zakresie mojej aktywności publicznej, dobrowolnie oświadczam, że jestem członkiem Stowarzyszenia Sędziów Polskich „Iustitia”.
W całości zgadzam się ze stanowiskiem „Iustitii”. Nie mam też żadnych wątpliwości, którą z propozycji wykorzystam składając swoje oświadczenie, a przede wszystkim, że trafi ono bezpośrednio do Prezesa Sądu Apelacyjnego, a nie do Kadr Sądu Okręgowego z imienną listą sędziów z mojego wydziału.
Bardzo proszę wszystkich sędziów naszego okręgu o jak najszersze rozpropagowanie alternatywnej wersji oświadczenia, łącznie z jego wydrukowaniem i rozdaniem jako opcji do przemyślenia koleżankom i kolegom z wydziału. Samo „ministerstwo” pisze, że ich wersja jest tylko przykładowa i służy jedynie ułatwieniu złożenia oświadczenia. Każdy ma oczywiście wybór, jakiej treści oświadczenie złoży, ale chciałabym, aby miał wiedzę o wszystkich proponowanych wersjach. Propozycja „Iustitii” jest aktualna także dla osób niezrzeszonych. Nasze prawa narusza bowiem sam obowiązek złożenia oświadczenia bez względu czy z prawa do swobodnego zrzeszania się korzystamy. Nawet zatem oświadczenie, że nigdzie nie przynależny to przyzwolenie na zadania pytania. Problemem zaś jest nie to, gdzie przynależymy, tylko czy można od nas wymagać abyśmy ten fakt ujawniali.
Informacje zawarte w oświadczeniach, Prezes Sądu Apelacyjnego ma obowiązek opublikować w Biuletynie Informacji Publicznej nie później niż 30 dni od dnia ich złożenia. Mam nadzieję, że informacje z oświadczeń złożonych w wersji proponowanej przez „Iustitię” czy innych podobnych odwołujących się do praw zagwarantowanych w Konstytucji, także zostaną ujawnione opinii publicznej.
SSO Ewa Maciejewska
Od Monitora: Tytuł artykułu sędzi Ewy Maciejewskiej został zmieniony przez redakcję
