STANISŁAW BIERNAT, WICEPREZES TRYBUNAŁU KONSTYTUCYJNEGO, w poniższej analizie postanowień TK pisze:

Występuje ewidentna dwoistość standardów rozstrzygania poszczególnych wniosków o wyłączenie, w zależności od tego, kogo dotyczą i kto wnioskuje o wyłączenie sędziego. Podważa to autorytet Trybunału Konstytucyjnego.

„Analiza wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego Stanisława BIERNATA dotycząca postanowień TK o wyłączeniu sędziów w 2017 r. (stan na 10 marca 2017 r.)

Spis treści

I. Zestawienie postanowień TK o wyłączeniu sędziego w 2017 r.
II. Analiza postanowień TK o wyłączeniu sędziego w 20127 r.
1. Postanowienie z 2 lutego 2017 r. syg. SK 22/16 str 3
2. Postanowienie z 15 lutego 2017 r. sygn. K 2/15 str 3
3. Postanowienie z 28 lutego 2017 r. sygn. K 24/14
4. Postanowienie z 6 marca 2017 r. sygn. Kp 4/15
5. Postanowienie z 8 marca 2017 r. sygn. Kp 1/17
6. Postanowienie z 8 marca 2017 r. sygn. K 24/14
III. Konkluzje wynikające z lektury postanowień TK o wyłączeniu sędziego z 2017 r.

***
Zestawienie postanowień TK o wyłączeniu sędziego w 2017 r.

1) Postanowienie z 2 lutego 2017 r. syg. SK 22/16 – nieopublikowane, z wniuosku: sędziego TK
2) Postanowienie z 15 lutego 2017 r. sygn. K 2/15 – opublikowane (OTK ZU 2017/A, poz. 7), z wniosku: wnioskodawcy – Rzecznika Praw Obywatelskich
3) Postanowienie z 28 lutego 2017 r. sygn. K 24/14 – nieopublikowane, z wniosku: uczestnika postępowania – Prokuratora Generalnego
4) Postanowienie z 6 marca 2017 r. sygn. Kp 4/15 – nieopublikowane, z wniosku: uczestnika postępowania – Prokuratora Generalnego
5) Postanowienie z 8 marca 2017 r. sygn. Kp 1/17 – nieopublikowane, z wniosku: uczestnika postępowania – Prokuratora Generalnego
6) Postanowienie z 8 marca 2017 r. sygn. K 24/14 – nieopublikowane, z wniosku (o odroczenie rozprawy i wyłączenie sędziego): wnioskodawców – organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego.

II. Analiza postanowień TK o wyłączeniu sędziego w 2017 r.

1. Postanowienie z 2 lutego 2017 r. sygn. SK 22/16

na wniosek: sędziego TK L. Kieresa
o wyłączenie: sędziego L. Kieresa

uzasadnienie wniosku: udział sędziego w trybie legislacyjnym nad przepisem powiązanym z przepisem kwestionowanym w sprawie SK 22/16
rozstrzygnięcie TK: wyłączenie sędziego
uzasadnienie postanowienia: przychylenie się do argumentacji z wniosku sędziego występującego o wyłączenie sędziego.

2. Postanowienie z 15 lutego 2017 r. sygn. K 2/15

skład orzekający:
H. Cioch – przewodniczący
J. Przyłębska – sprawozdawca
Z. Jędrzejewski
Na wniosek: wnioskodawcy – Rzecznika Praw Obywatelskich z 10 lutego 2017 r.
o wyłączenie sędziów L. Morawskiego i M. Muszyńskiego

Uzasadnienie wniosku: do rozpoznania sprawy zostały wyznaczone osoby nieuprawnione w świetle Konstytucji, sprzeczność składu z przepisami prawa – art. 379 pkt 4 kpc
powołanie się na K 34/15 i wynikający z art. 195 ust. 1 Konstytucji obowiązek odmowy zastosowania ustawy (art. 18 pkt 2 i art. 21 ust. 2 ustawy z 13 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające), która narusza Konstytucję.

Rozstrzygnięcie TK: postanowienie o niewyłączaniu sędziów L. Morawskiego i M. Muszyńskiego od udziału w postępowaniu

Uzasadnienie postanowienia
Wniosek rzecznika o wyłączenie sędziów Trybunału Konstytucyjnego nie zasługuje na uwzględnienie. Został on oparty o przesłankę wyłczenia nieznaną ustawie o organizacji i trybie postępowania przed trybunałem konstytucyjnym oraz kodeksowi postępowania cywilnego
Instytucja wyłączenia z orzekania „osoby, która zdaniem wnioskodawcy nie jest sędzią”, nie jest znana nie tylko ustawie o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, ale także kodeksowi postępowania cywilnego. (…) Trybunał Konstytucyjny uznał, mimo podniesionych powyżej zastrzeżeń, że przedmiotowy wniosek ma walor wniosku o wyłączenie sędziego Trybunału ze sprawy
Wnioskodawca nie uprawdopodobnił żadnych okoliczności, które uzasadniałyby wyłączenie sędziów Lecha Morawskiego i Mariusza Romana Muszyńskiego z udziału w postępowaniu.
W myśl stosownych przepisów sędzią Trybunału zostaje osoba wybrana przez Sejm przez indywidualny wybór na dziewięcioletnią kadencję, która złożyła ślubowanie sędziowskie wobec Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Każda osób zajmujących obecnie stanowisko sędziego Trybunału spełnia wymienione wymagania, w tym także sędziowie wskazani we wniosku.
Powołane przez wnioskodawcę rozstrzygnięcia o sygn. K 47/15 oraz o sygn. K 36/16 nie są orzeczeniami Trybunału w rozumieniu art. 190 ust 1 Konstytucji z uwagi na to, że były dotknięte wadą prawną. Ponadto nie zostały opublikowane we właściwym dzienniku urzędowym, dlatego nie korzystają z konstytucyjnego waloru powszechnie obowiązujących i ostatecznych orzeczeń Trybunału Konstytucyjność (art. 190 ust. 1 w związku z art. 190 ust. 3 zdanie pierwsze w związku z art. 190 ust. 2 Konstytucji).
Postanowienie umarzające postępowanie przed Trybunałem, w tym postanowienie o sygn. U 8/15, nie ma charakteru wiążącego także kolejne składy orzekające w innych, nawet identycznych merytorycznie sprawach. Nie wyklucza to więc wydania przez Trybunał orzeczenia co do istoty takiej sprawy. Tylko takie orzeczenie, rozstrzygające sentencją status sędziego Trybunału i opublikowane w stosownym dzienniku urzędowym mogłoby mieć charakter orzeczenia powszechnie obowiązującego zgodnie z art. 190 ust. 1 Konstytucji.

3. Postanowienie z 28 lutego 2017 r. sygn. K 24/14

Skład orzekający:
L. Morawski – przewodniczący
G. Jędrejek
M. Warciński – sprawozdawca
na wniosek: uczestnika postępowania – Prokuratora Generalnego z 27 lutego 201 r.

o wyłączenie: sędziego M. Zubika na podstawie art. 39 ust 1 pkt 2 w związku z art. 37 ust. 1 pkt2 lit. A oraz art. 41 ust. 1 ustawy z 30 listopada 2016 o oitpp TK w związku z art. 9 ust. 1 ustwy z 13 grudnia 2016 – Przepisy wprowadzające

uzasadnienie wniosku (na podstawie części historycznej postanowienia): z uwagi na „uzasadnione wątpliwości” co do prawidłowości jego wyboru

rozstrzygnięcie TK: postanowienie n podstawie art. 59 ust. 1 pkt 3 ustawy o oitpp TK o umorzeniu postępowania w zakresie wniosku PG o wyłączenie sędziego M. Zubika w rozpoznawaniu sprawy K 24/14

uzasadnienie postanowienia: w dniu 27 lutego 2017 r. Prezes TK wydała zarządzenie o zmianie składu orzekającego w sprawie K 24/14.w ten sposób, że w miejsce sędziego M. Zubika wyznaczyła sędziego TK M. Muszyńskiego. Zarządzenie to zostało wydane przed wpłynięciem do TK wniosku PG. W tych okolicznościach wniosek PG jest bezprzedmiotowy, a postępowanie w tym zakresie podlega umorzeniu.

4. Postanowienie z 6 marca 2017 r. sygn. Kp 4/15

skład orzekający:
H. Cioch – przewodniczący
G. Jędrejek
Muszyński – sprawozdawca

na wniosek: uczestnika postępowania – Prokurator Generalnego z 27 lutego 2017 r.

o wyłączenie: sędziów S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 37 ust. 1 pkt 2 lit. A oraz art. 41 ust. 1 ustawy z 30 listopada 2016 o oitpp TK w związku z art. 9 ust. 1 ustawy z 13 grudnia 2016 r. – Przepisy wprowadzające

uzasadnienie wniosku:
wobec nierozstrzygnięcia do chwili obecnej przez TK zarzutu dotyczącego uchwały Sejmu z 26 listopada 2010 r. w sprawie wyboru sędziów TK istnieją wątpliwości, czy w niniejszej sprawie spełniony został wymóg wyznaczenia pełnego składu TK obejmującego wyłącznie osoby prawidłowo wybrane na stanowisko sędziego TK. W tej sytuacji udział wskazanych sędziów w rozpoznawaniu zawisłych i wpływających do TK spraw może budzić wątpliwości w zakresie ich obiektywizmu, przy ocenie stanowiska PG, który jest obligatoryjnym uczestnikiem postępowania

rozstrzygniecie TK:
postanowienie o wyłączeniu sędziów S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika z udziału w postępowaniu w sprawie Kp 4/15

uzasadnienie postanowienia:
PG przedstawił argument, że udział sędziów S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika w orzekaniu w sprawie Kp 4/15 budzi wątpliwości co do ich bezstronności. Jest to przesłanka, która umożliwia wyłączenie sędziego na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 2 o t.p. TK.
TK nie rozstrzyga w niniejszym postanowieniu zasadności wniosku PG w sprawie uchwały o wyborze sędziów TK
Jeśli w pojęciu bezstronności mieści się stosunek sędziego do uczestników postępowania, to niewątpliwie sytuacja, w której jeden z uczestników – PG – w sposób formalny zakwestionował legitymację sędziego do orzekania i w której działanie uczestnika postępowania może doprowadzić do pozbawienia mandatu sędziego, może wpływać na stosunek takiego sędziego do uczestnika postępowania
Sytuacja złożenia wniosku przez PG w sprawie uchwały Sejmu o wyborze sędziów TK powoduje, że wątpliwości co do bezstronności są zasadne, a zatem istnieją podstawy do wyłączenia S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika

5. Postanowienie z 8 marca 2017 r., sygn. Kp 1/17

Skład orzekający:
H. Cioch – przewodniczący
G. Jedrejek
Muszyński – sprawozdawca

na wniosek: uczestnika postępowania – Prokuratora generalnego z 7 mrca 2017 r.
o wyłączenie: sędziów S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika na podstawie art. 39 ust. 1 pkt 2 w związku z art. 37 ust. 1 pkt 2 lit. A oraz art. 41 ustawy z 30 listopada 2016 r. o oitpp TK w związku z art. 9 ust. 1 ustawy z 13 grudnia 2016 r.

uzasadnienie wniosku:
wobec nierozstrzygnięcia do chwili obecnej przez TK zarzutu dotyczącego uchwały Sejmu z 26 listopada 2010 r. w sprawie wyboru sędziów TK zachodzi sytuacja, w której PG – będący obligatoryjnym uczestnikiem postępowania przed TK – w sposób formalny zakwestionował legitymację wymienionych sędziów do orzekania, a to może wywoła wątpliwość co do obiektywizmu wymienionych sędziów w ocenie stanowisk prezentowanych przez PG w poszczególnych sprawach rozpoznawanych przez TK, w tym w niniejszej sprawie;

zacytowanie fragmentów uzasadnienie do postanowienia TK o wyłączeniu sędziów z 6 marca 2017 r. w sprawie Kp 4/15 (powyżej: postanowienie nt 4)

rozstrzygnięcie TK:
postanowienie o wyłączeniu sędziów S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika z udziału w postępowaniu w sprawie Kp 1/17

uzasadnienie postanowienia:
PG przedstawił argument, że udział sędziów S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika w orzekaniu w sprawie Kp 4/15 budzi wątpliwości co do ich bezstronności. Jest to przesłanka, która umożliwia wyłączenie sędziego na podstawie art. 39 ust. 2 pkt 2 o t.p. TK.
TK nie rozstrzyga w niniejszym postanowieniu zasadności wniosku PG w sprawie uchwał o wyborze sędziów TK.
Jeśli w pojęciu bezstronności mieści się stosunek sędziego do uczestników postępowania, to niewątpliwie sytuacja, w której jeden z uczestników – PG – w sposób formalny zakwestionował legitymację sędziego do orzekania i w której działanie uczestnika postępowania może doprowadzić do pozbawienia mandatu sędziego, może wpływać na stosunek takiego sędziego do uczestnika postępowania
Sytuacja złożenia wniosku przez PG w sprawie uchwał Sejmu o wyborze sędziów TK powoduje, że wątpliwości co do bezstronności są zasadne, a zatem istnieją podstawy do wyłączenia S. Rymara, P. Tulei, M. Zubika

6. Postanowienie z 6 marca 2017 r. sygn. 24/14

Skład orzekający:

M. Warciński – przewodniczący
G. Jędrejek – sprawozdawca
Z. Jędrzejewski

Na wniosek (o odroczenie rozprawy i wyłączenie sędziego) wnioskodawców – organów stanowiących jednostek samorządy terytorialnego z 28 luteo 2017 r.

o wyłączenie: sędziego M. Muszyńskiego na podstawie art. 41 ust. 1 oraz art. 36 ustawy o oitpp TK w związku z art. 379 pkt 4 kpc

rozstrzygnięcie TK:
postanowienie o nie wyłączaniu sędziego M. Muszyńskiego od udziału w postepowaniu

Uzasadnienie postanowienia
Wniosek Rzecznika o wyłączenie sędziego Trybunału Konstytucyjnego nie zasługuje na uwzględnienie. Został on oparty o przesłankę wyłączenia nieznaną ustawie o organizacji i trybie postępowania przed trybunałem konstytucyjnym oraz kodeksowi postępowania cywilnego
Instytucja wyłączenia z orzekania „osoby, która zdaniem wnioskodawcy nie jest sędzią”, nie jest znana nie tylko ustawie o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym, ale także kodeksowi postępowania cywilnego.
Trybunał Konstytucyjny uznał, mimo podniesionych powyżej zastrzeżeń, że przedmiotowy wniosek ma walor wniosku o wyłączenie sędziego Trybunału ze sprawy
Jednocześnie Trybunał dostrzega sprzeczność między podstawą złożenia wniosku o wyłączenie a jego uzasadnieniem. Instytucja wyłączenia sędziego ze sprawy dotyczy bowiem urzędującego sędziego a wnioskodawca w tej procedurze zdaje się żądać wyłączenia ze sprawy osoby, która jego zdaniem nie jest sędzią Trybunału.
Wnioskodawca nie uprawdopodobnił żadnych okoliczności, które uzasadniałyby wyłączenie sędziego Mariusza Romana Muszyńskiego z udziału w postępowaniu.
W myśl stosownych przepisów sędzią Trybunału zostaje osoba wybrana przez Sejm przez indywidualny wybór na dziewięcioletnią kadencję, która złożyła ślubowanie sędziowskie wobec Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej. Każda z osób zajmujących obecnie stanowisko sędziego Trybunału spełnia wymienione wymagania, w tym także sędzia wskazany we wniosku.

III. Konkluzje wynikające z lektury postanowień TK o wyłączeniu sędziego z 2017 r.

1) Postanowienie nr 1 zostało wydane na wniosek sędziego występującego o wyłączenie

2) Przedmiotem postanowień nr 2 i 6 były wnioski o wyłączenie osób powołanych na stanowiska sędziów TK w grudniu 2015 r., na miejsca już zajęte w świetle wyroku K 34/15. Te wnioski nie zostały uwzględnione, ponieważ – jak wskazano w uzasadnieniu tych postanowień – zostały oparte o przesłankę wyłączenia nieznaną ustawie o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym oraz Kodeksowi postępowania cywilnego, zaś wnioskodawca nie uprawdopodobnił żadnych okoliczności, które uzasadniałyby wyłączanie sędziego TK z udziału w postępowaniu.

3) Przedmiotem postanowień 3, 4 i 5 były wnioski o wyłączenie sędziów, których dotyczy wniosek Prokuratora generalnego (PG) w sprawie U 1/17. Wniosek ten, dotyczący prawidłowości procedury powołania sędziów, nie został rozpoznany, mimo upływu dwóch miesięcy. Jako argument za uwzględnieniem wniosków PG o wyłączenie sędziów podawana jest obawa co do bezstronności sędziów ze względu na ich stosunek do uczestnika postępowania.

4) Postanowienia w sprawie wyłączenia sędziów (nr 2 – 5) były rozpoznawane w składach z udziałem osób, co do których kierowane były inne wnioski o wyłączenie ze składów orzekających, albo które znajdowały się w sytuacjach identycznych, jak osoby, których dotyczyły wnioski lub znacznie bardziej problematycznych w świetle wcześniejszego orzecznictwa Trybunału.

5) Występuje ewidentna dwoistość standardów rozstrzygania poszczególnych wniosków o wyłączenie, w zależności od tego, kogo dotyczą i kto wnioskuje o wyłączenie sędziego. Podważa to autorytet Trybunału Konstytucyjnego.

6) Metoda zastosowana w postanowieniach nr 3, 4 i 5 ukazuje łatwy sposób kształtowania składów orzekających Trybunału przez uczestników postępowania.

7) W pięciu sprawach o wyłączenie sędziów rozpoznawanych każdorazowo w składach trzyosobowych rozstrzygało w sumie siedem osób, wyłącznie tych, które rozpoczęły orzekanie w latach 206-2017. Kolejność alfabetyczna ustalania składów orzekających przewidziana w art. 38 ust. 1 o organizacji i trybie postępowania przed TK nie była przestrzegana. Charakterystycznym przykładem jest wydanie w odstępie dwóch dni postanowień nr 4 i 5 w identycznych składach orzekających